Soumaya Sahla is uit de VVD gezet: ‘Meneer Wilders hoort niet over ons ledenbestand te gaan’

Als Soumaya Sahla over de VVD spreekt, dan heeft ze het over ‘wij’. Nog steeds. Tijdens het vier uur durende interview slaat ze meerdere keren haar hand voor de mond. ‘Onze partij’, zegt ze dan, ‘nee, ik bedoel: mijn oude partij.’

Ze is geen lid meer van de VVD. Op de vroege ochtend van maandag 30 oktober, drie weken voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023, ontving ze een mailtje van het hoofdbestuur. Ze werd ‘met onmiddellijke ingang’ uit de partij gezet, las ze.

Op hetzelfde moment verscheen een publicatie van HP/De Tijd waarin ze ervan werd beschuldigd VVD-erelid Frits Bolkestein, haar mentor, grote geldbedragen te hebben ‘ontfutseld’ terwijl hij kwetsbaar en ziek was. In een persbericht gebruikte de VVD datzelfde woord, waardoor het nog de hele dag in alle media werd herhaald. Ontfutseld, ontfutseld, ontfutseld.

Wederhoor had de partij niet gehaald, sterker nog: de VVD had helemaal niets laten horen. Was dat wel het geval geweest, dan had ze kunnen uitleggen hoe het zat, zegt ze. Dat Bolkestein in 2018 besloot haar promotietraject te betalen. Dat zijn gezondheid nu weliswaar kwetsbaar is, maar destijds nog niet. Ze had getuigen die konden bevestigen dat hij dit met zijn volle verstand had gedaan.

In het artikel in HP/De Tijd sprak haar promotor Andreas Kinneging, hoogleraar rechtsfilosofie in Leiden, de aantijging al tegen. Hij noemde het ‘volkomen duidelijk’ dat Bolkestein haar promotie ‘uit vrije wil’ financierde, dat had hij zelf met hem afgesproken. Met diens verstandelijke capaciteiten was in die periode helemaal niets aan de hand, benadrukte de hoogleraar. Die woorden resoneerden niet.

Sahla ging tegen de beslissing van het partijbestuur in beroep. Een interne commissie onder leiding van Willibrord van Beek, oud-Kamerlid en voormalig commissaris van de koning in Utrecht, moest zich over de kwestie buigen. Sahla had er vertrouwen in. ‘Ze stelden goede vragen, ik kreeg tijd voor mijn betoog. Na afloop was ik optimistisch.’

Twee weken geleden kwam de commissie met een oordeel. Haar beroep werd ongegrond verklaard. Ze mag definitief geen lid meer zijn van de VVD.

‘Cumulatie van voorvallen’

De 40-jarige Sahla zit aan een kleine ronde tafel met daarop mappen met correspondentie, knipsels, flarden van WhatsAppgesprekken. De tafel toont het mozaïek van iemand die al maanden op haar tong bijt, en wat te bewijzen heeft.

Ze weet dat een interview opnieuw veel kan losmaken. Maar nu de VVD haar geen eerherstel wil geven, moet ze het zelf doen. ‘Ook voor mijn mentor.’ Sahla heeft aan de Volkskrant documenten beschikbaar gesteld, waaronder het besluit van de interne beroepscommissie en verklaringen van getuigen over de wilsbekwaamheid van Bolkestein.

Opvallend aan dat besluit is dat er nauwelijks wordt ingegaan op de ontfutselkwestie. Daarover kunnen de commissieleden geen oordeel vormen, schrijven ze. Ze erkennen dat deze kwestie in het persbericht en in de mail aan Sahla als enige reden wordt genoemd voor het ontzeggen van haar lidmaatschap, en dat er geen wederhoor is gehaald bij haar. Dat maakt volgens de commissie niet uit. Ze had immers kunnen weten dat het ging om ‘een cumulatie van voorvallen’.

‘Ik vind het belangrijk dat de liberale geesten in de VVD hier kennis van nemen’, zegt ze. ‘De partij heeft Frits Bolkestein en mij geofferd op het altaar van de beeldvorming.’

Gevangenisstraf

De VVD worstelt al ruim twee jaar met de actieve rol van Sahla in de partij. Dat komt vooral doordat Geert Wilders de schijnwerper steeds weer op haar verleden richt. De PVV-leider, al meer dan twintig jaar streng beveiligd vanwege doodsbedreigingen van moslimfundamentalisten, zegt zich onveilig te voelen als zij toegang tot de Tweede Kamer heeft.

