Het verhaal in hitserie Baby Reindeer over stalker Martha is uitzonderlijk, maar, zeggen deskundigen: "Het is een psychiatrische aandoening die iedereen kan overkomen." Toch lijkt het verhaal over een vrouw die een man stalkt 'relatief zeldzaam'.
Ook de Nederlandse Rens werd jarenlang gestalkt door een vrouw. "Op elke mogelijke manier probeerde ze in contact te komen. Ook door mensen in mijn omgeving te benaderen om via hen in contact te komen met mij. Dat voelt heel onveilig."
Hij herkent veel in de serie Baby Reindeer, vertelt hij aan Netflix Nederland. "De belangrijkste thema's in deze serie zijn trauma en beschadiging. Daarin vinden zij elkaar ook natuurlijk. En ik denk dat dat bij ons ook enigszins zo is geweest."
Voor wie het nog niet gezien heeft en zonder al te veel te verraden: Baby Reindeer gaat over Richard Gadds ervaringen met stalker 'Martha'. Na hun eerste ontmoeting in de bar waar hij werkt, raakt Martha geobsedeerd. Ze zoekt hem voortdurend op, stuurt hem tienduizenden e-mails en spreekt 350 uur aan voicemailberichten in.
Ze is volgens stalkingsdeskundige Eric Blaauw een zogenoemde waanstalker. Zij zijn er vaak van overtuigd dat ze een relatie met iemand hebben. "Die overtuiging is psychiatrisch, het is een verstoorde realiteitsbeleving." Volgens hem kan het iedereen overkomen: "Dat je de controle op de realiteit kwijtraakt, kan iedereen gebeuren."
Baby Reindeer: een waargebeurd stalkingsverhaal
Verhalen zoals die van Richard Gadd en Rens zijn volgens deskundigen uitzonderlijk. Vrijwel alle daders van stalking zijn man, zegt recherchepsycholoog Klaas Schakel. Hij schreef een boek over stalking. "Ik heb nog nooit een aangifte van een man opgenomen over een vrouw die stalkte."
Er is sprake van een zogenoemd dark number, oftewel een gebrek aan meldingen, legt hij uit. "Ja, natuurlijk zijn er vrouwen die stalken. Zijn het er veel? Zeker. Maar er wordt geen aangifte van gedaan." Dat komt doordat mannen zich volgens hem vaker schamen, hopen dat het overwaait of de stalkende vrouw blijven blokkeren tot het uiteindelijk stopt.
Uitzonderingen
Volgens Schakel kun je aannemen dat de mannen die wel naar de politie gaan, te maken krijgen met iemand die leugens over hen verspreidt of bijvoorbeeld een auto bekrast. "Maar daar zijn geen cijfers van. Het is daardoor minder goed te zeggen hoeveel mannen gestalkt worden in vergelijking met andersom."
Ook stalkingdeskundige Blaauw bevestigt dat meldingen van vrouwen die stalken een uitzondering zijn. "Daar weten we heel weinig van." Hij is verbonden aan de Hanzehogeschool Groningen en doet onderzoek naar onder meer stalking. "9 van de 10 mensen die gestalkt worden, zijn vrouwen. Een vrouw die dader is, is relatief zeldzaam."
Vrouwen zijn vaker slachtoffer, zegt hij, doordat ze socialer en emotioneler zijn. "Mannen zijn vaak narcistischer en antisocialer dan vrouwen."
Genderverschillen
Blaauw geeft als voorbeeld het uitmaken van relaties. "Vrouwen zullen met veel vriendelijkere woorden zeggen: 'ik wil uit elkaar, laten we even afstand nemen'. Dat komt minder sterk over dan wanneer een man zegt: "Dit wordt nooit meer iets". Die duidelijkheid voorkomt vaak dat zij gestalkt worden."
Volgens Klaas Schakel stalken vrouwen ook anders dan mannen. Zij appen, mailen of bellen, maar zijn minder gewelddadig en er worden geen of minder strafbare feiten gepleegd.
In de afgelopen dertig jaar bij de politie zag hij alleen mannelijke stalkers voorbijkomen. "Zij zijn de enige die worden aangehouden. Mannen bedreigen veel sneller. Als je daar aangifte van doet, wordt iemand in de praktijk als het goed is snel aangehouden."
Twee kanten
In de serie zie je dat de hoofdpersoon na een halfjaar aangifte doet. Dat is niet bijzonder lang, vindt Eric Blaauw. "We zien vaak dat mensen zeggen dat het toch niet helpt om te melden. Of mensen oordelen zelf al dat iets wel vervelend, maar niet strafbaar is."
Ook speelt het mee dat de gestalkte vaak op een of andere manier in relatie staat tot de stalker. "Of slachtoffers hebben sympathie met de dader. Want in de meeste gevallen gaat het om een ex-partner of een kennis. Wat betekent het voor die relatie als je naar de politie gaat? Dat speelt mee."
Rens herkent dat. "Het heeft twee kanten. Ergens voel ik sympathie en heb ik medelijden met haar. Aan de andere kant maakte ze me ook helemaal gek."
