Oekraïne worstelt met herstel kolencentrales: 'Onderdelen niet in de supermarkt'

• Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

• 

  Wessel de Jong

  verslaggever

Herstelploegen zetten hun helmen op en lopen de kolencentrale in om het werk te hervatten. Het luchtalarm is net afgemeld. Hoewel Oekraïners de sirene vaak negeren, wordt het alarm hier heel serieus genomen. Met een blik op wat over is van het Sovjetbouwwerk is duidelijk waarom.

Het dak van de centrale is voor een groot deel kapotgeschoten. Geen raam zit er nog in. Stukken beton zijn van het gebouw afgeblazen en honderden meters verderop terechtgekomen. Buiten de ingang staat een uitgebrande transformator - zo groot als een container. Die was een jaar geleden al kapotgeschoten. "Maar door de laatste aanval vorige maand is de nieuwe ook kapot", zucht manager Aleksandr.

Terwijl Oekraïne de afgelopen maanden wachtte op nieuwe wapenleveranties uit Amerika, piepte en kraakte de luchtverdediging van het land onder een nieuw Russisch luchtoffensief. Opnieuw werd op grote schaal kritieke Oekraïense infrastructuur aangevallen. Zonder middelen om het luchtruim te verdedigen, werd de een na de andere centrale uitgeschakeld in Charkiv en Kyiv, maar ook in verschillende West-Oekraïense regio's.

Het Oekraïense stroomnet draait vooral op nucleaire energie en waterkrachtcentrales. Maar de kolencentrales zijn belangrijk om aan de energiebehoefte te voldoen wanneer het verbruik piekt. Dat gebeurt in de zomer als de airco's in gebruik zijn en in de winter wanneer het koud en donker is. Bij de centrale van Aleksandr zijn ze daarom druk bezig om alles zo goed en kwaad als het gaat te herstellen, voor de zoveelste keer.

Volgens Aleksandr is zijn centrale al zo'n acht keer aangevallen. De laatste keer met zo'n acht kruisraketten. De exacte locatie wil hij om veiligheidsredenen niet genoemd zien. Dat de centrale nog iets van stroom kan leveren lijkt een wonder wanneer de verwoesting binnen duidelijk wordt. De grote hal lijkt op een surrealistisch kunstwerk van zwartgeblakerde wanden, uitgebrande apparatuur en verwrongen staal. Meerdere turbines liggen eruit. "Die kunnen we wel repareren", zegt Aleksandr optimistisch. "Dan moet wel eerst het dak ook gemaakt zijn."

Maar het herstellen van dit soort oude centrales wordt een steeds grotere uitdaging. Reserveonderdelen raken op. Ze zijn in Oekraïne nauwelijks meer te krijgen en ook niet zomaar in andere landen in Europa te vinden.

"Dit soort materieel ligt niet in de supermarkt", zegt Dmitro Sacharov. Hij is uitvoerend directeur van het energiebedrijf Dtek, dat zes kolencentrales heeft. "Je moet ze bestellen, wat tijd kost, of je moet kijken of je onderdelen kan overnemen van andere voormalige Sovjetcentrales in Oost-Europa."

Patriots bovenaan de lijst

Dtek hoopt de komende maanden een deel van de capaciteit van dit soort kolencentrales te herstellen, voordat het zomer wordt. Anders zullen delen van Oekraïne soms zonder stroom komen te zitten en kunnen komen fabrieken stil komen te liggen.

Of dat te voorkomen valt, hangt ook af van de vraag of Oekraïne het luchtruim kan beschermen. Luchtafweerraketten staan bovenaan de lijst met nieuwe Amerikaanse wapenleveranties die onderweg zijn. Maar genoeg zullen dat er niet zijn. President Zelensky blijft daarom bij bondgenoten hameren op het leveren van meer Patriot-raketsystemen.

Bij de centrale van Aleksandr houden ze er rekening mee dat er elk moment weer een aanval kan komen. Een collega kijkt tijdens de rondleiding herhaaldelijk zenuwachtig op zijn telefoon. In meerdere regio's is eerder het luchtalarm afgegaan. Dan begint de sirene weer te loeien. Voor de tweede keer deze dag stromen de werknemers naar buiten om te schuilen.

Elke dag alarm

De schuilkelder zit vol. Sommige werknemers doen een dutje, anderen kijken verveeld rond of zitten op hun telefoon. Ook de 19-jarige Eduard die hier nog geen half jaar werkt, neemt het luchtalarm heel serieus. "Thuis trek ik mij er na twee jaar oorlog niks meer van aan, omdat ik het zo gewend ben. Maar hier is het natuurlijk wel heel gevaarlijk."

Elke werkdag wordt wel verstoord door een alarm. "We worden gedwongen om een pauze te nemen", grapt Eduard. "Werk is werk, en het leven is belangrijker dan werk." Soms moeten ze wel uren schuilen, als er drones of kruisraketten boven Oekraïne hangen en nog niet duidelijk is waar ze naartoe vliegen. Deze keer valt het wel mee. Na een half uur wordt het alarm afgemeld en kan Eduard met zijn collega's weer naar buiten. Het werk gaat door.