In 2005 werd Sahla op het Amsterdamse station Lelylaan gearresteerd met Nouredine el F., een van de radicale moslims uit de kring rond Theo van Gogh-moordenaar Mohammed Bouyeri, ook bekend als de Hofstadgroep. Een paar weken eerder was ze bij El F. gaan wonen, weggelopen van haar ouderlijk huis. Bij hun aanhouding had hij een doorgeladen machinepistool in zijn tas. Een jaar later vond de politie opnieuw wapens in de kelderbox van een huis waar zij korte tijd had gelogeerd.

Sahla legde een lange juridische weg af, tot aan de Hoge Raad. In 2016, toen ze haar straf allang had uitgezeten, veroordeelde de hoogste rechter haar tot drie jaar gevangenisstraf vanwege verboden wapenbezit en lidmaatschap van een terroristische organisatie. De rechter achtte voldoende bewezen dat Sahla op de hoogte was van de radicale denkbeelden en wapens van El F.

De groep zou van plan zijn geweest aanslagen te plegen op politici, onder wie Geert Wilders. Van die verdenking is Sahla vrijgesproken. Wel stelde de rechter vast dat ze bij haar zus, die in een Haagse apotheek werkte, twee dagen voor haar arrestatie heeft geïnformeerd naar adressen van politici als Ayaan Hirsi Ali en Johan Remkes. Ze wilde hen ‘oproepen tot de islam’, luidde haar verdediging. De rechter noemde de inhoud van het telefoongesprek met haar zus ‘belastend’, maar niet voldoende om te bewijzen dat ze eropuit was om politici om het leven te brengen.

In de gevangenis begon ze met haar studie politicologie, die ze uiteindelijk aan de Universiteit Leiden vervolgde. Haar researchmaster Afrikaanse studies rondde ze in 2018 cum laude af. Op dit moment promoveert ze in de rechtsfilosofie.

‘Ik had het gevoel dat ik veel had gemist aan kennis’, zegt ze nu over de jaren na haar vrijlating in 2008. ‘Daarom ging ik veel naar lezingen en conferenties.’

Vriendschap met Bolkestein

Zo was ze in 2011 ook aanwezig bij een boekpresentatie van Frits Bolkestein in Den Haag. Hij vertelde daar dat de groei van het salafisme stagneerde, iets waarmee Sahla het niet eens was. Ze sprak hem na afloop aan. De twee maakten een koffieafspraak, zij vertelde hem haar levensverhaal, ze raakten bevriend.

Bolkestein en zijn vrouw Femke Boersma namen haar onder hun hoede. Ze introduceerden haar in de wereld van de kunst, cultuur en literatuur. Van haar leerden ze eveneens: ‘Ons contact gaf mij een venster op de Marokkaanse moslimgemeenschap in Den Haag’, vertelde Bolkestein in 2019 in een duo-interview met Sahla in Elsevier Weekblad. Hij zei ook: ‘Ze moet zich verder blijven ontwikkelen en haar talent ten goede laten komen aan de Nederlandse samenleving waarin zij een belangrijk persoon is.’ Hij nam haar op Prinsjesdag mee naar de Ridderzaal. In 2019 droeg hij het boek Bij het scheiden van de markt aan haar op. Hij heeft in zijn testament opgenomen dat ze al zijn boeken krijgt, vertelt ze.

Sahla kwam al weleens in de Tweede Kamer, bijvoorbeeld om te spreken met ChristenUnie-Kamerlid Gert-Jan Segers. Zes jaar geleden besloot ze lid te worden van de VVD. Ze werd actief in de ‘thematische netwerken’ van de partij, commissies die fungeren als klankbord voor de Kamerleden. Ze organiseerde debatten, expertmeetings, had contact met VVD-politici. Een betaalde functie vervulde ze niet, alles was op vrijwillige basis.

Onder vuur door Wilders

Ze was blij met die rol – tot eind 2021 en begin 2022, toen Wilders haar plotseling onder vuur nam. Eerst op Twitter, daarna in het debat over de regeringsverklaring van het kabinet-Rutte IV. De VVD zag hem het liefst ‘onder het gras verdwijnen’, beweerde hij in de Tweede Kamer. ‘Ze hebben in hun midden een moslimterrorist opgenomen.’ En: ‘Mij is nooit verteld dat die bij de VVD zat en wellicht in dit gebouw rondliep. Nooit iets over gehoord! Vindt u het gek dat ik mij zorgen maak?’

