PVV-lijsttrekker voor Europa: hard in het debat en niet van Wilders te onderscheiden
‘Een keiharde neoliberaal die beter bij de rechtervleugel van de VVD past dan bij de PVV.’ De lokaal getrainde Sebastiaan Stöteler moet binnenkort als PVV-lijsttrekker voor de Europese verkiezingen de verwachtingen waar gaan maken.
In de gemeentepolitiek zijn het elkaars grootste rivalen. Uğur Çete, gemeenteraadslid voor Lijst Cete in Almelo, kan bijna geen onderwerp bedenken waarop hij niet botst met PVV-raadslid Sebastiaan Stöteler. Als moslim met een Turkse achtergrond hekelt Çete de anti-islamuitspraken die Stöteler de afgelopen zes jaar verkondigde. Toch besloot hij de PVV-fractievoorzitter voor te dragen als kandidaat voor het presidium, dat de werkzaamheden van de gemeenteraad aanstuurt. “Ik wist dat hij daar bekwaam genoeg voor was”, zegt Çete. Bij binnenkomst in de raadszaal ergens halverwege april, gaven de twee politieke tegenstanders elkaar een handdruk.
Het is tekenend voor hoe ook andere raadsleden Stöteler omschrijven: hard in het debat, maar vriendelijk in de omgang. Vriend en vijand prijzen de politicus om zijn persoonlijke opstelling. Vorige maand werd bekend dat Stöteler lijsttrekker is voor de PVV bij de aankomende Europese verkiezingen.
Bij het grote publiek is de PVV’er relatief onbekend, maar de aanstelling kwam voor collega-raadsleden niet uit de lucht vallen. “Ik snap heel goed dat hij deze positie krijgt”, zegt Anton Pots (PvdA). Als iemand het PVV-geluid kan verkondigen, dan is het Stöteler wel, zeggen raadsleden.
Leerling in het PVV-klasje
In 2018 komt Stöteler voor sommige raadsleden als vanuit het niets in de gemeenteraad. Het zijn de eerste verkiezingen in Almelo waar de PVV aan meedoet. Sindsdien zit de partij in de oppositie. Raadslid Çete probeert zich goed voor te bereiden op de komst van de radicaal-rechtse partij en wil daarom alles weten van de man die in het dagelijks leven deurwaarder is. “Dat werd een hele zoektocht, want we wisten niets. Hij was nooit ergens actief geweest.”
Wat de fractievoorzitter op dat moment niet weet, is dat Stöteler dan al geruime tijd in de PVV-schoolbanken heeft gezeten. Stöteler was naar eigen zeggen altijd een ‘zijlijnklager’, totdat hij in 2016 een oproep zag van PVV-leider Geert Wilders om te solliciteren naar een mogelijke kandidatuur voor de gemeenteraadsverkiezingen. “Toen dacht ik: ik moet dit doen. Want klagen kan altijd nog”, zegt hij over zijn beslissing in een YouTube-interview uit 2018.
Wat volgt, is een strenge selectie en een uitgebreide PVV-training. De aspirant-raadsleden krijgen bijvoorbeeld het advies om boeken over de islam te kopen en te lezen, “om te leren hoe verderfelijk deze ‘ideologie’ in de ogen van de PVV” is, vertelt oud-fractievoorzitter van de PVV in Overijssel Erik Veltmeijer destijds aan dagblad Tubantia. Stöteler werkt daarnaast ter voorbereiding een halfjaar als beleidsmedewerker voor de Provinciale Statenfractie.
Islam nog altijd een totalitaire ideologie
Eenmaal gepokt en gemazeld binnen de PVV en verkozen tot raadslid, laat Stöteler in de raadszaal regelmatig het onversneden PVV-geluid horen. Net als Wilders wil hij in Almelo de moskeeën, het asielzoekerscentrum en de crisisnoodopvang voor asielzoekers sluiten. Stöteler gelooft dat de islam ‘de grootste bedreiging’ is voor ‘onze gewoonten, manieren, onze cultuur en onze vrijheid’, zo schrijft hij op zijn persoonlijke pagina van de Almelose PVV-website. Volgens de lijsttrekker is de islam een totalitaire ideologie die thuishoort in het rijtje met ‘facisme, nazisme en communisme’.
Het zijn uitspraken waar Wilders op landelijk niveau nu minder nadruk op wil leggen. Samen met de drie andere mogelijke coalitiepartijen ondertekende de PVV-leider een gezamenlijke basislijn voor het waarborgen van de ‘Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat’. Daarin staat dat de islam een godsdienst is die valt onder de vrijheid van godsdienst.
Uitspraken als ‘asielinvasie’ en ‘stikstofwaanzin’
Naast raadslid is Stöteler ook fractievoorzitter van de Overijsselse PVV-fractie. Onder zijn leiding is het lastig om de provinciale afdeling van de landelijke PVV te onderscheiden. In een campagnevideo voor de Provinciale Statenverkiezingen in 2023 waarschuwen Stöteler en andere kandidaat-Statenleden voor de ‘asielinvasie’, de ‘stikstofwaanzin’ en de ‘islamisering’ van Overijssel.
De PVV-standpunten zijn voor de meeste partijen in Almelo de reden om de partij uit te sluiten van coalitiedeelname. “Met dat soort uitspraken ben ik het natuurlijk helemaal niet eens”, zegt D66-fractievoorzitter Jeroen Wiertz. Toch kan hij zich niet herinneren dat Stöteler een grens over is gegaan. “Voor mij persoonlijk wel, maar ik weet niet of dat in het algemeen zo is”, zegt Wiertz. Ook Yvonne Bijenhof vindt dat de PVV’er zijn boekje niet te buiten gaat. “Hij zoekt wel graag de randen op in het debat”, zegt de VVD-fractievoorzitter.
