Koloniale vlaggenzee op de Dam op 3 mei: ‘Ik mis twee minuten stilte voor ónze voorouders, ook wij hebben ons verdriet’

Officieel is het een manifestatie. Dat heeft te maken met de regelgeving. De Algemene Plaatselijke Verordening in Amsterdam kent een meldplicht voor de organisatoren van demonstraties en betogingen tegen of voor iets, maar de regelgeving houdt geen rekening met de organisatoren van bijeenkomsten waar licht en liefde centraal staan. “In overleg met de politie hebben we er maar een manifestatie van gemaakt,” vertelt Rishma Khubsing (42) lachend. “Het alternatief was het een festival te noemen, maar dan komen er meteen heel veel regels en kosten bij.”

Voor het vierde jaar op rij wordt vrijdag op de Dam een herdenking gehouden van het koloniale verleden. Een bijzondere herdenking is het: onder de naam ‘Een liefdevol verzoek’ vraagt de organisatie op een ingetogen en zachtaardige manier aandacht voor het lot van de voorouders die hebben geleefd onder Nederlands koloniaal bewind. Aandacht voor het leed dat die voorouders door de eeuwen heen is aangedaan, maar ook voor de kracht die zij hebben getoond door zich in vaak zware omstandigheden staande te houden en het leven door te geven.

Nationale herdenking op 3 mei

“Op 3 mei sturen we licht en liefde naar alle voorouders,” zegt Khubsing, in het dagelijks leven psycholoog met een praktijk in Amstelveen. “We zijn met elkaar verbonden. Niet alleen de nazaten van de gekoloniseerden, maar ook de nazaten van de kolonisator. We zijn verbonden door onze gedeelde geschiedenis.” Samen met haar medebestuurders Warsha Atwarie (34) en Patienta Assen (38) haalt Khubsing op haar kantoor een reusachtig spandoek uit de verpakking met een groepsportret van alle verschillende etniciteiten voor de kankantri, de Surinaamse heilige boom.

Drie powervrouwen. Khubsing is psycholoog, Atwarie is intercultureel kindercoach met een eigen praktijk in Amsterdam, en Assen is docent geschiedenis en maatschappijleer aan het Hervormd Lyceum West en schrijver van kinderboeken. Voor alle drie geldt dat de aandacht voor het koloniale verleden en de doorwerking ervan voor nieuwe generaties een vanzelfsprekend onderdeel is van hun dagelijkse werk. De herdenking is een instrument, legt Assen uit: “Het is een manier om ruimte in te nemen. De boodschap is: wij mogen er zijn. Wij mogen hier zijn.”

Het is geen toeval dat de herdenking van het koloniale verleden op 3 mei wordt gehouden, een dag voordat op dezelfde Dam de Nederlandse oorlogsslachtoffers worden herdacht. “Ik ben van huis uit gewend op 4 mei twee minuten stil te zijn,” zegt Khubsing. “Dat is een kwestie van respect. Maar tegelijkertijd miste ik twee minuten stilte voor ónze voorouders. Ook wij hebben ons verdriet. Ik droom van een nationale herdenking van het koloniale verleden op 3 mei. Een dag later staan we stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. En op 5 mei vieren we samen samen in verbondenheid de bevrijding en de vrijheid. Hoe mooi is dat?”

Beroemde kruidenvrouw

Erkenning, heling en verbondenheid, daar draait het allemaal om. Centraal in het programma van twee uur staan de twee minuten stilte die om 20.00 uur worden gehouden. Daaromheen zijn toespraken en optredens, dit jaar onder meer van Black Harmony en Izaline Calister. Tijdens een speciale ceremonie wordt met uiteenlopende rituelen stilgestaan bij het koloniale verleden. Dat kan een traditioneel vuuroffer of plengoffer zijn, maar ook een nieuw ritueel waarbij aanwezigen elkaars polsen met kokosolie inwrijven om de pijn van het verleden weg te masseren.

