Speech van Wilders in Hongarije belooft voor NSC en VVD weinig goeds: PVV-leider pakt alle ruimte die hij krijgt

Geert Wilders kondigde vrijdag tijdens zijn toespraak bij de radicaal-rechtse CPAC-bijeenkomst in Boedapest meteen aan dat hij niks ging zeggen dat de formatie in Nederland zou ‘killen’. In die opzet lijkt hij geslaagd. Zijn beoogde coalitiepartners VVD, NSC en BBB lieten vooralsnog niets van zich horen, waarschijnlijk in de hoop dat daarmee de Hongaarse trip van Wilders weer snel naar de achtergrond zou verdwijnen.

Die hoop is ijdel gebleken. GroenLinks-PvdA-kopstuk Jesse Klaver noemde het optreden van de PVV-leider ‘compleet ongepast’ en ‘beschamend’. Plaatsvervangend D66-fractievoorzitter Jan Paternotte schoof vrijdag bij talkshow Op1 aan om uit te leggen dat de toespraak allesbehalve normaal was.

Argumenten daarvoor waren er genoeg. Wilders bestempelde media, academici en de ‘linkse elite’ – waartoe hij Klaver en Paternotte zal rekenen – in zijn Engelstalige speech als ‘een bedreiging van binnenuit’. Ook sprak hij in apocalyptische termen over het gevaar van massa-immigratie – ‘met name van jonge, vrijgezelle mannen uit Afrika en Azië’.

Door die migratie zijn Europese woonwijken volgens Wilders ‘bijna no-gozones geworden, gebieden waar onze vrouwen en dochters niet langer veilig zijn en waar de joods-christelijke cultuur totaal is verdwenen’. Op een ander moment zei Wilders dat massa-immigratie heeft geleid tot het ‘verdunnen’ – diluting in het Engels – van de Europese joods-christelijke cultuur.

Meester in zoeken van grenzen

Toen Thierry Baudet jaren geleden sprak over ‘de homeopathische verdunning van de Nederlandse bevolking’, ontstond er een storm van kritiek en werd de Forum-leider beschuldigd van racisme en nazi-denkbeelden. Dat VVD en NSC na Wilders’ Hongarije-trip kozen voor de stilte, is niet geheel onverklaarbaar. De PVV-leider toonde zich er tijdens zijn gedoogrol in Rutte I (2010-2012) al een meester in voortdurend de grenzen op te zoeken. Volgens de oppositie ging hij er steeds overheen, volgens de coalitie vaak net niet. Ook dit keer zal lang niet voor iedereen vaststaan dat Wilders te ver is gegaan.

Wie welwillend staat ten opzichte van de PVV, kan constateren dat Wilders spreekt over de verdunning van een cultuur en niet van een volk, zoals Baudet deed. En Wilders stak in het verleden wel vaker een filippica af over de linkse elites en het gevaar van massa-immigratie.

Zo verkondigde hij in al 2011 dat ‘door heel Europa multiculturalistische elites een totale oorlog uitvechten tegen hun bevolkingen, met als inzet de voortzetting van de massa-immigratie, uiteindelijk resulterend in Eurabië’. Wie kan er dan verbaasd zijn over wat Wilders in Hongarije zei?, zullen medestanders zich afvragen.

Opschuiven politieke standaarden

Toch laat Wilders’ optreden in Hongarije ook zien hoezeer de politieke standaarden zijn opgeschoven de afgelopen maanden. In december annuleerde de PVV-leider nog een gepland optreden bij een conferentie van de rechts-populistische Lega Nord in Florence. De toen nog prille formatie werd als reden opgegeven. Inmiddels schat Wilders blijkbaar in dat Dilan Yesilgöz (VVD) en Pieter Omtzigt (NSC) na maandenlange onderhandelingen niet meer zo snel van tafel zullen lopen.

Een aanzienlijk deel van de VVD- en NSC-achterbannen ziet een samenwerking met de PVV nog steeds zitten. Die kiezers zullen het waarschijnlijk moeilijk begrijpen als Yesilgöz en Omtzigt een half jaar na de verkiezingen de formatie alsnog op losse schroeven zetten vanwege een speech die in essentie niet afwijkt van eerdere toespraken van Wilders.

Ongemakkelijk zwijgen

Het ongemakkelijke zwijgen van VVD en NSC maakt vooral duidelijk hoe moeilijk een mogelijke samenwerking met Wilders voor die partijen gaat worden de komende jaren. De dynamiek van afgelopen vrijdag zal zich blijven herhalen, net als eerder tijdens Rutte I.

Wilders zegt iets dat tegen de waarden van de regeringspartners VVD en NSC indruist en vervolgens vraagt de oppositie om opheldering: accepteren jullie dit? Als eenmaal iets stilzwijgend is geaccepteerd, wordt het daarna moeilijker uit te leggen om op een later moment wel een streep te trekken. Tegenstanders van de PVV waarschuwen dat hierin het gevaar schuilt van het normaliseren van in hun ogen extreme denkbeelden.

Op coulance van de oppositie hoeven Yesilgöz en Omtzigt niet te rekenen. Daarvoor is de rol van anti-Wilders-partij electoraal gezien te lucratief. Tussen 2010 en 2012 smeekte Rutte de oppositie tevergeefs om niet telkens te reageren ‘op ieder stuk rood vlees dat Wilders in de arena gooit’, ook omdat de PVV-leider zo tot spil van het politieke debat wordt verheven.

De afloop is bekend. D66 werd beloond voor de harde oppositie tegen Wilders. Het imago van het CDA, waarvan Omtzigt deel uitmaakte, raakte onherstelbaar besmeurd door de compromissen met Wilders. De VVD overleefde, maar vooral omdat Rutte als nieuwe, welbespraakte premier zich destijds op het toppunt van zijn populariteit bevond.

Samenwerking als grote beproeving

Alles wijst erop dat een mogelijke samenwerking met Wilders nu een nog grotere beproeving gaat worden, zelfs in een extraparlementaire variant. De PVV is veruit de grootste partij en krijgt een beslissende stem in het selecteren van een premier. Het ligt niet voor de hand dat Wilders iemand kiest die hem veel tegengas gaat geven.

Nog meer dan voorheen krijgt de PVV-leider dan ruimte om de grenzen op te zoeken. VVD en NSC kunnen er niet op rekenen dat hij daarvan geen gebruik gaat maken.