Hebben vissen echt een deurbel nodig bij de sluis of is het een gimmick?

De Visdeurbel in Utrecht is in zijn vierde jaar populairder dan ooit. Twee miljoen unieke bezoekers kwamen sinds 1 maart al op de website. Die bezoekers kijken via een livestream onder water mee bij de sluis en kunnen op een deurbel drukken wanneer een vis in beeld verschijnt.

Als de deurbel vaak genoeg gaat, opent de sluiswachter de sluis, zo valt op de website te lezen. En er wordt vaak gebeld, dit jaar al 79.000 keer. De bedoeling is om vissen te helpen in hun trek naar hun voortplantingswateren, aan de andere kant van de sluis.

De livestream kan een maximum van 950 kijkers aan. Dit aantal wordt geregeld overtroffen. Aandacht van The New York Times, CNN en Amerikaanse influencers zorgde voor een hausse aan Amerikaanse bezoekers, maar ook Australiërs en Brazilianen doen mee.

Met een duikpak aan de camera checken

Toen de deurbel voor vissen bij de Weerdsluis op 1 april 2021 werd aangekondigd, werd nog massaal gedacht aan een 1 aprilgrap. Toch was het wel degelijk een serieus initiatief van de gemeente Utrecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en adviesbureau OAK.

Twijfel over de echtheid is er nog steeds. Dj Anoûl Hendriks van radiozender Slam trok vorige week eigenhandig zijn duikuitrusting aan om te checken of er wel echt een camera hangt. Die hangt er inderdaad. Het is wel de vraag of de bellers ook daadwerkelijk bijdragen aan het op het juiste moment openen van de sluis.

Software die de vissen ziet

Is het in tijden van AI echt noodzakelijk dat honderden burgers een camerabeeld in de gaten houden om te weten of er vissen voor de deur staan? “Nee, de techniek is allang ver genoeg om dit te automatiseren”, zegt vissenonderzoeker Martijn Schiphouwer van Reptielen-, Amfibieën-, en Vissenonderzoek Nederland (Ravon).

Schiphouwer werkt geregeld met software die niet alleen kan detecteren dat er een vis voor de camera verschijnt, maar ook exact welke soort het is. “Daar wordt bij vispassages op tientallen plekken in Nederland al gebruik van gemaakt. De techniek is een stuk betrouwbaarder dan burgers die op een bel moeten drukken. Ook zijn er genoeg voorbeelden waarbij de sluizen automatisch voor vissen worden geopend, daar hoeft echt niet iemand op een knopje te drukken.”

Maar dat is wel zoals het echt gaat bij de visdeurbel in Utrecht, zweert initiatiefnemer Mark van Heukelum van de Visdeurbel. “Het gaat zoals we op de website beschrijven. Wanneer mensen op de bel drukken, wordt er een screenshot gemaakt en doorgestuurd. Een ecoloog van gemeente Utrecht en ik beoordelen de beelden en bepalen wat een goed moment is om de sluiswachters te vragen de sluizen te openen. Die moeten daar speciaal voor naar de sluis toe. Het is een monumentale sluis die met de hand bediend moet worden.”

Niet alles aan de techniek overlaten

Van Heukelum geeft toe dat het technisch gezien nu niet meer nodig is om het zo te doen. “Het kan best zijn dat we over enkele jaren, als de animo wat zakt, overstappen op automatische detectie. Maar je moet niet vergeten dat dat niet eenvoudig en goedkoop is. Belangrijker vind ik het dat we niet alles aan techniek moeten overlaten. Het heeft juist enorme waarde om mensen erbij te betrekken.

“Mensen zien nu wat er speelt en waarom maatregelen nodig zijn. Anders is er alleen maar discussie over waarom het zo veel geld moet kosten. Dat heb ik eerder gemerkt bij een project met cameravallen bij faunapassages in Overijssel. Toen mensen met eigen ogen zagen hoe dassen, vossen en ringslangen door zo’n tunnel gaan, ging de discussie niet meer over hoe duur het was.”

Ook onderzoeker Schiphouwer is als visliefhebber erg enthousiast over de Visdeurbel. “Ze hebben een mediagenieke manier gevonden om vissen onder de aandacht te krijgen en zichtbaar te maken. Noodzakelijk is het niet. Maar als je alles automatiseert, verdwijnt die vis weer in de onzichtbaarheid.”

Lees ook:

Deze vis wordt makkelijk honderd jaar oud

Dat schildpadden en papegaaien oud kunnen worden wisten we al. Maar nu is ontdekt dat er ook zoetwatervissen zijn die met gemak een eeuw oud worden.