Europese Hof kraakt toelating pesticiden: weg met de oude protocollen
Bij de toelating van pesticiden moet de meest actuele wetenschappelijke kennis worden betrokken, zegt het Europese Hof van Justitie. Moet Nederland de werkwijze aanpassen?
De vrijwilligers van Pesticide Action Network (Pan) Europe zijn in jubelstemming. Het Europese Hof van Justitie oordeelt dat lidstaten veel strenger moeten zijn bij het toelaten van bestrijdingsmiddelen. Ze moeten daarbij de meest actuele wetenschappelijke kennis gebruiken en elk nieuw middel in zijn geheel onderzoeken op mogelijke schadelijke effecten voor mens, dier en milieu.
De uitspraak is vernietigend voor de werkwijze van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), de instantie die in Nederland uitmaakt of en hoe bestrijdingsmiddelen veilig kunnen worden gebruikt. Het Ctgb baseert zich altijd op bestaande regels en afspraken, vaak oudere protocollen, waarin twijfel over middelen niet doorklinkt en nieuwe inzichten nog niet zijn opgenomen.
Die opstelling was voor Pan Europe vier jaar geleden reden om bezwaar te maken tegen de toelating in 2019 van twee schimmelbestrijders en een insecticide voor gebruik in de bollen-, aardappel- en groenteteelt. Volgens Pan blijkt uit nieuwe inzichten dat de cocktails van de stoffen waaruit die middelen bestaan, mogelijk hormoonverstorend werken op bijen en andere insecten.
Individuele beoordeling van stoffen
Het Ctgb verwierp de bezwaren omdat de stoffen individueel al waren beoordeeld en toegelaten door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (Efsa). Het Ctgb stelde dat een producent erop moet kunnen vertrouwen dat een stof mag worden gebruikt als die is goedgekeurd op basis van bij de aanvraag bekende informatie.
Na de afwijzing door het Ctgb stapte Pan naar de rechter - het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBB) - maar die kwam er niet uit. Daarom legde het CBB de kwestie twee jaar geleden door middel van zogeheten prejudiciële vragen voor aan het Europese Hof. In september adviseerde de advocaat-generaal bij het hof om bij elk toelatingsbesluit de meest recente inzichten toe te passen. In zijn uitspraak neemt het hof dat advies over.
Daarbij benadrukt het hof dat de bescherming van de gezondheid van mens en dier en van het milieu voorrang moet hebben op de verbetering van de teelt van planten.
“Deze uitspraak is een steun in de rug van burgers die zich verzetten tegen het spuiten met pesticiden in hun woonomgeving”, zegt Hans Muilerman van Pan verheugd. “Het argument: ‘het middel is goedgekeurd door het Ctgb dus het is veilig’ staat nu op losse schroeven.”
Het Ctgb krijgt al langer het verwijt dat het de oren te veel laat hangen naar bedrijven die pesticiden produceren en gebruikers ervan. De organisatie doet zelf geen onderzoek, maar kijkt of de onderzoeken die aanvragers voor toelating van een middel zelf moeten indienen goed genoeg zijn om te concluderen dat een middel veilig is voor mens, dier en milieu. Het Ctgb hanteert daarvoor zogeheten beoordelingskaders, die gelden voor de hele Europese Unie.
Niet in beton gegoten
Die kaders zijn echter niet in beton gegoten. Het hof stelt in zijn uitspraak dat het Ctgb een nieuw middel in zijn geheel moet beoordelen op schadelijke werking, in de voorgelegde pesticidenzaak dus ook op mogelijke hormoonverstoring, ook als die bij individuele bestanddelen niet is vastgesteld. Ook mag Nederland afwijken van de goedkeuring door een ander land, als daarbij niet de meest recente wetenschappelijke kennis is gebruikt.
In een eerste reactie zegt het Ctgb dat het oordeel van het hof ‘meer ruimte lijkt te geven om af te wijken van de beoordelend lidstaat in de EU’. Pan stapte juist naar de rechter omdat de actiegroep denkt dat die ruimte er al lang is en het Ctgb er ten onrechte geen gebruik van maakt.
Een nieuwe werkwijze zal de nationale beoordelingsautoriteiten meer werk opleveren, stelt het Ctgb. Of het zijn werkwijze moet aanpassen, hangt af van de Nederlandse rechter. Die moet nog steeds uitspraak doen in zaak van Pan tegen het Ctgb over toelating van drie specifieke pesticiden.
Het ligt voor de hand dat de antwoorden van het Europese Hof op de gestelde vragen daarbij zwaar meewegen. Beide partijen hebben vier weken om op de uitspraak van het hof te reageren. Mogelijk volgt daarna nog een nieuwe zitting, om standpunten uit te wisselen.
Lees ook:
Pesticidenwaakhond heeft gezagscrisis aan zichzelf te danken
De Nederlandse pesticidenwaakhond ligt onder vuur omdat deze niet de laatste gegevens gebruikt bij de beoordeling van landbouwgif. Hoe betrouwbaar is het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb)?
Bij toelaten van landbouwgif telt nieuwste kennis niet altijd mee
Het Europese hof buigt zich over de vraag of Nederland strenger moet zijn bij het toelaten van giftige bestrijdingsmiddelen. Nu tellen de laatste inzichten niet altijd mee.
Ctgb-directeur Ingrid Becks: ‘We begrijpen heel goed dat er zorgen zijn over pesticiden, maar: de dosis bepaalt het gif’
Directeur Ingrid Becks is blij met de goede beoordeling die het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden vorige maand kreeg. Toch is er steeds meer kritiek op het gebruik van pesticiden.