Met Koningsdag is het weer schatzoeken op de vrijmarkt, je weet nooit wat je tegenkomt
De droom is vaak mooier dan de realiteit. Toch gaan kunstkenners op Koningsdag weer vroeg op pad om verborgen pareltjes te scoren. ‘Het is onoverzichtelijk, daarom is de kans nergens groter dan op een vrijmarkt.’
Het is een jaar of twintig geleden als Kitty Lameris op Koningsdag door het Vondelpark struint. Tussen het koopwaar van een opa en zijn kleinkind ziet ze veel rommel liggen, maar hier en daar toch ook mooi spul. Het oog van de kunsthandelaar valt op een vaasje. De prijs: tien cent. Lameris ziet meteen dat het om Chinees porselein gaat en koopt het. “Nee, ik vond dat geen moreel dilemma. Zij wilden het niet hebben, ik wel. Ik besloot wel om er niets aan te verdienen en het dus niet te verhandelen. Sindsdien staat het vaasje op mijn piano. Elke keer als ik het zie, moet ik terugdenken aan dat mooie moment.”
De werkelijke waarde bedraagt zo’n 1200 euro. Het zijn van die pareltjes die je in uitzonderlijke gevallen eens vindt op een vrijmarkt. “Koningsdag is wel bij uitstek de gelegenheid”, zegt bestuurslid Ad van den Bruinhorst van de VHOK, de vereniging van kunsthandelaren. “Het is dan zo druk dat geen professionele handelaar het geheel kan overzien. Maar dan nog komt het weinig voor dat je voor een paar euro een schat koopt. Alleen: áls het eens gebeurt, blijft zo’n verhaal lang hangen.”
Originele Rietveld
Van den Bruinhorst handelt voornamelijk in twintigste-eeuwse, modernistische meubels en design. Hij maakte één keer van dichtbij zo’n uitzondering mee, toen iemand een originele Rietveldstoel bleek te hebben gekocht. “Dat is alsof je een winnend staatslot in handen hebt. Als je een mooi vintage meubeltje zoekt, kun je op een vrijmarkt prima uit de voeten. En het is heel leuk om te dromen van dat unieke stuk, maar het wrange is dat het eigenlijk altijd in bezit is van iemand die daar prima van op de hoogte is. Je komt zelden iemand tegen die niet weet wat hij doet.”
De wekker van Jeroen Zoetmulder staat zaterdag op half vijf. Zijn jachtgebied: Heemskerk, Castricum, Krommenie, in die volgorde. Wellicht pakt hij er ’s avonds nog wat wijkjes rondom het centrum van bijvoorbeeld Utrecht bij. “In de dorpjes ontwijk ik de grote handelaren”, zegt de taxateur uit Beverwijk. “In buitenwijken vind je soms ook nog leuke antieke dingetjes. Ik loop de markten op Koningsdag al jaren af. Het is een soort schatzoeken, je weet nooit wat je tegenkomt. Maar wil je echt geld verdienen, dan kun je beter overwerken bij je baas.”
Zodra de dozen in Heemskerk worden uitgepakt, staat Zoetmulder zaterdag op scherp. Gaat het om kleding of kinderspeelgoed, dan loopt hij meteen verder. “Zit er koper bij, of zijn het spullen uit grootmoeders tijd, dan ga ik kijken. Soms, als ik iets oppak en weer terugzet, pakt de verkoper het ook meteen op. Je ziet iemand dan nadenken waarom ik interesse heb. Twee jaar geleden vond ik bij een mevrouw in een doos met broches, 1,5 euro per stuk, een gouden exemplaar uit 1850. Nadat ik het doorverkocht, hebben we de winst gedeeld. En lang geleden stuitte ik eens op een tinnen kannetje, rond 1580 gemaakt door een Duitse tingieter. Dat liep in de duizenden euro’s.”
Beschadigingen op glas duiden op oudheid
Het is lastig om aan te geven hoe je de waardevolle spullen eruit pikt. Die kans is volgens Van den Bruinhorst het grootst bij kleinere spullen, zoals Chinees porselein. “Daarvoor moet je specialistische kennis hebben. Dat wil ook nog wel eens via via op een onverwachte plek terechtkomen, in tegenstelling tot bijzondere meubels of schilderijen.”
“Op een schilderij staat bovendien een naam of signatuur. Die kun je googelen”, zegt Zoetmulder. “In een ring zie je vaak een merkje waaruit je iets kunt opmaken. Bij glas moet je altijd kijken naar gebruikssporen. Van een fles die duizenden keren over tafel is gegaan, is het aannemelijk dat je sporen ziet die een leek als beschadigingen opvat. Maar ze zijn juist een teken van oudheid. Antiek Delfts aardewerk heeft kleine butsjes aan de randen, doordat ijzerdeeltjes uit de klei uitzetten in de oven.”
Het is vooral de verwachting en de – vaak ijdele – hoop die Koningsdag voor kunstkenners tot iets bijzonders maakt. “Onze vader zei altijd dat van een gouden koets gouden spijkers vallen”, zegt Anna Lameris, de zus van Kitty. “Een vrijmarkt is geen gouden koets en toch hoop je telkens dat je ergens geluk hebt. Dat geluk bestaat, weten we inmiddels. En dus gaan we weer vol verwachting op pad.”
Lees ook:
De koning viert zijn verjaardag in Emmen. ‘Minst aantrekkelijke stad? Het wordt hier juist steeds leuker’
De koninklijke familie viert Koningsdag in Emmen, de stad die steevast verkozen wordt tot minst aantrekkelijke gemeente om te wonen. Emmenaren zien dat heel anders.