Een dag later overleed Sahla’s vader. Ze was druk met het voorbereiden van zijn uitvaart en maakte zich over de VVD niet heel veel zorgen. ‘Toen Wilders een paar weken eerder over mij begon te twitteren, gingen partijvoorzitter Christianne van der Wal en Mark Rutte vierkant achter mij staan. Wel kreeg ik een sms van hoofd voorlichting Kees Berghuis, met de vraag of we elkaar snel konden zien. Ik gaf aan dat ik eerst op zondag mijn vader wilde begraven en dat we elkaar op maandag konden zien.’

Diezelfde zondag gaf Sophie Hermans, de nieuwe fractievoorzitter, een interview in het programma WNL op Zondag. ‘Ik zit hier écht mee in mijn maag’, zei ze over de kwestie. ‘Je kunt er heel rechtsstatelijk naar kijken: veroordeeld, straf uitgezeten, punt. Maar toch blijft het ongemakkelijk.’

‘Daar’, zegt Sahla nu, ‘heeft zij ruimte gecreëerd voor Wilders. De angst regeerde. De vraag was hoe Wilders weer tot bedaren kon worden gebracht, niet voor welke principes de partij staat. Voor de rechtsstaat, van groei, ontplooiingsliberalisme, van iedereen doet mee. Rutte had het weleens over invechten. Dat was precies wat ik aan het doen was. Maar de beeldvorming was belangrijker.’

Toch kon ze lid blijven. ‘Berghuis gaf in ons gesprek op maandag toe dat hij Hermans had geadviseerd om zo te reageren. De commotie zou anders te lang duren. Rutte vroeg mij of ik publiekelijk excuses wilde maken.’ Dat deed ze. ‘Het zijn zwarte bladzijden in mijn leven’, schreef ze. ‘Ik betreur de keuzes die ik toen heb gemaakt ten diepste.’

In de afgelopen twee jaar is Wilders de VVD met Sahla blijven confronteren. In oktober 2023, nadat ze in een radio-interview over de banden tussen Hamas en Iran desgevraagd had aangegeven nog lid te zijn van de partij. ‘Niemand vond dat optreden een probleem’, zegt ze. ‘Vooraf heb ik het met mijn thematisch netwerk besproken, achteraf deelde ik de link met partijvoorzitter Eric Wetzels. ‘Interessant!’, reageerde die.’ Ze laat de betreffende apps zien. ‘Het werd pas een probleem toen GeenStijl erover publiceerde en Wilders erop dook.’

Drie weken geleden begon de PVV-leider in een Kamerdebat opnieuw over haar. ‘Ik heb zelf een paar jaar geleden een groot probleem gemaakt van een oud-terrorist van de Hofstadgroep die mij ooit wilde vermoorden, vrijkwam en hier gewoon in het gebouw rondliep’, zei hij.

Leren van fouten

Kan ze het zich niet een beetje voorstellen? Dat Wilders, die al meer dan twintig jaar geen stap kan zetten zonder een haag beveiligers, zich daadwerkelijk bedreigd voelt door haar aanwezigheid? ‘Dat is een goede vraag’, zegt Sahla. ‘Ik kan het me wel voorstellen, omdat hij al zo lang geïsoleerd leeft en daardoor erg is veranderd. Hij gelooft niet in vooruitgang, dat mensen zich kunnen ontwikkelen en tot andere ideeën kunnen komen. Zoals hij naar de wereld kijkt, het mensbeeld dat hij heeft – ja, dan begrijp ik dat hij angstig is. Wilders en ik hebben allebei een strafblad’, zegt ze refererend aan de ‘minder, minder’-veroordeling van de PVV-leider. ‘Het verschil is dat ik wél van mijn fouten leer.’

Maar toch. Een veroordeling van drie jaar is niet niets. ‘Met mijn hand op mijn hart kan ik zeggen dat ik nooit de intentie heb gehad om hem te doden. Daar ben ik ook niet voor veroordeeld. Hij zegt steeds dat ik op weg naar hem was toen ik werd gearresteerd, maar dat is feitelijk onjuist.’

