Meldingen van managerial bullying ? Op de TU Delft geldt: zwijgen en zand erover

De crisisbijeenkomst op de campus van de TU Delft is nog geen kwartier bezig als een medewerker van het Innovation & Impact Centre zich niet langer kan inhouden. „Ik vind het schandalig. Hoe haal je het in je hoofd? Waar is je morele kompas?”

Zijn woede is die donderdagmiddag 21 maart gericht tegen Tim van der Hagen, collegevoorzitter en rector magnificus van de Technische Universiteit Delft. Van der Hagen, zo hebben medewerkers van het Innovaton & Impact Centre bij toeval ontdekt, heeft op eigen kracht een zwijgplicht opgelegd aan het achtkoppige managementteam, met een dreigement erbij: wie zijn mond opendoet, kan rekenen op „arbeidsrechtelijke maatregelen”.

Onderwerp van deze omerta is de directeur van het innovatiecentrum – of liever: zijn langdurige afwezigheid. Al 104 dagen is hij niet op kantoor geweest. Voor medewerkers van deze afdeling is de situatie onhoudbaar geworden. De taak van het Innovation & Impact Centre is het verkopen van Delfts onderzoek aan de buitenwereld: start-ups opzetten, samenwerkingsverbanden met bedrijven smeden. Voor contractbesprekingen met externe partijen is de directeur onmisbaar. Maar hij is al maanden afwezig. Niemand weet waarom – behalve de leden van het managementteam. En die mogen er van de collegevoorzitter niets over zeggen.

De directeur van het Innovation & Impact Centre heeft zich volgens vijftien melders schuldig gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. Managerial bullying, volgens een deel van de melders, ofwel pestgedrag door een leidinggevende.

Dat het bestuur van de TU Delft probeert de kwestie in de doofpot te stoppen en betrokkenen daarbij het zwijgen oplegt, staat niet op zichzelf. Drie weken voor de bijeenkomst heeft de Onderwijsinspectie in een rapport vastgesteld dat de zorg voor sociale veiligheid op de universiteit „in ernstige mate verwaarloosd” is. Volgens de inspectie is er aan de top van de TU Delft „veel informatie over wat er speelt op het vlak van sociale veiligheid”, maar „verzuimt” het college van bestuur vaker om daar passend op te reageren.

Out-of-office

De acht managementleden van het Innovation & Impact Centre dringen er al een half jaar bij collegevoorzitter Van der Hagen op aan hun medewerkers duidelijkheid te mogen geven over de gang van zaken. Een vertrouwelijk rapport van de externe vertrouwenspersoon, waarin de ervaringen van de vijftien melders zijn beschreven, ligt sinds oktober 2023 op Van der Hagens bureau. Een second opinion, ook uitgevoerd door externe onderzoekers, heeft kort daarna het beeld bevestigd van grensoverschrijdend gedrag door de directeur van het innovatiecentrum.

De directeur heeft daarna de out-of-office reply van zijn mail aangezet, en is sindsdien niet meer op kantoor gesignaleerd. Hoe langer het duurt, hoe vaker medewerkers de leden van het management om uitleg vragen. Wat is er aan de hand? Is hun directeur ziek? Wat moet ik zeggen tegen het bedrijf dat vraagt of ze de directeur mogen spreken? En tegen de gemeente, die zich afvraagt waarom een overleg plotseling is afgezegd?

De managers, die hun medewerkers geen antwoord mogen geven, zien week na week de onrust in de organisatie toenemen. Telkens gaan ze met hun zorgen naar collegevoorzitter Van der Hagen en de directeur personeelszaken van de TU Delft. En telkens krijgen ze dezelfde boodschap: niets zeggen.

Als het managementteam in december 2023 voor de zoveelste keer advies vraagt over hoe om te gaan met de situatie, heeft de collegevoorzitter er genoeg van. Hij wil geen mails meer over de kwestie ontvangen. Kort daarna komt het bericht: praten leidt tot „arbeidsrechtelijke maatregelen”. Geheimhouding over de kwestie is volgens hem „essentieel”.

