Laveren tussen linkse én rechtse kritiek: Columbia-voorzitter Minouche Shafik verstrikt in gevolgen van Gaza-oorlog

Radicaal-rechtse Republikeinen eisen het ontslag van de 61-jarige Minouche Shafik omdat ze te weinig zou doen tegen het antisemitisme op de campus. Linkse studenten en medewerkers van de Columbia-universiteit vinden juist dat bestuursvoorzitter Shafik te veel meebuigt met de Republikeinen en te hard optreedt tegen pro-Palestijnse activisten.

Ruim een week geleden schakelde Shafik de politie in om een tentenkamp van pro-Palestijnse studenten op de campus te ontruimen, tot woede van veel studenten en wetenschappers. Vrijdag vroeg de universiteitssenaat – bestaande uit studenten, wetenschappers en overig personeel – om een onderzoek naar haar handelswijze en die van haar medebestuurders. Hoewel de senaat niet de bevoegdheid heeft om haar te ontslaan, staat ze onder zware druk.

Shafik is niet de enige universiteitsbestuurder die in moeilijkheden komt door de oorlog in Gaza. In een gepolariseerd klimaat moeten universitaire bestuurders schipperen tussen pro-Palestijnse en pro-Israëlische krachten.

Shafik werd in 1962 geboren in het Egyptische Alexandrië, als dochter van een rijke landeigenaar. Toen ze 4 jaar oud was, verhuisde het gezin naar de Verenigde Staten, nadat de regering van president Nasser het grootste deel van de familiebezittingen had onteigend.

Ze groeide op in het zuiden van de VS. ‘Als de dingen verschrikkelijk verkeerd lopen, kom je soms op een ander pad terecht dat uiteindelijk misschien beter is’, zei ze hierover in de Financial Times. ‘Ik denk dat ik een heel conventioneel leven had geleid als ik in Egypte was gebleven.’

Nadat ze een master had behaald aan de London School of Economics (LSE), speelde het grootste deel van haar carrière zich in het Verenigd Koninkrijk af. Ze was onder meer toezichthouder van het British Museum, plaatsvervangend gouverneur van de Bank of England en directeur van diezelfde LSE. Ze stond bekend als gematigd en een goed communicator.

Communicatieve vaardigheden

In 2023 stapte ze over naar Columbia University. Volgens de Financial Times waren veel stafleden na de eerste kennismaking onder de indruk van haar warmte en communicatieve vaardigheden. Na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 raakte ze echter rap verstrikt in de weerslag van de Gaza-oorlog op de campus.

Pro-Palestijnse studenten protesteerden tegen het Israëlische optreden in Gaza en eisten dat de universiteit alle banden verbrak met bedrijven die bij de Israëlische campagne betrokken zijn. Daarbij deed zich een aantal antisemitische incidenten voor: Joodse studenten werden uitgescholden en geïntimideerd. Daarop dreigden rijke donoren van de universiteit hun geld terug te trekken.

De politiek begon zich ermee te bemoeien. Halverwege april moest Shafik voor een hoorzitting van het Huis van Afgevaardigden verschijnen. Radicaal-rechtse Republikeinen legden haar op de pijnbank met verwijten van antisemitisme op de campus.

Pennsylvania en Harvard

Een soortgelijke hoorzitting in december werd de bestuursvoorzitters van de universiteiten van Pennsylvania en Harvard fataal. Ze moesten opstappen nadat ze vragen over antisemitisme ontwijkend hadden beantwoord – bij Harvard-voorzitter Claudine Gay speelde overigens ook nog een plagiaatkwestie mee.

Shafik leek het er in eerste instantie beter af te brengen. Ze beloofde op te treden tegen antisemitisme, maar na de hoorzitting verweten studenten en medewerkers van Columbia haar lafheid. Ze zou haar oren hebben laten hangen naar de radicaal-rechtse Republikeinen die het verwijt van antisemitisme slechts gebruikten om hun eigen oorlog tegen de Amerikaanse elite-universiteiten van nieuwe munitie te voorzien.

Overigens vonden de Republikeinen dat Shafik nog altijd te weinig deed. Voorzitter Mike Johnson van het Huis van Afgevaardigden eiste haar ontslag. Daarover gaan echter alleen de toezichthouders van Columbia. Die blijven achter haar staan, zo lieten zij woensdag weten.

Toch ligt Shafik opeens zwaar onder vuur na een voorbeeldige carrière. ‘Ik hoef niet de slimste in de zaal te zijn. En ik doe erg mijn best om te luisteren’, zei ze in 2021 tegen de Financial Times over haar leiderschapsstijl. Na het gesprek mailde ze de interviewer nog een citaat van de taoïstische denker Lao Tzu: ‘Een leider is het beste als de mensen nauwelijks weten dat hij bestaat.’

Sinds de oorlog in Gaza weet iedereen dat Minouche Shafik bestaat. In het onbarmhartige licht van de publiciteit moet zij nu overeind blijven, laverend tussen de kritiek van links en rechts.

‘Het is Catch-22’, zei een bekende van Shafik in de Financial Times. ‘Hoe meer je tegemoetkomt aan de rechtse aanvallen op de campuscultuur, hoe sterker je je positie binnen de universiteit ondermijnt. Ik zie niet in hoe ze dit overleeft.’