Hoeveel scheurtjes zitten er in de trouw van de Republikeinen aan Trump?
Hoe groot is inmiddels de macht van Donald Trump in de Republikeinse partij?
Als je kijkt naar de meeste recente belangrijke beslissing van het Congres, dan zou je moeten concluderen: hij is niet almachtig, en zijn invloed is zelfs wat aan het verzwakken.
Dat is tenminste de mening van David Frum, ooit toesprakenschrijver van president George W. Bush en nu politiek commentator bij MSNBC en redacteur van The Atlantic. In dat medium stelt hij vast dat de stemming in het Huis van Afgevaardigden over hulp aan Oekraïne suggereert dat Trumps invloed op zijn minst een deuk heeft opgelopen.
Een paar maanden geleden wist de voormalige president immers nog een akkoord over die hulp op het nippertje te torpederen. In de Senaat hadden Republikeinen en Democraten een compromis gesloten, waarin de Republikeinen toestonden dat Oekraïne een kleine 61 miljard dollar aan hulp zou krijgen, en de Democraten zich neerlegden bij een flinke aanscherping van het asielbeleid. Het pakket werd aangenomen en naar het Huis van Afgevaardigden gestuurd. Maar daar strandde het, op bevel van Trump.
Vruchtbaar campagnethema
Officieel zeiden de Republikeinen in het Huis, en destijds ook de Republikeinse voorzitter van het Huis Mike Johnson nog, dat de concessies over het beleid aan de grens gewoon onvoldoende waren. Maar Trump zelf maakte zonder gêne duidelijk dat het hem om iets anders ging: de toevloed van asielzoekers, die de capaciteit van de grenspolitie ver te boven gaat, zorgt dagelijks voor tv-beelden die met name het bloed van rechtse kiezers laten koken. Als die situatie verbetert door strengere regels en minder geld, ontvalt Trump een van zijn meest vruchtbare campagnethema’s.
Maar zie deze week: “Drie maanden verder is Trumps partij in het Congres tegen hem in opstand gekomen”, schrijft Frum. “En over een van de onderwerpen die Trump het meest na aan het hart liggen: zijn keuze voor Rusland en tegen Oekraïne.”
Amerikaanse media merkten op dat Trump zich afgelopen week niet heftig verzette tegen de procedure die voorzitter Mike Johnson in gang had gezet om de hulp met Democratische steun door het Huis te krijgen. En na afloop noemde hij Johnson ‘een goed mens’, iemand die ‘enorm zijn best doet’. Maar volgens Frum was dat vooral omdat de ex-president inzag dat verder weerstand bieden geen zin had. Op zijn sociale netwerk TruthSocial schreef hij: “Het overleven van Oekraïne zou veel belangrijker moeten zijn voor Europa dan voor ons, maar het is ook belangrijk voor ons!”. Frum noemt dat ‘een achteraf zijn gezicht reddende sprong naar de winnende kant’.
Voor wie heel graag wil geloven dat de dagen van Trump politiek gesproken geteld zijn, zijn er ook recente peilingen. Die van netwerk NBC laten nog steeds een voorsprong van twee procent zien in het landelijke percentage kiezers dat op hem denkt te gaan stemmen, maar die is een stuk kleiner dan in januari. En als die kiezers behalve voor Joe Biden of Trump ook mogen kiezen voor Robert F. Kennedy jr. of een van de anderen die zich buiten de twee grote partijen om kandideren, staat Biden zelfs twee procent voor. In een ander onderzoek, van peilbureau Marist, staat Biden dan zelfs vijf procent voor.
Vier dagen per week in een rechtszaal
Die cijfers zijn verklaarbaar: terwijl Trump gedwongen vier dagen per week in een rechtszaal in New York zit, voerde Biden lustig campagne in de staten die er in november toe gaan doen, zoals Pennsylvania. Hij kon daar uitweiden over de gunstige economische cijfers van het afgelopen jaar.
Over het proces tegen Trump heeft Biden het liever niet, om geen voedsel te geven aan het Republikeinse samenzweringsverhaal dat die rechtszaak door hemzelf, of anders in elk geval door Democraten, is ingestoken om Trump van het presidentschap af te houden. Maar tijdens een toespraak in Pittsburgh woensdag kon hij zich toch niet inhouden: hij refereerde aan de 275.000 banen die in Pennsylvania verloren gingen ‘onder mijn voorganger, die het nu even druk heeft’.
