Amerikaanse vrouwen gaan naar Mexico voor abortus

Tussen de 150 tot 300 aanvragen die ze per maand krijgt, zitten steeds meer Amerikaanse vrouwen, vertelt activist Crystal P. Lira in het centrum van de Mexicaanse grensstad Tijuana. “We gingen van één aanvraag uit de Verenigde Staten per maand naar vijf en zo verder”, aldus Lira. “In het begin ging het langzaam, inmiddels verwachten we dat het zal blijven stijgen.”

Lira maakt deel uit van Colectiva Bloodys Y Projects, een ondergronds netwerk van activisten in de Mexicaanse stad Tijuana die zichzelf ‘acompañantes’ noemen - begeleiders bij het verkrijgen van een abortus. Als dat een zelf uitgevoerde abortus is, met behulp van een abortuspil, dan zorgen ze voor de juiste medicatie. Het eerste contact wordt meestal gelegd op sociale media als Instagram, vertelt Lira. “We krijgen veel berichten van mensen die op zoek zijn naar informatie. Soms vragen ze direct om medicatie.”

Ook het aantal Amerikaanse vrouwen dat Mexicaanse abortusklinieken bezoekt stijgt, schreef de New York Times eind vorig jaar. Zij hebben een medische ingreep nodig omdat hun zwangerschap te ver is gevorderd voor het gebruik van medicatie. Deze patiënten zijn vooral afkomstig uit grensstaten als Texas en Arizona, waar ze sinds 2022 niet meer in klinieken terechtkunnen. Ook hen helpen de activisten van Colectiva Bloodys, als ze daartoe in staat zijn.

In het geheim hulp inroepen

Lange tijd was het allemaal precies andersom. Abortus was in Mexico verboden en ongewenst zwangeren riepen daarom in het geheim de hulp in van acompañantes of gingen, als ze dat konden betalen, de grens over naar de VS. Tot het Mexicaanse Hooggerechtshof in 2021 bepaalde dat het vervolgen van mensen die een abortus ondergaan tegen de grondwet ingaat. Sindsdien maakt iedere Mexicaanse staat haar eigen wetten, maar is het bestraffen van zwangerschapsafbreking een stuk lastiger geworden, omdat het op landelijk niveau toegestaan is.

In de VS was het recht op abortus juist vijftig jaar lang landelijk veiliggesteld, tot daar anderhalf jaar geleden abrupt een einde aan kwam nadat het Hooggerechtshof een streep zette door het arrest Roe v. Wade uit 1973. Conservatieve staten als Texas, Arizona en Georgia namen snel strikte abortuswetten aan, in sommige gevallen stonden die wetten al jaren klaar om direct in werking te treden na het arrest van het Hooggerechtshof.

In grensstaat Texas is abortus bijvoorbeeld al na zes weken zwangerschap verboden, terwijl veel mensen dan nog niet eens doorhebben dat ze zwanger zijn. Afbreking na zes weken is pas een optie als vrouwen levensgevaarlijke medische complicaties hebben.

Het gebruik van abortusmedicatie, die doorgaans tot de twaalfde week van de zwangerschap kan worden gebruikt, zit in de VS in de lift, sinds het landelijke recht op abortus verviel. Deze medicatie bestaat uit twee pillen: mifepriston en misoprostol. De ene stopt de ontwikkeling van de zwangerschap, de andere zorgt voor de uitdrijving van het zwangerschapsweefsel.

Volgens het Guttmacher Institute, een ngo die onderzoek doet op het gebied van reproductieve gezondheid, werd vorig jaar 63 procent van alle abortussen in de VS gedaan met medicatie. Dat is een stijging van 10 procent ten opzichte van 2020.

Pillen per post

Toegang tot abortusmedicatie werd in 2021 makkelijker gemaakt door medicijnautoriteit FDA, die het licht op groen zette voor het versturen van de pillen per post. Een conservatieve organisatie die vindt dat mifepriston en misoprostol te makkelijk verkrijgbaar zijn, spande daarop de zaak aan die nu bij het Hooggerechtshof ligt, in de hoop dat het hof het gebruik daarvan zal willen inperken.

Dit zou de toegang tot abortus in de VS nog verder in het gedrang brengen. Veel zwangere vrouwen die zich tot Colectiva Bloodys in Tijuana wenden, komen uit staten met strikte abortuswetgeving en zijn bang voor vervolging, zegt Lira. “We krijgen berichten van vrouwen uit Texas, Oklahoma, Georgia, maar ook Indiana.” Al komen er zelfs aanvragen uit Californië, een van de meest progressieve staten in de VS op het gebied van abortus. Dat is minder verrassend dan je zou denken, legt Lira uit. Zo wonen in Californië naar schatting meer dan 1,8 miljoen ongedocumenteerde mensen, waarvan een deel afkomstig is uit Zuid- en Centraal-Amerika.

“Toegang tot zorg is niet makkelijk als je geen papieren hebt”, zegt Lira, en ook factoren als religie en sociale omstandigheden spelen mee. “Of je abortus ooit hebt overwogen of besproken voordat je ongewenst zwanger werd, kan ook cultureel bepaald zijn.”

Lira spreekt uit ervaring; zelf onderging ze een abortus in 2012, toen dat in Mexico nog niet toegestaan was. “Er was toen heel weinig informatie beschikbaar. Ik was religieus opgevoed en er kleefde veel stigma aan abortus en seksueel actief zijn.” Ze was er daardoor van overtuigd, zegt Lira, dat zij nooit in een situatie zou belanden waarin ze een abortus nodig zou hebben - tot het ineens zover was. “Ik vond het een heel lastige situatie en zat er echt mee.”

