Regeren met radicaal-rechts is in Finland al praktijk: hoe ziet dat eruit?

Een van de meest rechtse regeringen ooit, zo werd de nieuwe Finse regering vorig jaar juni gedoopt. De grootste partij van Finland, de liberaal-conservatieve NCP, sloot een coalitie met de radicaal-rechtse De Finnen, een partij die met zijn anti-immigratiestandpunten, zijn pleidooi voor een vertrek uit de EU en de oproep aan kiezers om ‘Finland terug te kiezen’ veel overeenkomsten heeft met de PVV. Ook De Finnen hebben een partijleider die is veroordeeld; Jussi Halla-aho, inmiddels voorzitter van het Finse parlement, werd in 2012 veroordeeld voor haatzaaien. Hij had onder meer beweerd dat Somaliërs een speciaal gen hebben waardoor ze eerder geneigd zijn te stelen.

De Finnen, toen nog Ware Finnen geheten, hadden tussen 2015 en 2019 al eens in de regering gezeten, maar gingen toen bijna ten onder aan een partijscheuring tussen gematigden en pleitbezorgers van een meer radicale koers. Onder leiding van Halla-aho won het rechtsere kamp. Bij de verkiezingen van vorig jaar werd die aanscherping beloond: de partij werd met 20,1 procent de tweede van het land.

Met hun deelname aan de coalitie, waaraan naast de NCP ook de Christendemocraten en de Zweedse Volkspartij meedoen, vervullen de Finnen een pioniersrol. Ze zijn binnen Europa een van de weinige radicaal-rechtse partijen die deel uitmaken van een regering. Wellicht volgt de PVV binnenkort hun voorbeeld. Hoe ziet dat eruit in Finland, rechts-radicaal aan het roer?

Harde bezuinigingen en anti-vakbond

Hoewel radicaal-rechtse partijen zich vaak presenteren als economisch links, is de nieuwe Finse regering het tegenovergestelde. De coalitie sneed voor 6 miljard euro in de overheidsuitgaven en in april kwam daar nog eens 3 miljard bij. De bezuinigingsdrang kwam oorspronkelijk vooral van de liberaal-conservatieve NCP, maar in de huidige coalitie is het Finnen-leider Riikka Purra die als minister van Financiën de operatie hartstochtelijk verdedigt.

Ook opvallend is hoe de coalitie op ramkoers ligt met de vakbonden. In een poging Finland competitiever te maken, wil de coalitie de werkloosheidsuitkeringen verlagen, het ziekteverlof inperken en het stakingsrecht beknotten. Het conflict leidde dit jaar tot wekenlange, massale stakingen. Volgens Antti Ronkainen, politiek wetenschapper aan de Universiteit van Helsinki, is sprake van een ‘thatcheriaanse draai’ bij De Finnen, een verwijzing naar de Britse oud-premier Margaret Thatcher, die ook flink bezuinigde. ‘Vroeger waren De Finnen linkser op economisch gebied, maar sinds de partijsplitsing in 2017 is de partij op dit onderwerp naar rechts afgeslagen. In elk interview benadrukt Purra nu hoezeer bezuinigingen nodig zijn en hoe de verzorgingsstaat te veel is uitgedijd.’

Immigratie

Een streng anti-immigratiebeleid is het wezenskenmerk van De Finnen. In het verkiezingsprogramma noemt de partij het beleid van de afgelopen dertig jaar ‘een grote mislukking’. De taal is grofweg dezelfde als in het verkiezingsprogramma van de PVV. ‘Finse kinderen moeten naar beschimmelde en slecht geventileerde scholen en lonen van Finse werkenden zijn niet langer afdoende, terwijl migranten comfortabel genieten van een uitkering.’

Niet gek dus dat de Finse regering de regels gaat aanscherpen. Wel worden daarbij de geldende internationale afspraken gevolgd. Van een asielstop (PVV) of asielcrisis is geen sprake. Volgens het regeerakkoord moet het Finse asielbeleid in lijn worden gebracht met dat van de andere Noordse landen. Zo gaat het net als in Denemarken geen vijf maar acht jaar duren voordat iemand met een verblijfsvergunning staatsburger mag worden. Ook komen er eisen voor taalbeheersing, economische zelfstandigheid en ‘integriteit’.

De coalitie wil ook dat vluchtelingen pas na twee jaar hun gezin kunnen laten overkomen, ‘om de integratie van de aanvrager zeker te stellen’. Net als de PVV hebben de Finnen een belangrijk kroonjuweel opgegeven: een vertrek uit de EU (‘Fixit’). Dat moest ook wel, zegt Salo Sanna, onderzoeker bij het Finse Instituut voor Internationale Zaken. ‘Coalitiepartner NCP heeft een grote liberale en internationaal georiënteerde vleugel. Daarnaast zien De Finnen zelf ook wel in dat een Fixit na de Brexit niet populair is. Het is op dit moment geen winnende strategie.’

Klimaat

Waar de PVV alle klimaatmaatregelen ‘door de shredder wil halen’, willen de Finnen vooral matiging. De partij wil ook dat Finland klimaatneutraal wordt, maar pas in 2050 in plaats van 2035. In het coalitieakkoord is 2035 blijven staan. Wel spreekt de regering nu van een clean deal in plaats van een green deal. De bouw van meer kerncentrales moet bijvoorbeeld helpen om de klimaatdoelen te halen.

Volgens Markku Ollikainen, hoogleraar milieu-economie en voorzitter van het Finse klimaatpanel dat de regering adviseert, hebben De Finnen zich niet ontpopt als vijanden van de groene transitie. Zo is er geld vrijgemaakt voor waterkrachtcentrales, CO₂-opslag en het terugdringen van broeikasgassen. Aan de andere kant werden ook maatregelen teruggedraaid. Zo werd een budget geschrapt voor klimaatbeleid van gemeenten, de landbouw ontzien en de belasting op benzine verlaagd. Volgens Ollikainen ligt de prioriteit van De Finnen bij maatregelen die burgers direct merken. ‘De weg naar hun hart loopt via de brandstofprijs.’

Schandalen

De regeringsdeelname van De Finnen duwde de regering bij aanvang direct in een crisis, toen oude uitspraken van nieuwe ministers door de nationale pers onder de loep werden genomen. Zo kwam Purra in opspraak door oude racistische en xenofobe blogs en moest minister van Economische Zaken Vilhelm Junnila opstappen nadat hij een nazi-grap had gemaakt. Ook had hij gezegd dat abortussen in Afrika een goed middel zijn om klimaatverandering tegen te gaan. Premier Petteri Orpo (NCP) redde het vege lijf door een nationaal antiracismeplan te presenteren, met onder meer een scholencampagne.