Bovendien, zegt ze, was het toch echt de PVV die haar als eerste toegang tot de Tweede Kamer verschafte. ‘In 2013 nodigde PVV-Kamerlid Raymond de Roon de Israëlisch-Amerikaanse hoogleraar Amos Guiora, een vriend van mij, uit voor een rondetafelgesprek over Syrië. Amos vroeg of hij mij kon meenemen, De Roon ging akkoord.’ De hoogleraar bevestigt de gang van zaken tegenover de Volkskrant.

Na het gedoe met Wilders in januari 2022 merkte ze wel dat haar bewegingsvrijheid in de VVD werd beperkt. De JOVD, de jongerenorganisatie van de partij, vroeg haar of ze wilde spreken op het jaarcongres. ‘Die kregen ook te horen dat ze de uitnodiging moesten intrekken. Dat is uiteindelijk niet gebeurd, de JOVD heeft de rug wel recht gehouden.’ De jongerenorganisatie bevestigt dat er vanuit de partij commentaar is geleverd op de uitnodiging, maar zegt dat uiteindelijk wel werd geaccepteerd dat ze hun eigen plan trokken.

In het AD deed Sahla begin vorig jaar voor het eerst haar verhaal. ‘Ik wilde VVD’ers buiten Den Haag duidelijkheid verschaffen over wie ik ben, ze uitleggen waarom ik me graag inzet voor de partij. Van tevoren had ik advies gevraagd aan een partijprominent – de naam wil ik niet in de krant noemen. Die zei dat ik het interview gewoon kon doen.’

In het artikel reageerde ook partijvoorzitter Eric Wetzels op de kwestie met Wilders: ‘Het stond voor ons van begin af aan vast dat ze sowieso lid zou blijven’, zei hij.

Geen wederhoor

Hoe anders klonk dat eind oktober 2023, op de dag van de publicatie van het artikel in HP/De Tijd. ‘Wij hebben als partij mevrouw Sahla een tweede kans gegeven, wat niet altijd eenvoudig was gezien haar veroordeling voor terrorisme’, schreef diezelfde Wetzels in het persbericht. ‘Nu blijkt dat zij ons erelid Frits Bolkestein grote geldbedragen heeft ontfutseld in een voor hem kwetsbare periode. Daarmee heeft zij die tweede kans in onze ogen op moreel uiterst laakbare wijze verprutst.’

De bron van de ontfutselbeschuldiging in HP/De Tijd is Martijn Bolkestein, de neef van Frits Bolkestein die in 2020-2021 negen maanden Kamerlid voor de VVD was.

‘Helaas zijn wij erachter gekomen dat toen mijn oom ouder werd en bovendien ernstig ziek, Soumaya financieel op pijnlijke wijze van hem heeft geprofiteerd’, zei Martijn Bolkestein tegen HP/De Tijd. In drie jaar had ze hem 85 duizend euro ‘ontfutseld’, zei hij. Ook beweerde hij dat ze Bolkestein niet meer bezocht nadat de financiering was beëindigd.

Het bedrag klopt, bevestigde Sahla al in het artikel. Bolkestein betaalde in de tijd dat ze werkte aan haar promotie leefgeld en huur. Ze bestrijdt de suggestie dat ze van hem zou hebben geprofiteerd terwijl hij kwetsbaar en ziek was. ‘Een leugen’, zegt ze daarover. ‘Frits was absoluut wilsbekwaam in de periode dat hij mij ondersteunde. Niet alleen mijn promotor heeft dat verklaard, maar ook zijn biograaf en anderen. Dat ik Frits en Femke niet meer bezoek is eveneens een leugen. Ze zijn als ouders voor me. Ik ging en ga nog geregeld bij ze langs.’

Direct na de publicatie deed ze aangifte van smaad, laster en belediging tegen Martijn Bolkestein. Onlangs liet het Openbaar Ministerie weten dat die aangifte in behandeling wordt genomen, de politie gaat onderzoek doen.

De VVD deed niet aan wederhoor bij haar, maar wel bij hem. Dat blijkt uit de inbreng van het partijbestuur in de beroepsprocedure. ‘Laster checken bij de lasteraar’, zegt Sahla. Bolkesteins neef bevestigde de berichtgeving telefonisch tegenover het bestuur, en daarmee was haar lot in de partij bezegeld.