Op 28 februari krijgen medewerkers een mail van het college van bestuur. De afwezige directeur heeft besloten zijn functie „neer te leggen en een nieuw pad in te slaan in zijn carrière”, staat er. Van der Hagen zegt zijn vertrek te „betreuren”. De directeur blijft nog tot juni in dienst van de TU. Meerdere medewerkers zijn verbijsterd: eerst horen ze maanden niets, en nu dit?

Ruim een week later, het kritische rapport van de Onderwijsinspectie is inmiddels gepubliceerd, roept het managementteam de 170 medewerkers van het innovatiecentrum bij elkaar om het vertrek van de directeur toe te lichten. Lastig, want ze mogen nog steeds niets zeggen over wat er nu echt is gebeurd. De ontwijkende antwoorden van het managementteam leiden onder de aanwezige medewerkers tot grote ergernis. Tot een collega opstaat en vertelt dat ze van Tim van der Hagen niets mogen zeggen. De druk van de collega’s en de opgekropte spanningen van het maandenlange zwijgen wordt sommige leden van het managementteam te veel, er vloeien tranen.

In de dagen daarna richten de pijlen van het managementteam zich op Van der Hagen. Laat hem maar komen uitleggen wat er aan de hand is en waarom hij de managers van het Innovation Centre zo in de kou heeft gezet. Hij krijgt namens „87 bezorgde medewerkers” de uitnodiging om „onze vragen te beantwoorden en in te gaan op onze zorgen”. De medewerkers mailen vanaf een algemeen mailadres, ze zijn bang voor represailles.

Tijdens de lunchbijeenkomst van 21 maart geven Van der Hagen en zijn personeelsdirecteur tekst en uitleg. Voor veel medewerkers blijkt het een onbevredigende ontmoeting. Het is „afschuwelijk wat jullie meemaakten”, vertelt de collegevoorzitter, hoorbaar op een opname van de bijeenkomst. De mail waarmee hij het managementteam een zwijgplicht oplegde was ook „een afschuwelijke mail”, erkent Van der Hagen. „En toch was-ie noodzakelijk en heeft-ie het proces bespoedigd, en meer kan ik er niet over zeggen. Hij heeft gewerkt. Daar moet je het mee doen, sorry.”

Lees ook Racisme en intimidatie op TU Delft: universiteit heeft sociale veiligheid medewerkers ‘ernstig verwaarloosd’

Universiteitsblad Delta publiceert op 15 april een artikel over wat zich de maanden ervoor achter de schermen bij het innovatiecentrum heeft afgespeeld: de meldingen tegen de directeur, de zwijgplicht voor het managementteam en de interne onrust. Het verhaal staat maar acht uur online. De hoofdredacteur van Delta meldt diezelfde avond op de eigen site dat de juridische afdeling van de TU Delft haar „sommeert” het artikel offline te halen en stelt dat als ze dat weigert ze persoonlijk aansprakelijk zal worden gesteld voor eventuele schade die de universiteit zal lijden.

De volgende dag biedt Van der Hagen zijn excuses aan, maar het artikel blijft offline. Volgens Delta heeft Van der Hagen de hoofdredacteur in een mail laten weten „dat hij nog steeds van mening is dat TU-medewerkers, en daarmee ook Delta-journalisten, niet mogen citeren uit vertrouwelijke stukken”.

Tegenaanval

De afhandeling van deze zaak is exemplarisch voor hoe het college van bestuur sinds de publicatie van het inspectierapport kritiek pareert. De raad van toezicht en het college van bestuur gaan begin maart direct in de tegenaanval. Het onderzoek is „ondeugdelijk” en er staan „onjuiste, incomplete en niet of slecht onderbouwde verwijten” in.