Bidens voorsprong in die peilingen zou ook verband kunnen houden met financiën. In dat opzicht gaat het Biden eveneens een stuk meer voor de wind dan Trump. De president had aan het eind van het eerste kwartaal 155 miljoen dollar in kas en adverteerde flink in een aantal staten. Trump had 42 miljoen en hield zijn kruit wat dat betreft, misschien wel noodgedwongen, droog.
Het zou een reden kunnen zijn voor Republikeinen met ambities om wat afstand van Trump te nemen. Maar daar lijkt het nog bepaald niet op. Mensen als voormalig lid van het Huis van Afgevaardigden Liz Cheney of afscheidnemend senator Mitt Romney, die van de daken roepen dat hij het presidentschap niet waard is, zijn nog steeds een uitzondering.
Geen grens aan de politieke en morele sprong
Integendeel, voor de meeste prominente Republikeinse politici schijnt er werkelijk geen grens te zijn aan de politieke en morele sprong die ze bereid zijn te maken maken nu Trump de nominatie in zijn zak heeft.
Een recent voorbeeld is zijn oud-minister van justitie, Bill Barr. Toen hij nog minister was, kreeg hij veel kritiek omdat het ministerie zijn traditionele onafhankelijke positie opgaf en zich gedienstig opstelde tegenover de wensen van de president.
Dat Trump nu pas in New York vervolgd wordt voor boekhoudfraude om zwijggeld aan een pornoster te verdoezelen, is daar een voorbeeld van. Federale aanklagers waren daar eerst mee aan de slag gegaan, maar moesten op bevel van Barr de handen in de schoot leggen. Pas toen konden aanklagers van de staat New York erin duiken.
Barr deed ook mee aan het zaaien van twijfel aan de overwinning van Joe Biden in de presidentsverkiezingen van 2020. Maar niet ijverig genoeg, en werd daarom door Trump in de nadagen van zijn presidentschap ontslagen.
Sindsdien uit hij zich behoorlijk kritisch over zijn vroegere baas. Tijdens de voorverkiezingen, toen andere Republikeinen nog een kansje leken te maken, zei hij zelfs dat een hernieuwd presidentschap van Trump ‘Russische roulette spelen met het land’ zou betekenen. Maar dat maakt een stem op Trump nog niet onaanvaardbaar, verkondigde hij opeens afgelopen week. Want: “Voortzetting van de regering-Biden zou naar mijn mening nationale zelfmoord zijn”.
Hij is gewoon mesjokke
Een soortgelijke draai maakte de gouverneur van New Hampshire, Chris Sununu. Hij was de afgelopen jaren een nuchtere bestuurder die zich niet liet opjuinen door Trump, of het nu ging om vaccinaties tegen covid of over de verkiezingsuitslag. Hij speelde even met de gedachte om zich zelf kandidaat te stellen, maar koos er uiteindelijk voor om campagne te voeren voor Nikki Haley.
De hoop was dat zijn steun haar de winst in New Hampshire zou bezorgen, een vroeg stemmende staat die daardoor soms veel invloed heeft op het vervolg van de race. Meer nog dan zijzelf hakte Sununu op Trump in: “Die kan nauwelijks een heldere gedachte in zijn hoofd vasthouden”, zei hij over hem. En: “Hij is gewoon mesjokke”.
Maar Haley verloor. En Sununu? “Ik ga voor die kerel stemmen”, zei hij vorige maand al.
Volgens Sununu gaat het bij die verkiezingen niet om Trump, maar over de vraag of er Republikeinen aan de macht komen of niet. En dan maakt het verder niet uit hoe hij over de ex-president denkt. “Mijn focus is niet Trump. Hij overleeft of niet en doet dat voor zichzelf; niemand kan hem helpen, niemand kan hem schaden.”
Dat schouderophalen doet Sununu, in tegenstelling tot andere Republikeinse politici, niet uit direct eigenbelang, zo lijkt het op het eerste gezicht. Hij heeft het niet nodig om in het gevlei te komen bij Trump of bij diens achterban, want hij stelt zich in november niet herkiesbaar als gouverneur. Hij wimpelde ook oproepen af om zich te kandideren als senator, met grote kans om die verkiezing te winnen, want populair is hij. Hij wil de politiek uit. Zegt hij.
Maar hij is iemand die ontegenzeggelijk wel een heldere gedachte in zijn hoofd kan vasthouden. En die bevat vermoedelijk een jaartal: 2028.