‘Frits mag zelf bepalen wat hij met zijn geld doet, dat zouden liberalen toch moeten inzien’, zegt ze. ‘Hij wilde mijn intellectuele ontwikkeling financieren. Het is een privékwestie, maar de partij heeft dit aangegrepen om mij eruit te zetten. Door het persbericht is mijn mentor neergezet als een seniele sugardaddy en ik als een dief.’

Het stoort haar dat ze soms wordt afgeschilderd als femme fatale. ‘Toen ik nog een hoofddoek droeg, was ik onderdrukt, nu ben ik een verleidster. Het is nooit goed.’

Principekwestie

Waarom besloot ze tegen de beslissing van het hoofdbestuur in beroep te gaan? Ze had ook kunnen denken: met de VVD wil ik niets meer te maken hebben. ‘Ik hoopte op eerherstel. Ik kon me nog wel voorstellen dat de partij door de publicatie in HP/De Tijd in paniek raakte. De verkiezingen kwamen eraan, ze verwachtten weer ophef, en hebben de vlucht naar voren genomen. Bij de behandeling van mijn beroep zouden ze rustig naar mijn bewijzen kunnen kijken.’ Bovendien was het een principekwestie: ‘Meneer Wilders hoort niet over ons ledenbestand te gaan.’

Voor dat beroep overlegde ze schriftelijke verklaringen, ingezien door de Volkskrant, van mensen die Bolkestein in de betreffende periode hebben ontmoet. Zijn biograaf, haar scriptiebegeleider, journalisten, de samensteller van een bundel waaraan hij een bijdrage had geleverd: allemaal schreven ze dat er niets mis was met zijn verstandelijke vermogens. Carla Joosten, interviewer bij Elsevier, bevestigde dat Bolkestein haar destijds heeft verteld dat hij Sahla financieel ondersteunde.

Ze uitte kritiek op het gebrek aan wederhoor, op het feit dat de partij zich slechts op één bron baseerde toen haar het lidmaatschap werd ontnomen.

Op maandag 9 april kwam de beroepscommissie met haar oordeel. Sahla was verbijsterd. Van de Beek en zijn collega’s schaarden zich achter het besluit van het hoofdbestuur. Ze mocht definitief geen lid meer zijn.

In de beslissing wordt, zoals eerder beschreven, slechts kort verwezen naar de ontfutselkwestie. De beroepscommissie erkent dat in het persbericht en de mail aan Sahla ‘de indruk wordt gewekt dat het artikel in HP/De Tijd de enige grondslag is voor het besluit, hetgeen niet het geval is’. Het hoofdbestuur is immers voor het betreffende artikel ‘al tot twee keer toe’ geconfronteerd met ‘commotie rond haar persoon’, schrijven de commissieleden.

Ze refereren expliciet aan januari 2022, toen Wilders haar op de korrel nam in de Tweede Kamer en de VVD, zo benadrukte het hoofdbestuur, veel boze mails en opzeggingen kreeg. ‘Maar daar kon ík niets aan doen’, zegt Sahla.

De partij verwijt haar ook dat ze een interview aan het AD gaf, twee maanden voor de Provinciale Statenverkiezingen. En dat ze een maand voor de Tweede Kamerverkiezingen op de radio bevestigde nog actief lid te zijn. Beide mediaoptredens had ze aan partijgenoten voorgelegd, zegt ze, maar de commissie achtte de toestemming ‘onvoldoende aannemelijk’.

De Tweede Kamerverkiezingen blijken van invloed te zijn geweest op het besluit om haar uit de partij te zetten. ‘Het artikel in HP/De Tijd zou opnieuw voor veel onrust zorgen, hetgeen verweerster (het partijbestuur, red.) wilde voorkomen, te meer nu de Tweede Kamerverkiezingen voor de deur stonden.’

Sahla was, met andere woorden, een pr-probleem. ‘Ik mocht actief zijn binnen de VVD, alleen dan wel stiekem. Maar ik ben niet de politiek in gegaan om verstoppertje te spelen.’

‘Het had moed gevergd om het besluit terug te draaien’, zegt ze, zeker nu de VVD aan het formeren is met de PVV. ‘Het had ruggegraat gevergd, een sterk moreel ethisch kompas. Daar heeft mijn partij momenteel gebrek aan.’