Bij de allereerste bijeenkomst op de Dam waren dertig mensen aanwezig, vorig jaar waren dat er enkele honderden. Onder hen Afro-Surinamers, Hindoestanen en Surinaamse inheemsen, maar ook Antillianen, Ghanezen en Indonesiërs. “Het wordt groter en groter,” vertelt Atwari. “Vorig jaar zijn voor het eerst ook groepen in het buitenland aangehaakt. In Ghana, India en Suriname zijn lokaal ook rituelen voor de voorouders uitgevoerd. Op Curaçao heeft de beroemde kruidenvrouw Dinah Veeres meegedaan. Zij kent ons niet eens. Geweldig dat het initiatief zich op deze manier verspreidt.”

Symbool voor de groei van de herdenking is ook het vlaggenproject. De herdenking begon als een ceremonie voor de bekende Nederlandse koloniën: Suriname, de Antillen, Indonesië. Om zo compleet mogelijk te zijn, werd dat rijtje uitgebreid met de landen waar Nederland in koloniale tijd in de een of andere hoedanigheid aanwezig was. Khubsing: “We willen die voorouders niet vergeten. Ook zij hebben te maken gekregen met een vorm van koloniaal gezag en onderdrukking. Vorig jaar hadden we de nationale vlaggen van 33 landen op de Dam staan. Dat maakte toen veel indruk, zo’n koloniale vlaggenzee.”

Het onderzoek ging het afgelopen jaar door, en inmiddels staat de teller op 51 landen. “Het zijn er echt veel meer dan we ooit hadden gedacht,” vertelt Atwarie. “Het is ook voor ons een eyeopener. Wie weet nou dat de Vereenigde Oostindische Compagnie en de West-Indische Compagnie ooit handelsposten en factorijen hadden in wat nu landen zijn als Chili, Irak, Pakistan, Jemen, Thailand, Japan, Colombia, Venezuela, Sri Lanka en Canada? De lijst is eindeloos. Groot of klein: ook daar ligt een stuk Nederlandse koloniale geschiedenis.”

Veel vragen

De uitbreiding betekende dat er nog een flink aantal extra vlaggen moesten worden besteld. In de spreekkamer van Khubsing in Amstelveen worden de dozen met de nieuwe aanwinsten uitgepakt. “Het was nog best ingewikkeld,” zegt Assen. “Veel gebieden zijn later opgegaan in nieuwe landen. We hebben dat zo netjes mogelijk proberen op te lossen. Uit respect, niet voor de staten, maar voor de mensen om wie het gaat. Alle vlaggen krijgen een plek in de ceremonie. Eerst wordt de naam van het land omgeroepen en verspreiden we collectief liefde en licht naar de voorouders, daarna maken vrijwilligers nog een ronde met de vlag.”

Als het aan de organisatoren ligt, krijgt het vlaggenproject ook nog een inhoudelijk vervolg. Van alle landen moet worden uitgezocht wat daar is gebeurd. Atwarie: “De lijst roept bij ons toch heel veel vragen op. Zo’n handelspost in Gabon of Canada, wat is daar verhandeld? Ging dat om goederen of ging het ook om mensen? Wat is daarover bekend? Daar willen we de komende jaren mee aan de slag gaan. We nemen er de tijd voor, want het is allemaal vrijwilligerswerk. En de organisatie van de herdenking is eerlijk gezegd al een hele klus.”

De bestuurders voegen er onmiddellijk aan toe dat ze veel hulp krijgen. Van de gemeente en de politie, maar bijvoorbeeld ook van de Albert Heijn om de hoek, die de herdenking sponsort met water en fruit. Khubsing: “Er is heel veel goodwill. We denken er wel over na om op zoek te gaan naar fondsen om het allemaal wat steviger te maken. De artiesten werken nu belangeloos mee. Dat is prachtig, maar we vinden eigenlijk dat ze ook moeten worden betaald. Vanwege het principe: de voorouders hebben gratis gewerkt, dat hoeven zij niet te doen.”

Een liefdevol verzoek. Vrijdag 3 mei op de Dam van 18.00 tot 20.00 uur.