Shirts met ‘Free Palestine’ weren tijdens Dodenherdenking op de Dam? ‘Wat Halsema van plan is, kan helemaal niet’

Als gevolg van de oorlog tussen Israël en Hamas zijn de maatschappelijke spanningen en de bereidheid tot protest onder delen van de bevolking momenteel groot. Om ervoor te zorgen dat de Nationale Herdenking op 4 mei op de Dam waardig en veilig kan verlopen, heeft burgemeester Halsema daarom extra maatregelen aangekondigd. Onder de aangekondigde maatregelen vallen bijvoorbeeld het verbieden van vlaggen, megafoons, borden en ook het dragen van shirts met de quote ‘Free Palestine’.

Maar de toegang weigeren aan een persoon die tijdens de 4 mei-herdenking op de Dam een shirt met ‘Free Palestine’ draagt, dat kan helemaal niet, zegt Jan Brouwer, hoogleraar Recht en Samenleving en verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. “De vrijheid van meningsuiting gaat voor. De Nederlandse wet verbiedt censuur.”

Duivels dilemma

Halsema heeft afspraken gemaakt met politie en justitie en het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Een shirt met dergelijke opdruk kan wanordelijkheden teweegbrengen, vreest Halsema.

Om het risico op ongeregeldheden te verkleinen worden er dit jaar 10.000 in plaats van 20.000 mensen toegelaten. Iedereen wordt bij toegangssluizen gefouilleerd. Borden, vlaggen of megafoons mogen niet mee het plein op. De Dodenherdenking van 2024 wordt onder meer door de oorlog in Gaza een van de meest beladen edities ooit.

Met een beperking van het aantal aanwezigen is niets mis, meent Brouwer, maar het gaat wringen als het om individuele uitingen gaat, zoals een leus op een shirt. “Er spelen in dit geval twee grondrechten,” zegt Brouwer. “De vrijheid van meningsuiting en de vrijheid tot betoging. Als het om een individu gaat, zit je bij de vrijheid van meningsuiting en daar gaat de burgemeester niet over. Wat Halsema van plan is, gaat helemaal niet. Ik snap haar duivelse dilemma. Ze wil de veiligheid van de mensen op de Dam waarborgen, maar ‘Free Palestine’ is geen strafbare leus. Verbieden gaat gewoon niet, hoe vervelend dat ook is.”

Sinterklaas

Ira Helsloot is het met Brouwer eens. De hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit reageert ook op het feit dat in de gemeente Amsterdam betogingen in de buurt van de Dam niet zijn toegestaan. “Het demonstratierecht wordt op deze manier ingeperkt en dat is niet de bedoeling. In Nederland mag je demonstreren, je mag herrie maken of een shirt aantrekken. Kijk naar de sinterklaasintochten van de afgelopen jaren. Ook daar mochten betogers zichtbaar hun mening uiten. Niemand mag ze zomaar verwijzen naar een industrieterrein.”

Helsloot volgde de afgelopen weken de berichtgeving over de Nationale Dodenherdenking: “Het gaat om de gedachte dat we een democratie zijn. Dan is het volgens mij evident dat wij geen regelgeving hebben waarin we mensen kunnen verbieden om ‘Free Palestine’ te roepen. Overigens vind ik iedereen die dat van plan is te doen een droeftoeter, maar dat is mijn private mening.”

Bij de gemeente zijn signalen bekend van mogelijke wanordelijkheden, al hebben de grotere pro-Palestinaorganisaties gezegd die dag niet te zullen demonstreren. “We vangen hier en daar – ook via openbare bronnen – signalen op.” Er is één demonstratie aangemeld: tegen PVV’er en Kamervoorzitter Martin Bosma. Dat protest moet gaan plaatsvinden bij de Torensluis bij het Singel.

Vrijdag 26 april zei Halsema bij AT5 dat zij ‘in overleg met het Openbaar Ministerie’ heeft afgesproken wat ‘wij wel en niet toestaan. En er is op de Dam weinig toegestaan’. Gevraagd naar de inhoud van de afspraken laat een woordvoerder van de burgemeester maandagmiddag weten dat die maatregelen ‘nog worden uitgewerkt’.

‘Geen advocaat gaat zich eraan branden’

Naast het nationale evenement zijn in Amsterdam nog eens tachtig lokale herdenkingen. Bij de grote locaties wordt extra politie ingezet. In totaal zijn zevenhonderd agenten aan het werk tijdens de twee minuten stilte in Amsterdam. Dat aantal is mede ingegeven door de chaos bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum vorige maand. Daar werd gedemonstreerd tegen de aanwezigheid van de Israëlische president Herzog. Daarnaast vond er ook een spontane demonstratie voor het museum plaats waarbij Holocaustoverlevende Rudie Cortissos werd uitgescholden.

“De grens blijft in ieder geval dat de burgemeester vooraf nooit kan ingrijpen,” zegt Brouwer. “Ik vrees ook voor wanordelijkheden, maar de enige optie is dan om de hele bijeenkomst te verbieden. Een lege Dam dus.” Dat zei Halsema ook eerder tegen Het Parool: “Als je zeker wilt zijn dat er geen verstoringen zijn, dan kom je eigenlijk uit op een lege Dam.”

De twee hoogleraren volgen de laatste ontwikkelingen de komende week tot 4 mei nauwlettend. Helsloot: “Als er een advocaat zou opstaan en namens een partij naar de rechter gaat, zou hij meteen gelijk krijgen. Deze kwestie is alleen zo gevoelig dat geen advocaat zich er aan gaat branden.”

Volgens de berichtgeving vanuit de gemeente gaan politieagenten tijdens de herdenking de-escalerend te werk. Tegen een persoon met een vlag of spandoek wordt opgetreden, maar dat mag niet tot een grotere verstoring leiden. Halsema vraagt een ieder om dan door te gaan met de herdenking.