Cruise-bedrijven die de oceaan zouden redden? Pure greenwashing, stellen ngo’s in een nieuwe klacht

Onder het bombast van dramatische symfonie-muziek vaart het nieuwste schip van MSC Cruises in een 3D-animatie door de oceaan. Het schip is ‘onze boodschap van toewijding aan het mariene ecosysteem’, leest het begeleidende tekstje. In groene letters verschijnt ‘#SaveTheSea’ op de zijkant van het cruiseschip, dat duurzamer zou zijn dan zijn voorgangers. ‘Cruising the blue in a green way’ , is de afsluitende boodschap van het online reclamefilmpje.

Wie puur op dit filmpje en de andere reclame-uitingen van MSC Cruises af zou gaan, zou denken dat het boeken van een luxe cruisevakantie helemaal niet zo’n groot effect op milieu en klimaat heeft. En dat is precies het probleem, vinden ngo’s Fossielvrij NL, de Reclamejagers en Advocates for the Future. Zij dienden maandagochtend een klacht tegen greenwashing in bij de Reclame Code Commissie. “De snel groeiende cruise-industrie is ontzettend vervuilend”, zegt Eric Stam van de Reclamejagers. “Ondertussen doen ze in hun reclames alsof ze The Ocean Cleanup zijn. Misleidend, want ze geven hun klanten ten onrechte het idee dat die duurzaam op cruisevakantie kunnen.”

De afgelopen jaren liggen vervuilende bedrijven steeds meer onder vuur vanwege greenwashing. Klimaatjurist Clemens Kaupa van de Vrije Universiteit vindt de nieuwe klacht tegen MSC Cruises dan ook geen verrassing. “De afgelopen jaren hebben klachten tegen bijvoorbeeld Shell en KLM er meermaals voor gezorgd dat de bedrijven hun reclames moesten aanpassen”, zegt hij. “De vervuilende cruise-industrie is een logische volgende stap.”

Kaupa, niet betrokken bij de klacht tegen MSC Cruises, denkt dat de ngo’s grote kans hebben gelijk te krijgen. De Reclame Code Commissie, een zelfregulerend orgaan van de reclame-industrie, is de afgelopen jaren steeds strenger geworden op duurzaamheidsclaims. Die lijn werd eerder dit jaar door de rechter ondersteund. In maart oordeelde de rechtbank van Amsterdam namelijk dat KLM misleidende reclames maakte. Bijvoorbeeld in de ‘Fly Responsible’-campagne, en door het schetsen van een ‘te rooskleurig beeld’ over duurzamere brandstof.

Alle fouten van KLM en Shell

Het van oorsprong Italiaanse MSC Cruises is één van de grootste cruise-operators van Europa. Het bedrijf maakt ‘alle fouten van KLM en Shell nu opnieuw’, ziet ook Kaupa. Zo maakt MSC volgens de jurist vage klimaatclaims die het niet goed kan onderbouwen, zoals ‘onze groeiende vloot is een verklaring van onze betrokkenheid bij de toekomst van onze planeet’.

Ook schermt het bedrijf met de klimaatwinst van diens nieuwe lng-schepen. Die leveren weliswaar minder luchtvervuiling op, en boeken waarschijnlijk wat klimaatwinst, maar wetenschappers zijn nog niet over uit hoeveel, bijvoorbeeld vanwege methaanlekkages aan boord. ‘Het is een verantwoorde manier om naar de toekomst te varen’, claimt MSC desondanks. Ten slotte pronkt het bedrijf met het doel in 2050 netto geen broeikasgas uit te stoten, terwijl het volgens de klagers aan een geloofwaardig klimaatplan ontbreekt.

MSC Cruises is zich van geen kwaad bewust. “We kunnen en zullen onze positie rigoureus verdedigen met ondersteunend bewijs”, zegt een woordvoerder. “Al onze reclamecampagnes en materialen worden gecontroleerd om ervoor te zorgen dat ze voldoen aan de relevante regelgeving.”

De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR) wijst erop dat lng wel degelijk beter is voor het klimaat dan stookolie, met de huidige kennis waarschijnlijk zo’n 20 tot 25 procent. Hoewel MSC Cruises niet bij de KVNR is aangesloten, vindt ook de vereniging dat bedrijven die duurzamer varen dit naar hun klanten moeten kunnen communiceren. “Zolang het feitelijk klopt”, zegt een woordvoerder.

Kat-en-muisspel

Het kan best nog vijf of zes maanden duren voor er een zitting en uitspraak volgt, verwacht Stam, en sowieso legt de RCC geen boetes op. Wel volgen bedrijven de uitspraken meestal op, zegt hij.

Toch blijft de vraag hoe effectief zo’n uitspraak is. Vervuilende bedrijven en ngo’s spelen een kat-en-muisspel met elkaar. Zo werd Shell eerder op de vingers getikt omdat het stelde dat klanten ‘CO₂-neutraal’ konden tanken. Het olie- en gasbedrijf hield de campagne in stand, en verving slechts één woordje: het werd ‘CO₂-compensatie’. Het is dan de vraag of klanten überhaupt het verschil merken.

Volgens Stam hebben de RCC-uitspraken wel degelijk zin. Succesvolle groene reclames geven bedrijven volgens Stam een ‘sociale licentie’ om op de lange termijn te blijven bestaan. Zo zag hij recent dat een wethouder van Rotterdam naar een cruise-congres in Miami was geweest, en twitterde dat de cruise-industrie goed op weg zou zijn om klimaatneutraal te worden. “Maar dit is allerminst het geval.”

Zowel Kaupa als Stam denken dat er een verbod voor groene reclames van vervuilende bedrijven zou moeten komen, vergelijkbaar met het reclameverbod voor de tabaksindustrie. Tegelijkertijd ziet Kaupa dat zo’n verbod in het huidige politieke klimaat in Nederland niet voor de hand ligt.

De VU-jurist wijst wel op de steeds strengere regels tegen greenwashing van de laatste jaren, zowel vanuit de EU als in Nederland. Ook de Autoriteit Consument & Markt (ACM) let er steeds meer op. Kaupa denkt dat de ACM reclames van grote vervuilers zoals KLM, Shell en MSC Cruises actief moet gaan controleren. “Dan zijn er niet steeds losse zaken bij de RCC nodig, die veel tijd en inspanning van ngo’s vergen.”

Lees ook:

KLM misleidt klanten met belofte dat ze uitstootvrij kunnen vliegen, oordeelt Reclame Code Commissie

Luchtvaartmaatschappij KLM heeft misleidende reclame gemaakt door te claimen dat klanten CO2-vrij kunnen vliegen. Dat oordeelt de Reclame Code Commissie na een klacht.