Jonge meisjes drinken en roken steeds vaker: ‘Vanaf de eerste druppel stijgt de kans op borstkanker’

De jeugd heeft de toekomst, en daarom hoeven alcohol- en tabaksfabrikanten niet meteen voor faillissementen te vrezen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bevroeg ruim 280.000 jongeren tussen 11 en 15 jaar oud uit 44 landen over hun middelengebruik en komt nu met behoorlijk opzienbarende resultaten.

Terwijl 8 procent van de jongens en 5 procent van de meisjes aangeeft in de voorbije 30 dagen alcohol gedronken te hebben, gaat het bij 15-jarigen al respectievelijk om 36 en 38 procent. Drie procent van de 11-jarige jongens rookte de voorbije maand dan weer een sigaret, tegenover 2 procent van de meisjes. In de groep 15-jarigen liggen die cijfers op 18 procent voor de jongens en 21 procent bij de meisjes.

Het rapport toont daarmee aan dat het middelengebruik nog steeds hoog ligt, en dat jonge vrouwen een inhaalbeweging maken. “Over langere tijd gezien nemen de cijfers van middelengebruik af bij jongens en zien we een stijging bij meisjes, al is er wel een uitzondering voor cannabis”, zegt Hans Kluge, Europees directeur van de WHO.

Een precieze verklaring voor de stijging bij meisjes wordt niet gegeven, maar Katleen Peleman van het Vlaams Expertisecentrum voor Alcohol en andere Drugs (VAD) laat weten dat de genderpatronen de laatste jaren minder sterk van elkaar afwijken. “Als het gaat over risico’s nemen, grenzen verleggen en experimenteren met middelen zien we inderdaad dat de verschillen afnemen.”

Invloed van pandemie

Opvallend is voorts dat de leerlingenbevraging van het VAD aantoont dat jongeren vaker drinken dan enkele jaren geleden. Terwijl 12,8 procent van de 15- tot 16-jarigen in het schooljaar 2017-2018 aangaf regelmatig alcohol te consumeren, ging het in 2020 en 2021 al om 20,2 procent. De Wereldgezondheidsorganisatie ziet een soortgelijke stijging in veel landen en suggereert dat de pandemie daar mogelijk een rol in speelde. Tijdens de coronacrisis waren er sowieso minder preventiecampagnes en de periode had ook een grote impact op het welzijn en gedrag van jongeren.

Het rapport wijst op de hoge alcoholconsumptie bij jonge meisjes in België, later in de adolescentie is frequente dronkenschap bij jongens én meisjes een aandachtspunt. Kluge grijpt het rapport daarom aan om voor een paradigmashift in de omgang met alcohol te pleiten. “Vroeger werd gezegd dat twee glazen per dag geen kwaad konden, maar er is geen veilig niveau. Vanaf de eerste druppel stijgt de kans op borstkanker bijvoorbeeld. We moeten mensen daar meer op wijzen.”

Preventiecampagnes kunnen een verschil maken, al kunnen ook dwingender maatregelen hun vruchten afwerpen. In dat scenario zou zowel op de prijszetting als op de toegankelijkheid en marketing ingegrepen moeten worden. Een nieuwe wet die minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) uittekende, beperkt onder meer de reclame voor alcohol, maar volgens experts ligt de focus nog te veel op het voorkomen van misbruik. Terwijl volgens hen net de nadruk moet liggen op hoe elke druppel alcohol de kans op ziektes verhoogt.

Kluge is er zich van bewust dat lobbygroepen veel tijd en middelen inzetten om op de totstandkoming van dergelijke wetten te wegen. “We moeten reflecteren over de invloed van de industrie. Ministers willen vaak wel keuzes maken, maar er spelen ook economische belangen. Daarom moeten we ze beter ondersteunen.”

Wie het rapport van de WHO bij de hand neemt, ziet immers hoe snel het tij op een negatieve manier kan keren. Vijftien procent van de 15-jarige jongens en 21 procent van de meisjes van dezelfde leeftijd rookte bijvoorbeeld de voorbije maand.

Terwijl de voorbije jaren plannen uitgetekend werden om tot een rookvrije generatie te komen, lijkt de elektronische sigaret roet in het eten te gooien. Bijna een kwart van de Vlaamse 15-jarigen rookte zo de afgelopen maand een sigaret. Opnieuw klinkt dan hetzelfde argument dat jongeren beter vapen dan roken, omdat het ‘gezonder’ is, maar daar heeft Kluge geen begrip voor. “Als je nog nooit gerookt hebt en je begint met vapen, introduceer je een verslaving.”

Het feit dat de vapes in kleurrijke verpakkingen en met allerlei fruitsmaakjes verkocht worden, verlaagt voor veel jongeren ook de drempel om ermee te experimenteren.

Extra drempel

Om de volgende generatie te behoeden voor de bijwerkingen van middelengebruik, kunnen overheden volgens het rapport wat doortastender optreden. Naast sensibiliseringsacties kan het bijvoorbeeld zinvol zijn om de minimumleeftijd voor de verkoop van verslavende middelen te verhogen.

Daarnaast is het volgens de organisatie verstandig om bijvoorbeeld een hoge taks te innen op de verkoop van alcohol of sigaretten. Dat is een extra drempel die geïnstalleerd wordt om ermee te beginnen.

“In bepaalde landen is kanker ondertussen een grotere doodsoorzaak dan hart- en vaatziekten. Dat is voor een groot deel het gevolg van de populariteit van die middelen. Ook chronische ziekten kunnen vaak herleid worden tot tabak, alcohol, ongezonde voeding en een gebrek aan fysieke activiteit. Dat zijn allemaal zaken waar we iets aan kunnen doen”, zegt Kluge.