Ze ging uiteindelijk met behulp van een vriendin die actief was in een netwerk van acompañantes de grens over, waar ze een afspraak maakte met een kliniek in Texas en honderden dollars moest betalen. “Ik had het geld niet en vroeg de verkeerde mensen om hulp. Zij probeerden me over te halen de zwangerschap niet af te breken.”

Niet genoeg geld voor medicatie

Lira wil dat vrouwen die nu hulp nodig hebben meer informatie tot hun beschikking hebben dan zij twaalf jaar geleden had. Veel mensen zijn in paniek, hebben geen idee waar ze terecht kunnen en hebben niet genoeg geld voor de medicatie. “Je moet ook maar net 600 dollar hebben liggen”, zegt Lira.

De abortuspil kost bij Planned Parenthood, het landelijke netwerk van Amerikaanse klinieken dat deze aanbiedt op plekken waar dat toegestaan is, inderdaad 580 dollar. Amerikaanse vrouwen die dicht bij de grens wonen en vrij heen en weer kunnen reizen, kunnen hierop besparen door zelf naar een Mexicaanse apotheek te gaan. Dit gebeurt regelmatig, aldus Lira.

In apotheken in Mexico is misoprostol zonder recept verkrijgbaar. Mifepriston wordt daarnaast onder de toonbank verkocht. Een medewerker van een apotheek in Nueva Progreso, vlak over de Texaanse grens, vertelde de Amerikaanse radiozender NPR in 2022 dat hij beide pillen samen voor 400 dollar verkoopt.

Colectiva Bloodys in Tijuana regelt toegang tot de medicatie zonder daar kosten voor in rekening te brengen, zegt Lira. Zij kan dankzij haar dubbele Mexicaans-Amerikaanse nationaliteit vrij reizen, steekt regelmatig de grens over met in Mexico aangeschafte medicatie en zorgt er vervolgens voor dat deze in de juiste handen terechtkomt. Lira krijgt daarbij regelmatig hulp van lokale abortusactivisten in de VS, zegt ze, al wil ze vanwege haar eigen veiligheid en die van haar mede-activisten niet verder in detail treden. “We moeten onze methodes beschermen.”

Terwijl anti-abortusorganisaties wijzen op de mogelijke gevaren van pillen die uit het buitenland komen, vindt de Nederlandse arts Rebecca Gomperts het vooral belangrijk dat er geen onnodige angst rond de medicatie ontstaat. “Op zich is de kwaliteit prima”, zegt ze over medicatie uit Mexico. “En juridisch gezien maakt het niet uit of de medicatie uit Mexico of de VS komt.”

‘Wij helpen iedereen, ook gratis’

Gomperts, die in 1999 Women on Waves oprichtte om op internationale wateren abortuszorg te verlenen, is tevens initiatiefnemer van Aid Access. Deze organisatie is in de VS actief en stuurt abortusmedicatie naar alle vijftig staten, inclusief staten die sinds het einde van Roe v. Wade zeer strikte wetgeving hebben. Aid Access brengt 150 dollar in rekening, veel minder dan bijvoorbeeld Planned Parenthood. “Maar als mensen dat niet kunnen betalen, krijgen ze de medicatie gratis. Wij helpen iedereen, ook gratis.”

Na een online intake zijn de pillen er tussen de drie en vier dagen later, zegt Gomperts, die vooralsnog geen verhalen kent van Amerikaanse vrouwen die vervolgd zijn nadat ze de abortuspil hadden geslikt. Mochten er na het innemen complicaties optreden, hetgeen volgens Gomperts in minder dan 1 procent van alle gevallen gebeurt, kunnen mensen in de VS die abortusmedicatie hebben genomen gewoon naar het ziekenhuis gaan. “Als ze daar maar niet zeggen dat ze een abortus hebben gedaan, en in plaats daarvan het woord miskraam gebruiken.”

Vooruitlopend op een uitspraak van het Hooggerechtshof die het voorschrijven en verspreiden van mifepriston mogelijk zal inperken, stuurt Aid Access nu al abortusmedicatie op aan niet-zwangere Amerikaanse vrouwen die de pillen graag in huis willen hebben voor een eventuele toekomstige abortus.

Aid Access helpt tussen de 9.000 en 10.000 mensen per maand. “Veel mensen weten ons te vinden, maar het is goed dat er meerdere mogelijkheden zijn”, zegt Gomperts over initiatieven als Colectiva Bloodys in Tijuana. “Uiteindelijk komt meer dan 95 procent van de mensen erachter dat ze zwanger zijn voordat ze de twaalf weken bereiken. Het doet er vervolgens niet toe of ze de pillen via ons verkrijgen of elders, zolang ze maar weten dat het een veilige optie is. Toegang is het allerbelangrijkste.”

In een ideale wereld ligt abortusmedicatie gewoon bij de drogist in de schappen, zegt Gomperts. Dan valt ook de vraag naar ondergrondse distributienetwerken en pillen uit het buitenland weg. “Daar zijn we nu nog niet”, zegt ze stellig. “Maar ik heb er vertrouwen in dat we daar gaan komen.”

Lees ook:Anti-abortusstrijd in conservatieve staten kan gevolgen hebben voor heel de VS

In de VS is een juridische strijd over de abortuspil mifepriston losgebarsten, die tot een verbod zou kunnen leiden. Voor nu gelden beperkingen.