St. Vincent: ‘Ik ben geen fetisjist, maar pijn hoort erbij’

Ze moest diep het bos in, want ze wist het even niet meer. Annie Clark (41), beter bekend in haar hoedanigheid als zangeres, gitaargodin en multi-instrumentalist St. Vincent, wilde zichzelf opnieuw uitvinden.

Door de metaforen waarmee ze – met het nodige gevoel voor drama – haar zoektocht beschrijft, lijkt het alsof ze niet alleen een barre expeditie vol ontberingen heeft overleefd, maar ook een zelfverkozen martelgang, bloedige hersenoperatie én een gruwelijk ongeluk op de snelweg. Of achtereenvolgens in haar eigen woorden:

„Helemaal alleen moest ik het spreekwoordelijke woud in trekken om een nieuwe taal uit te vinden, terwijl ik niet eens wist hoe één letter eruitzag.”

„Ik ben geen fetisjist, maar pijn hoort erbij. Als je tijdens het schrijven niets voelt, reik je niet ver genoeg.”

„Het kostte veel tijd om erachter te komen wat mijn hart wilde zeggen. Ik moest dat geluid uit de binnenkant van mijn hoofd zien te halen.”

„Het is zoals Brian Eno zei: kunst maken is keer op keer je auto in de prak rijden en uiteindelijk toch weer ongedeerd wegwandelen.”

Hoe dan ook: het is volbracht. Clark is uit haar bos/hersenpan/autowrak gekropen met een nieuwe St. Vincent-plaat onder haar arm waarvan de titel haar worsteling verraadt: All Born Screaming. „Zwart, wit en alle kleuren uit het vuur”, zo vat de zangeres haar zevende album samen, via een (beeldloze) Zoom-verbinding vanuit New York. Het is haar „meest wrede”, bedoeld „to fuck everyone up”.

Koortsdroompop

De tien tracks zijn even kil als opgetogen. Hoewel St. Vincent nog steeds klinkt als de liefdesbaby van Prince en Kate Bush, heeft haar koortsdroompop een rouwrand gekregen. Het zijn echo’s uit een ver verleden. Want ze mag inmiddels als indiepopicoon met een handvol Grammy’s op zak bekend staan om haar tot in de puntjes doordachte shows, outfits en choreografieën, als puber coverde Clark metalhelden als Pantera en Iron Maiden en schreeuwde ze de longen uit haar lijf in punkband The Skull Fuckers.

‘I was miserable: a karaoke version of Leonard’s ‘Hallelujah’’, zingt ze een kwarteeuw later in het titelnummer. En: ‘I feel like graffiti on a urinal in the abattoir.’

Clark: „Ik heb de titel All Born Screaming bedacht toen ik 23 was, maar dat was voor een compleet ander en vooral heel erg slecht nummer. Ik vond destijds dat ik die titel niet verdiende voordat ik meer geleefd had. Hij mocht in de coulissen als het ware op me wachten tot ik het waard was.” Grinnikend: „Ik wist toen ook niet wat een abattoir was, trouwens, en had nog niet al die talloze artiesten ‘Hallelujah’ van Leonard Cohen horen vermoorden: vre-se-lijk!”

Dat ze bereid was drie woorden (én zichzelf) achttien jaar te laten rijpen, zegt alles over haar kieskeurigheid en toewijding voor het ambacht van liedjes smeden. „Die eerste versie staat nog ergens op een van de harde schijven waar ik deze week nog doorheen heb gebladerd. Ik bewaar iedere demo van elk slecht idee. Het verschil tussen wat ik maak en daadwerkelijk uitbreng, is gigantisch. Jullie krijgen maar twee procent te horen, en dat is maar goed ook.”

Dat haar eindeloze geduld en hyperfocus zich maar moeilijk verhouden tot het huidige businessmodel van de muziekindustrie boeit haar niet. „We bevinden ons in een bizarre tijd van kolossale vraag en aanbod die leidt tot een scheefverdeling tussen overvloed en echte inhoud. Want ja… het algoritme hè? Nou: fuck het algoritme!”

Natuurlijk zou ze zelf, gezien haar overproductie, óók voortdurend platen kunnen uitbrengen. „Maar dan zouden het slechte zijn. Muziek moet een hart, ziel en ruggengraat hebben, zodat het over tien jaar nog steeds leeft en de moeite waard is. Dat kost tijd.”

En dus trok ze na de vorige plaat Daddy’s Home (2021) langdurig dat bos in om zichzelf binnenstebuiten te keren en haar auto te laten crashen. „Ik zie het maken van liedjes als het vinden ervan. Het is niet zo dat je de wildernis in gaat om op een beest te jagen en het te doden. Sommige nummers stelden zich pas voor mij open toen ik ze correct benaderde en voor ze boog. Ik weet dat dit raar klinkt, maar ze lieten me pas binnen toen ik bewees dat ik zuivere bedoelingen had. ‘Reckless’ heb ik honderd keer opnieuw gezongen. Pas toen ik niet meer probeerde of forceerde, maar gewoon honderd procent uit mijn hart zong, was het zo rauw als het moest zijn.”

Omdat pottenkijkers enkel maar in de weg zouden zitten, produceerde Clark voor het eerst alles zelf. „Om die emotionele plekken te vinden, moest ik alleen in de studio zijn. Ik wil op geen enkele manier pijn verheerlijken, maar het betekent dat je iets op het spoor bent. Als je in dat proces niet lijdt, en geen enkele angst of twijfel ervaart, doe je iets verkeerd.”

Dave Grohl

Wie wel welkom was: Dave Grohl, die meedrumt op twee nummers. „Dat is op meerdere manieren ‘full circle’. Zonder Nirvana zou ik nooit muzikant zijn geworden, en daarnaast mocht ik meespelen toen ze in 2014 toetraden tot de Rock & Roll Hall Of Fame. Nadat ik Dave had gevraagd voor het nummer ‘Flea’ wilde hij ook nog ‘Broken Man’ inspelen. Dat had ik als veertienjarige nooit durven dromen. Sterker nog: ik kan het nog steeds niet geloven. Fantastisch: ik ben so fucking lucky.”

Dat is – met een omweg – eigenlijk ook de boodschap van All Born Screaming. „Eerst zegt de plaat: het leven is voor iedereen onmogelijk. Daarom is het logisch dat je jezelf overgeeft aan lijden, twijfel en zelfhaat. Maar daarna volgt de verzoening. Want God, we hebben al zo weinig tijd. En totdat de aarde ons als een zwerm vlooien van zich afschudt, zitten we allemaal in hetzelfde schuitje. Dus kom op nou, leef gewoon! Let’s go!”

Relativerend: „Nee, ik ben niet de wijze die van de berg afdaalt om iedereen de les te lezen – ik ben het maar. Ik heb geen antwoorden en probeer ook maar gewoon om orde aan te brengen in alle chaos van de wereld. Maar dat ik elke ochtend de drang heb om op te staan en iets te proberen te creëren, dat is het mooiste wat er bestaat. Dat is een daad van hoop.”