Om ASML definitief in Nederland te houden is 5 tot 8 miljard euro nodig. Een veelvoud van de 2,5 miljard euro die Rijk en regio eind maart toezegden, blijkt uit antwoorden van burgemeester Jeroen Dijsselbloem aan de gemeenteraad van Eindhoven.
Onder de noemer project Beethoven werkten Rijk en regio in drie weken tijd een omvangrijk pakket maatregelen uit dat er voor moet zorgen dat ASML een omvangrijke uitbreidingsinvestering in Nederland doet, in plaats van in het buitenland.
Vertrekken wegens 'guur' ondernemersklimaat
Met dit laatste dreigde bestuursvoorzitter Peter Wennink dit jaar herhaaldelijk, omdat het Nederlandse ondernemingsklimaat voor de internationale chipmachinefabrikant te guur werd.
Onder meer een versobering van belastingvoordelen voor buitenlandse werknemers schoot ASML in het verkeerde keelgat, omdat het bedrijf als werkgever minder aantrekkelijk werd dan buitenlandse concurrenten. "Als we de mensen hier niet kunnen krijgen, dan wel in Oost-Europa, Azië of de VS. Dan gaan we daar naartoe", zei de onlangs vertrokken topman Wennink.
2,5 miljard is te weinig
Voor maatregelen voor onderwijs, kennis en ruimtelijke infrastructuur legden Rijk en regio 2,51 miljard euro op tafel. Die handreiking leek zijn vruchten af te werpen toen ASML op 22 april bekendmaakte met de gemeente Eindhoven te onderzoeken of de gewenste uitbreiding in Eindhoven kan plaatsvinden, op de zogenoemde Brainport Industries Campus.
Maar aan 2,5 miljard euro heeft de regio niet genoeg om alle investeringen die tot 2040 nodig zijn te kunnen betalen, aldus burgemeester Dijsselbloem op bijeenkomsten op 3 en 15 april van dit jaar. Het gaat om geld voor woningbouw, bereikbaarheid, voorzieningen en beschikbaarheid van talent.
5 tot 8 miljard euro
"Wat we neer hebben gelegd bij het Rijk is dat wij tot 2040 een investeringsopgave hebben die 5 tot 8 miljard euro gaat vergen. Maar het kabinet heeft daarop teruggeduwd door te zeggen dat het zich niet kan verplichten tot dit soort grote uitgaven op dit moment. Het kabinet is demissionair en op een andere tafel wordt een kabinet geformeerd dat moeite heeft om het geld bij elkaar te leggen", zei Dijsselbloem.
Het demissionaire kabinet kon niet verder gaan dan 2,5 miljard voor de periode tot 2030. Voor de periode daarna is de regio er dus nog niet. "Gegeven de woningbouwopgave en bereikbaarheidsproblematiek zullen we met volgende kabinetten, meervoud, weer in de slag moeten voor de resterende miljarden", aldus de Eindhovense burgemeester.
Onzekerheid
Het betekent voor ASML aanhoudende onzekerheid over wat financieel directeur Roger Dassen 'gunstige omstandigheden' noemt die 'investeringsbeslissingen moeten ondersteunen'. ASML houdt haar kernactiviteiten in Nederland het liefst zo dicht mogelijk bij de bestaande locaties in Veldhoven.
Daar kocht en koopt het bedrijf de afgelopen jaren zo'n beetje alles dat het kon kopen, op het industrieterrein De Run. Maar gezien de snelle groei die ASML de komende jaren verwacht, loopt het in Veldhoven vermoedelijk al voor 2030 tegen fysieke grenzen aan.
Aan de oostkant is ASML ingesnoerd door een ziekenhuis. Ten noorden en ten zuiden van de bestaande campus liggen (snel)wegen. En ten westen is vrijwel alles opgeslokt dat er op te slokken is, waardoor een tweede locatie voor groei na 2030 bittere noodzaak is.
Gemengde gevoelens
Dat moet dus de campus in Eindhoven worden, als het allemaal rondkomt. In de Eindhovense gemeenteraad heersen gemengde gevoelens.
"Er is sprake van grote onzekerheden", zegt Tjeerd Ritmeester van coalitiepartij PvdA. "Helemaal gerustgesteld zijn we niet." Want ga er maar aan staan: een uitbreiding van ASML in Eindhoven betekent 20.000 nieuwe werknemers en in de slipstream daarvan misschien nog eens 50.000 bij toeleveranciers.
Hoofdpijndossiers: wonen, stroom
Waar laat je al die gezinnen, in een gemeente waar de woningmarkt nu al heel gespannen is ? De regio heeft zich via een zogenoemde woondeal al gecommitteerd aan de bouw van ruim 45.000 woningen. Daar moeten nu 17.000 woningen bijkomen en nog eens ruim 2200 studentenwoningen. "Dat kan eigenlijk alleen maar door de hoogte in te gaan", weet Jonas Roothans van de Partij voor de Dieren.
En dan hebben we het nog niet over de stroomvoorziening. ASML zal aangesloten moeten worden op het elektriciteitsnet. Maar volgens netbeheerder Enexis zijn er nu al wachtlijsten van bedrijven die aansluiting willen. In Eindhoven-Noord gaat het om 106 aanvragen die op zijn vroegst in 2027 gehonoreerd zullen zijn. Een uitbreiding van het station voor grootzakelijke klanten is nog niet voorzien.
"Zijn er straks wel voldoende maatschappelijke voorzieningen?", vraagt Eva de Bruijn van GroenLinks zich af. Denk aan artsen, basisscholen, maar ook aan bibliotheken en culturele voorzieningen.
Toch zal de raad in meerderheid instemmen met de komst van ASML, zo is de verwachting. En Dijsselbloem denkt dat ook een kabinet van PVV, NSC, VVD en BBB – als het er komt – de uitbreidingsplannen van ASML steunt. "We hebben tijdens het overleg met het kabinet ook contact gehouden met Kamerfracties en die gesprekken zijn zodanig goed verlopen dat wij denken dat de steun in de Kamer voor dit regiopakket breed is."
Niet zeker
Helemaal zeker dat volgende kabinetten óók de portemonnee zullen trekken, is Dijsselbloem echter ook niet. "Politieke omstandigheden kunnen wijzigen, omdat andere prioriteiten worden gesteld of er grote tegenslagen komen bij de Rijksoverheid en dan kan alles ter discussie komen te staan."
De formerende partijen zelf houden zich vooralsnog op de vlakte. "Het gaat om wat er nodig is en wat we kunnen betalen", zegt Tweede Kamerlid Henk Vermeer van de BBB. "Dat is leidend en dat zullen we te zijner tijd moeten bekijken."
De VVD laat weten blij te zijn dat het huidige kabinet geld heeft vrijgemaakt om ASML te behouden en dat extra investeringen onderwerp zijn voor de formatietafel. Volgens Femke Zeedijk van NSC, die zelf voor ASML heeft gewerkt, is besluitvorming over de periode na 2030 nog niet aan de orde. De PVV wilde niets kwijt over de zaak.
En daarmee is een uitbreiding van ASML bij Eindhoven nog geen gelopen race.
