Ruziënde kampen binnen As-Siddieqscholen spreken zich eindelijk uit over bestuurlijke chaos: ‘Als ik niet uitkijk, sta ik straks te boek als terrorist’

Noodkreten vanuit het personeel, een melding bij de politie, petities over en weer, een personele leegloop, ouders die zich niet durven uit te spreken – wat begon als een meningsverschil over een leidinggevende tussen een paar bestuurders is uitgegroeid tot een crisis van jewelste, waarvoor rechters overuren draaien.

Al vier jaar woekert een bestuurscrisis op As-Siddieq, de grootste islamitische onderwijsinstelling van Amsterdam, met ruim 1100 leerlingen en 200 medewerkers. Inmiddels dreigt sluiting van de drie basisscholen (Al Jawhara in Oost, Al Yaqoet in Noord en Al Maes in West) omdat onderwijsminister Mariëlle Paul tonnen aan rijksfinanciering inhoudt. Dat er nog behoorlijk onderwijs wordt gegeven, is niet dankzij, maar ondanks het bestuur, meent de inspectie.

Veel van de vuile was bleef binnenskamers in verband met een persboycot. Nu het water ze aan de lippen staat spreken betrokkenen voor het eerst met Het Parool. Beide, rivaliserende kampen claimen de meerderheid van ouders en personeel te vertegenwoordigen. De huidige bestuurders zeggen dat alles nu op rolletjes loopt, het andere kamp kan niet wachten op hun aftreden.

Grens bereikt

“Er zijn zoveel leugens verteld door het bestuur, voor mij is de grens bereikt,” zo verklaart Petri Kok-Sultan, kleuterjuf op Al Jawhara, haar bereidheid te praten. “Het idee dat het schadelijk kon zijn voor het imago van de scholen weerhield me er eerder van. Nu zie ik geen andere uitweg.”

Kok-Sultan zit in de medezeggenschapsraad van Al Jawhara, de school die geldt als een verzetshaard tegen het bestuur. De andere twee As-Siddieqscholen vinden juist dat minister Paul ze met rust moet laten.

Dat Kok-Sultan met de medezeggenschapsraad al maanden kritische vragen stelt, wordt haar niet in dank afgenomen. “Aanvankelijk ondertekende ik brieven met mijn naam. Daar ben ik mee gestopt toen ik in januari telefoontjes kreeg van mannen die zich uitgaven voor vaders van voor mij onbekende leerlingen.”

Ze deed melding bij de wijkagent. Nadat het bestuur daarvan hoorde, hielden de telefoontjes op, aldus Kok-Sultan. Ze vermoedt dat ze kwamen van aanhangers van het bestuur, al heeft ze geen bewijs.

Mysterieus was ook het Facebookaccount van een kritische moeder dat was overgenomen en plotseling een hondje als profielfoto kreeg. In islamitische kringen geldt een hond als onrein en is dit een enorme belediging. In een groepsapp van ouders die op de hand zijn van het bestuur werden er grappen over gemaakt. Wie verantwoordelijk was voor de kortstondige overname van het account is onduidelijk.

Haatzaaien

De gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (gmr) van de scholen is in twee kampen gesplitst. Nawal (ouder van vier kinderen; ze wil haar achternaam niet vermeld zien) is voorzitter van de gmr-factie die het bestuur steunt. In een mail van vorige maand verwijt ze de medezeggenschapsraad van Al Jawhara ‘haat te zaaien’ op Al Yaqoet. Alsof ‘alle partijen die Al Jawhara niet steunen, geëlimineerd moeten worden’.

Onderwijsondersteuner Samira Farid zit ook in de gmr en heeft haar vertrouwen in het bestuur opgezegd. Net als Kok-Sultan is ze bekeerling. Dat speelt een rol in het conflict, denken zij. Kok-Sultan: “Ik hoorde dat op het schoolplein van Al Yaqoet in Noord tegen ouders wordt gezegd dat die twee bekeerde moslima’s er een Nederlandse, openbare school van willen maken.”

De bestuurscrisis is te herleiden tot een conflict in 2020 over de directeur-bestuurder aan wie de drie schooldirecteuren rapporteren. Hoewel de inspectie tevreden was, werd zijn contract niet verlengd. Vervolgens viel het bestuur in twee kampen uiteen, wat de besluitvorming op de scholen verlamde.

Het ministerie van Onderwijs zegde het bestuur in 2022 de wacht aan na het zoveelste kritische inspectierapport, waarin werd gewaarschuwd dat de onderwijskwaliteit onder druk stond en er voor bijna drie ton onrechtmatige bestedingen waren. Er ging geld naar pretparken, huur van ijscokarren en VVV-bonnen. Bijna 8000 euro betrof ‘aanvullende vergoedingen’ voor een ‘organisatieassistent’.

Er was belangenverstrengeling bij de Koranscholen die op zaterdag les geven in As-Siddieqlokalen. Die lessen verzorgt de El Tawheedmoskee, van oudsher het voornaamste salafistische centrum van Amsterdam.

Aandacht van de AIVD

Dat een bestuurslid en imam van de moskee – Samy Deghedy – bestuursvoorzitter was van de As-Siddieqscholen trok de aandacht van inlichtingendienst AIVD. In 2022 berichtte Het Parool over het werven van informanten op de scholen.

Deghedy’s aftreden was een eis van het ministerie. Eind vorig jaar verliet hij het As-Siddieqbestuur. Maar zijn rol lijkt nog niet uitgespeeld. Kok-Sultan: “Als geestelijk leider staat hij in aanzien in de gemeenschap. Zeker op Al Maes, dat vlak bij de moskee zit. Veel ouders bezoeken de moskee.”

