‘Goede opvang dieren bij ramp is ook van belang voor mensen. Die willen anders niet mee bij een evacuatie’

Waarom was de nieuwe stichting Dieren in Rampen nodig?

Sabine Zwiers, senior campagnevoerder bij het International Fund for Animal Welfare (IFAW), een van de deelnemers aan de stichting: ‘In 2021, toen Limburg overstroomde, bleek de hulpverlening aan dieren slecht geregeld. Overal in het land stonden dierenambulances klaar om te helpen bij de evacuatie van dieren. Maar ze mochten het rampgebied niet in, omdat ze niet officieel erkend waren als hulpverlener. Er was niks officieels geregeld voor de evacuatie en opvang van dieren bij een ramp.

‘Toen weer een jaar later tienduizenden Oekraïners naar Nederland kwamen op de vlucht voor het oorlogsgeweld in hun land, en daarbij hun huisdier meenamen, bleken opvangplekken daar niet op ingericht. Ook was er niets opgezet voor bijvoorbeeld de inenting van deze dieren. Toen hebben organisaties als de Dierenbescherming, DierenLot, de Nederlandse Federatie Dierenopvang Organisaties (NFDO), de Federatie van Dierenambulances Nederland en het International Fund for Animal Welfare (IFAW) de handen ineengeslagen en een meldpunt opgezet om de opvang en verzorging van de Oekraïense dieren te regelen.

‘Het ministerie van Landbouw en dat van Justitie, verantwoordelijk voor de crisisbeheersing, vonden dat we dat heel goed hadden gedaan. We zijn toen in gesprek geraakt om de boel beter te coördineren. Wie moet je bellen, wie is inzetbaar, waar is de opvang?’

Vorig jaar nam de Tweede Kamer een motie aan waarin de regering werd gevraagd om een landelijke richtlijn voor de hulp aan dieren bij rampen. Hoe staat het daar nu mee?

‘We hebben al kennis kunnen inbrengen voor een nieuw nationaal crisisplan dat van kracht moet gaan bij grote natuurbranden. Maar dit jaar willen we vooral op regionaal niveau concrete afspraken over hulp aan dieren bij crises en rampen. Elke regio behoeft zijn eigen aanpak: een gebied dat gevoelig is voor bosbranden moet andere maatregelen treffen dan een streek waar zich vooral overstromingen kunnen voordoen.

‘Als voorbeeld dienen de afspraken die zijn gemaakt in de veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland, waar zich in 2014 een zware explosie voordeed in een flatgebouw. De bewoners werden snel geëvacueerd, maar ze moesten hun huisdieren achterlaten. Toen bleek dat er niks was geregeld om katten, honden en parkieten te redden, wilden bewoners ’s nachts de flat in om hun huisdieren op te halen. Toen is er in Amsterdam een protocol opgesteld over hoe en wanneer de medewerkers van dierenambulances in zulke noodsituaties hun werk kunnen doen.

‘We pleiten ervoor dat het personeel van dierenambulances meedoet aan rampoefeningen. Ze moeten geïntegreerd worden in de commandostructuur bij rampenbestrijding. Als stichting willen we er vooral voor zorgen dat iedereen de juiste en dezelfde training krijgt, zodat er geen landelijke kwaliteitsverschillen ontstaan in trainingen.’

Is het zo belangrijk dat de hulpverlening aan dieren op orde is? In de natuur zullen de dieren zichzelf moeten redden. Je kunt niet een heel bos met wilde vossen, herten en egels redden.

‘Dat laatste klopt. Je kunt niet een brandend bos inlopen om wilde dieren te redden. Maar als de brand is uitgewoed wil je een natuurgebied wel veilig kunnen betreden om gewonde dieren op te vangen. Ook is het zaak om kadavers op te ruimen, want die kunnen een gevaar voor de volksgezondheid opleveren.

‘Na een bosbrand zie je dat burgers gewonde of verdwaalde dieren naar een opvangadres brengen, of de dierenbescherming bellen. Dan is het zaak dat je de boel goed regelt.

‘Ook een goede opvang van huisdieren is nodig. Na de overstromingen in 2021 liet de veiligheidsregio Limburg-Noord een peiling uitvoeren. Daaruit bleek dat 16 procent van de ondervraagden weigerde te evacueren omdat er niets voor hun dieren was geregeld. Een huisdier kan in tijden van crisis een grote troost zijn voor mensen die huis en haard hebben moeten verlaten. Dat heeft de oorlog in Oekraïne goed laten zien.’

Kunnen we een voorbeeld nemen aan buitenlandse initiatieven?

‘In Australië en de Verenigde Staten is de hulp bij rampen aan dieren wettelijk geregeld. In de VS zijn daar ook dierenartsen bij betrokken. Je kunt ook denken aan preventie. Dat je bijvoorbeeld schuilplaatsen maakt voor dieren bij natuurbranden, en dat er waterpoelen zijn. Bij de recente bosbranden in het zuiden van Frankrijk bleken landschildpadden te zijn ontkomen aan het vuur, omdat ze onder grote rotsblokken wegkropen. Zulke ontsnappingsmogelijkheden kun je inbouwen bij het natuurbeheer.’