Volgens Çete is dat alleen zo omdat Wilders de grens al enorm heeft opgerekt. “De retoriek van Stöteler is niet anders dan die van zijn politiek leider. En die waren we al gewend. Of je het nou leuk vindt of niet, of de uitspraken nou pijn doen of niet, dat is een andere vraag. Maar ik schrik er niet meer van.”
Geweldige debater
Hoewel veel raadsleden dus moeite hebben met de uitspraken van Stöteler, klinken er ook positieve geluiden. “Ik verwerp zijn partij, ik verwerp zijn ideeën, maar Sebastiaan is geen domme man”, zegt Cete. PvdA’er Pots vult dat aan: “Een intelligente man, een goede debater, iemand die weet hoe het politieke spel wordt gespeeld”. Volgens het raadslid maakt Stöteler geregeld afspraken met andere partijen, bijvoorbeeld over de zendmachtiging van de lokale omroep. “Dan is het voor wat hoort wat”, denkt Pots.
Ook VVD’er Bijenhof prijst Stöteler als politicus. “Hij kan snel dingen doorgronden en heeft een goede politieke antenne. Door onderwerpen te koppelen aan wat leeft in Almelo weet hij zijn standpunten goed over het voetlicht te brengen. Hij is een geweldige debater.”
Als fractievoorzitter en lid van het presidium werkte Bijenhof regelmatig met Stöteler samen. De Almelose VVD heeft de PVV nooit op voorhand uitgesloten. De fractievoorzitter mag Stöteler ook ‘als mens heel graag’. “Wat ik prettig vind, is dat het ‘een man een man, een woord een woord’ is. Ik weet gewoon wat ik aan hem heb. Hij heeft mij nog nooit belazerd.” Stöteler gaf haar onlangs zelfs een knipoog nadat hij de VVD in de raadszaal een flinke uitbrander gaf. “In de raad kan het even hard tegen hard gaan, maar buiten de raadszaal is het weer over.”
Geen groene plannen
Het zijn eigenschappen die Stöteler in Europa waarschijnlijk goed van pas komen, zeggen de raadsleden. Wat de lijsttrekker daar precies wil bereiken, blijft voor hen onduidelijk. De PVV’er heeft zich tegenover hen nooit echt uitgelaten over Europese plannen.
Stöteler zelf wil niet ingaan op vragen over zijn aanstelling. De campagne is volgens hem nog niet begonnen. In het verkiezingsprogramma van de partij staat dat de PVV niet langer Europa wil verlaten, maar de Unie van binnenuit wil veranderen. Politiek rivaal Çete heeft wel een vermoeden hoe dat onder leiding van Stöteler vorm gaat krijgen. “Rechtser dan Sebastiaan kan niet. Hij is allesbehalve milieu, dier en dat soort dingen. Een keiharde neoliberaal die volgens mij beter bij de rechtervleugel van de VVD past dan bij de PVV.” Uit moties blijkt onder meer dat Stöteler tegen windmolens en voor kernenergie is.
Vanwege hun politieke verschillen is Çete blij dat de PVV’er uit de Almelose raad vertrekt. Stöteler zegt de lokale politiek te verlaten als hij wordt verkozen, wat volgens de laatste peilingen zeer waarschijnlijk is. “De PVV krijgt nooit meer zo’n goede fractievoorzitter. Dat scheelt weer”, zegt Çete.
PVV veegt ook Europese standpunten van tafel om in coalitie te komen
Sinds de PVV aan de onderhandelingstafel zit voor de kabinetsformatie denkt de partij van Geert Wilders anders over Europa. De PVV wil niet langer dat Nederland uit de Europese Unie vertrekt, maar wil de EU van ‘binnenuit veranderen’, zo staat in het Europese verkiezingsprogramma. Dat is opmerkelijk, want bij de vorige twee Europese verkiezingen (in 2014 en 2019) pleitte de partij nog voor een ‘spoedige nexit’. Uit onderzoek van I&O Research blijkt dat kiezers mild zijn over de koerswijziging.
Met het verkiezingsprogramma lijkt Wilders vooral tegemoet te willen komen aan de wensen van zijn onderhandelingspartners, VVD, BBB en NSC. Deze partijen zijn juist voorstander van de Europese samenwerking. De PVV pleit daarom niet langer meer voor het stopzetten van financiering aan Brussel, maar wil voortaan ‘fors minder betalen’. Verder staat in het programma dat de PVV de strijd van Oekraïne steunt tegen de Russische agressor. Daarover bestond eerder onduidelijkheid.
Opvallend is dat in het verkiezingsprogramma niet langer wordt gerefereerd aan de islam. Bij de vorige Europese verkiezingen in 2019 pleitte Wilders voor het sluiten van de grenzen om ‘ons land’ te ‘de-islamiseren’. En in 2014 noemde de partij de ‘islamisering’ nog ‘rampzalig’ voor Nederland.
Luister ook:
Lees ook: PVV pleit niet meer voor nexit, maar wil de EU van binnenuit veranderen
Jarenlang pleitte de PVV voor een snel uittreden uit de Europese Unie. Maar nu PVV-leider Geert Wilders onderhandelt over een coalitie, verdwijnt ook dat voorstel van tafel.