Om die stelling te onderbouwen publiceert het bestuur een reactie van 172 pagina’s met als hoofdconclusie: „Er is geen sprake van wanbeheer, intimidatie en bedreiging [...] De aanpak van de TU Delft ter bevordering van sociale veiligheid van haar personeel deugt.”

Het bestuur laat ook doorschemeren te twijfelen aan de oprechtheid van de melders „Zijn de melders daadwerkelijk slachtoffer of waren zij eigenlijk zelf dader van een sociaal onveilige situatie voor anderen, waardoor die andere personen slachtoffer van die sociale onveiligheid waren?” Het bestuur is „voornemens” het onderzoek bij de rechter aan te vechten, meldt een persbericht.

De storm die daarna binnen de TU-gemeenschap opsteekt, brengt het college van bestuur weer van dat voornemen af. In een interview met Delta legt Van der Hagen uit dat zijn critici het verkeerd zien: „We hebben de aanbevelingen van de inspectie juist omarmd. Ik vind het jammer als mensen het voornemen om een rechtszaak te starten zien als kritiek op de inspectie.”

Universiteitsblad Delta, dat de nasleep van het inspectierapport intensief verslaat, merkt dat boodschappers van slecht nieuws niet altijd welkom zijn. Bij de eerste vergadering tussen het bestuur en de ondernemingsraad over het inspectierapport, op 28 maart, mag geen verslaggever van Delta aanwezig zijn. Normaal gesproken is die vergadering openbaar.

Een week later bericht Delta over de samenstelling van het projectteam dat een plan moet opstellen voor het verbeteren van de sociale veiligheid op de universiteit. Daarin zitten onder meer Van der Hagen en de personeelsdirecteur, het hoofd communicatie en twee decanen. Op LinkedIn leidt het artikel tot openbaar gekissebis tussen leden van het projectteam en universiteitsmedewerkers, die vinden dat in het team veel bestuurders zitten die volgens de inspectie juist verantwoordelijk zijn voor het „wanbeheer” op het gebied van sociale veiligheid.

Ook het hoofd communicatie roert zich op LinkedIn in de discussie. Zij is „relatief nieuw” bij de TU, want pas in de zomer van 2023 aangetreden. „Dus een frisse blik.” Verschillende medewerkers benaderen daarna NRC om te vertellen dat zij al minstens sinds 2011 met collegevoorzitter Van der Hagen in de coverband Make my Day zit. Hoezo een ‘frisse blik’ van buiten?

Tim van der Hagen wijt de kritiek op de samenstelling van het projectteam in een vergadering met de ondernemingsraad aan een foute benaming in Delta: er zou slechts sprake zijn van een „begeleidingscommissie”. Later in de vergadering moet Van der Hagen toegeven dat de term ‘projectteam’ van de universiteit zelf komt. Een dag later verwijdert de universiteit het bericht over een projectteam van de eigen site.

Paniekvoetbal

Een paar dagen na het offline halen van het Delta-artikel over het innovatiecentrum blijkt dat bestuurslid Marien van der Meer diezelfde dag een Deltaverslaggever heeft weggestuurd bij een openbaar overleg met de vakbonden. Het universiteitsbestuur heeft een „volledige competitie paniekvoetbal gespeeld”, schrijft universitair hoofddocent Dap Hartmann in een column in Delta.

De universiteit heeft van de inspectie drie maanden de tijd gekregen om met een plan te komen dat de sociale veiligheid moet verbeteren. Demissionair minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs, D66) vindt het „van het grootste belang dat de TU Delft deze opdracht zeer serieus uitvoert”. Een anonieme groep medewerkers eist inmiddels het aftreden van het college van bestuur; sommige columnisten van Delta hebben zichzelf de hashtag #nietmijnCVB opgespeld.

Anderen hebben de hoop op verbetering al opgegeven. De helft van het managementteam van het innovatiecentrum zal vertrekken of is al vertrokken.