‘Poetin geeft signaal af aan zijn kliek: kijk uit hoeveel je steelt’

Een van de belangrijkste Russische onderministers van Defensie, Timoer Ivanov (48), is in Moskou gearresteerd. Ivanov beheert een belangrijke portefeuille: al het defensievastgoed, en hij wordt vervolgd op verdenking van het aannemen van een grote omkoopsom. Het onderzoek loopt nog, maar het wetsartikel op grond waarvan hij zou zijn aangehouden, gaat over steekpenningen van meer dan een miljoen roebel (omgerekend ruim 10.000 euro). De maximumstraf: vijftien jaar cel.

Vierentwintig uur voor zijn arrestatie zat hij nog naast minister van Defensie Sergej Sjojgoe in een persconferentie. In hetzelfde legeruniform zat hij de volgende dag in de beklaagdenkooi van de Moskouse rechtbank. Ivanovs arrestatie baart opzien omdat het voor het eerst is sinds het begin van de grootscheepse Russische invasie van Oekraïne dat zo’n hooggeplaatste Rus officieel met corruptie in verband wordt gebracht.

Journalisten en onderzoekers constateerden al eerder dat Ivanov vermoedelijk ‘bijsnoepte’. Ivanovs formele salaris komt neer op omgerekend zo’n 140.000 euro op jaarbasis, De anticorruptieorganisatie FBK van wijlen Aleksej Navalny onthulde eind 2022 een Europese vakantie van de familie Ivanov die meer dan een miljoen euro had gekost. De villa’s en jachten, kleding en andere persoonlijke uitgaven werden betaald vanuit het bedrijf dat onder meer betrokken is bij de wederopbouw van de door Rusland verwoeste Oekraïense havenstad Marioepol.

Rolls Royce

Ivanov zat sinds 2016 op zijn post als onderminister van Defensie. Als onderminister leidde hij alle aan Defensie gelieerde bouw- en verbouwprojecten, evenals de militaire hypotheken (een regeling waarmee defensiepersoneel tegen lagere rentes een huis kan kopen). Bovendien was hij verantwoordelijk voor de huisvesting en de medische ondersteuning van de Russische strijdkrachten. Voor de Europese Unie en de VS was deze inzet voor het Russische militaire apparaat aanleiding om hem een plek te geven op de sanctielijst in 2022.

Lees ook Moderne martelaar Navalny bestreed het Kremlin te vuur en te zwaard

Aan een verjaardagsfeest in Istanbul gaven de Ivanovs volgens FBK 178.000 euro uit. Ook kochten ze een Rolls Royce ter waarde van 120.000 euro, die werd opgeknapt voor nog eens meer dan de helft van dat bedrag. Veel van de bonnen van de aankopen van zijn vrouw Svetlana, zoals sieraden, werden volgens de onderzoekers betaald uit bedrijven die onder het Russisch ministerie van Defensie vallen.

Of deze onthullingen van het team van de in een strafkolonie onder verdachte omstandigheden om het leven gekomen Aleksej Navalny hebben bijgedragen aan het besluit van de openbaar aanklager, is niet bekend. De bouw en infrastructuur zijn van oudser overheidstakken die gevoelig zijn voor corruptie, omkoping en afroming van publiek geld. In 2019 werd Ivanov opgenomen in de Forbeslijst van rijkste Russische medewerkers van het staatsveiligheidsapparaat.

‘Hoogverraad’

Waarom de uitspattingen van Ivanov hem nu ineens op vervolging komen te staan, leidt tot speculatie onder specialisten. Eén van de mogelijke verklaringen is dat het establishment een signaal wil afgeven.

Vladimir Poetin heeft voor 2024 een militair budget van 36,6 biljoen roebel, zo’n 377 miljard euro, goedgekeurd. Onafhankelijke journalisten, waaronder Farida Rustamova schatten dat meer dan 30 procent van de Russische begroting wordt toegewezen aan defensie. Nu er door de oorlog meer geld dan ooit tevoren naar defensie vloeit, valt er ook meer dan ooit te stelen.

Het Russische onafhankelijke medium iStories denkt dat er meer aan de hand is. Op basis van twee verschillende bronnen bij de staatsveiligheidsdienst bericht het dat Ivanov niet alleen corrupt is, maar achter de schermen verdacht wordt van hoogverraad.

„Niemand zou hem hebben aangehouden wegens corruptie. Iedereen daar [in het Kremlin] wist hier al heel lang van”, citeert iStories een van de bronnen. „Poetin gaf het bevel nadat hij ons ervan wist te overtuigen dat dit juist een kwestie van verraad was”, stelt de andere bron. Overtuigend is het nog niet: in het steeds autoritairder wordende Rusland kan het net van de staat zich op ieder willekeurig moment om iemand sluiten, en corruptie met defensiegelden op zich kan dan ook gelden als verraad.

Volgens de Russische journalist Pjotr Kozlov duidt de spraakmakende arrestatie op een herverdeling van de macht binnen het Kremlin, voorafgaand aan Poetins vijfde ambtstermijn. Op 7 mei wordt Poetin opnieuw geïnaugureerd.

Verzwakte positie Sjojgoe

Ivanov is sinds 2012 een staatsambtenaar uit de entourage van de huidige minister van Defensie Sergej Sjojgoe, die toen gouverneur van Moskou was. Toen Sjojgoe datzelfde jaar nog doorschoof tot minister van Defensie, nam hij Ivanov mee en kwam die aan het hoofd te staan van het onder Defensie vallende bedrijf Oboronstroj (een samentrekking van de woorden voor defensie en bouw). In 2016 werd Ivanov onderminister. Onderminister met toezicht op de bouw en militaire contracten is een van de „grootste en lekkerste” posities, citeert Kozlov een anonieme hoge regeringsfunctionaris.

Dat juist een vertrouweling van Sjojgoe nu de knuppel voelt zou daarbij duiden op een verzwakte positie van de defensieminister. „Poetin laat nooit één groep te sterk worden. En verkoopt dit aan het volk als een gevecht tegen corruptie”, citeert Kozlov.

Ivanov zou ook gebruikt kunnen worden als Poetins pion, voor zijn project om de nieuwe machtsstructuur vorm te geven. „Ivanov gaat nu tegen iedereen getuigen”, zegt expert op gebied van de Russische veiligheidsdiensten, Aleksej Soldatov. „Dit is meestal een vorm van controle, geen repressie. Dit is hoe het Kremlinregime de taak van het handhaven van de beheersbaarheid oplost.”