Farid: “Wij horen dat hij de vinger aan de pols houdt. Als ze in de moskee weten dat je tegen het bestuur bent, heb je een probleem.”

De geïsoleerde positie van Al Jawhara binnen As-Siddieq hangt volgens hen samen met het feit dat het als enige van de drie scholen géén lokalen verhuurt aan de Tawheedmoskee voor Arabische lessen in het weekend. “We willen niet één moskee bevoordelen. Voor meneer Deghedy is dat niet leuk, denk ik.”

Omstreden gebedshuis

In formele zin zijn door Degehdy’s aftreden de banden tussen het As-Siddieqbestuur en de Tawheedmoskee doorgeknipt. Nu is er een connectie met een ander omstreden gebedshuis: de Eindhovense Al Fourqaanmoskee. Deze bezorgde voormalig burgemeester Rob van Gijzel kopzorgen over radicale tendensen.

De nieuwe bestuursvoorzitter, Farid El Moussaui, leidt ook de stichting die de Al Fourqaanmoskee runt. Onderwijsminister Paul accordeerde zijn benoeming in Amsterdam. Zij had drie voorwaarden: ervaring als toezichthouder, intern draagvlak en geen eerdere relatie met As-Siddieq.

Op Al Yaqoet zijn ze tevreden met het huidige bestuur. “Ze werken sinds januari keihard aan verbeteringen,” zegt gmr-lid Nawal. “De heer Moussaui heeft in een gesprek met ouders hun zorgen weggenomen.”

Maar één cruciale positie op de As-Siddieqscholen is nog vacant. Als er op 1 juni niet alsnog een nieuwe directeur-bestuurder is, staakt minister Paul alle financiering. Dat zou het onherroepelijke einde van de scholen betekenen. Nawal en twee medestanders vinden dat het ministerie geduldiger zou moeten zijn. “De nieuwe bestuurders hebben nauwelijks kans gehad zich te bewijzen. Slechts een kleine minderheid is tegen. Het lijkt of de inspectie en het ministerie de meerderheid negeren.”

Nawal is fel gekant tegen de vooralsnog mislukte poging van het openbaar ministerie (OM) om het complete bestuur te vervangen door buitenstaanders, aangedragen door het ministerie van Onderwijs. “Dat zal zorgen voor instabiliteit,” waarschuwt ze. “Zij zullen onze identiteit niet goed aanvoelen. Er is hier verbondenheid, we zijn één familie. Dat willen we zo houden.”

Donderdag verwierp de rechtbank de eis van het OM om het bestuur per direct te ontslaan. De huidige bestuurders krijgen nog een paar weken om een nieuwe directeur-bestuurder te benoemen. Lukt dat niet, dan zijn ze per 1 juni geschorst en vormen door het ministerie aangewezen buitenstaanders een tijdelijk bestuur.

Conservatieve scholen

Mohamed Bouimj waarschuwt dat zo’n interim-bestuur kan rekenen op een ‘opstand onder ouders’. Bouimj is officieel ‘ondersteuner’ van het huidige bestuur. In de praktijk fungeert hij sinds juli als waarnemend directeur-bestuurder (een andere functie dan die van bestuursvoorzitter El Moussaui, die toezicht moet houden op de directeur-bestuurder). “As-Siddieq is totaal anders dan andere islamitische scholen,” aldus Bouimj. “Ze zijn conservatief. Ze benadrukken de identiteit van moslims.”

In het schoolgebouw van Al Yaqoet vertelt Bouimj zijn kant van het verhaal. “Toen ik kwam, stapte ik letterlijk in de problemen. Bij Al Yaqoet waren achttien personeelsleden na ruzies vertrokken. Op korte termijn is voor vervanging gezorgd. Op Al Maes waren veertien ziekmeldingen van medewerkers. Inmiddels is de inspectie veel positiever over deze scholen. Ik heb nieuwe directeuren benoemd en de rust hersteld.”

De inspectie is echter nog altijd niet te spreken over de kwaliteit van het bestuur. Op belangrijke onderdelen zijn nog tekortkomingen, schrijft ze in haar meest recente rapport.

Ruimte voor wederhoor

Bouimj klaagde onlangs in de rechtbank dat hij in de media geen ruimte krijgt voor wederhoor. Hij zei er niet bij dat Het Parool hem en andere bestuurders daar herhaaldelijk voor heeft benaderd. Nu ontkent hij zoiets in de rechtszaal te hebben gezegd. Ook ontkent hij vorig jaar een gebiedsverbod te hebben opgelegd aan een eerder ontslagen bestuurder, waarvan Het Parool bewijs heeft.

Bouimj zegt dat een kleine minderheid de onrust aanjaagt. “Het ministerie en de inspectie luisteren naar een klein groepje dat met modder smijt. We hebben een Arabisch spreekwoord: hij heeft mij geslagen, vervolgens huilt hij en daarna gaat hij als eerste klagen.”

Hij begint over ‘een directeur van een andere school’ (bedoeld is Al Jawhara). “Zij zei tegen de inspectie dat ze zich bij mij onveilig voelde. De inspectie vroeg vervolgens andere directeuren of ze dat ook zo voelden. Ik dacht: als ik niet uitkijk sta ik vandaag te boek als onveilig, overmorgen word ik beticht van grensoverschrijdend gedrag en daarna ben ik een terrorist.”

Valse voorstelling van zaken

Op Al Jawhara zijn ze niet te spreken over Bouimj en het bestuur. “Ze hebben niets voor ons gedaan,” zegt Samira Farid. “In september 2022 beloofden twee bestuurders op een ouderbijeenkomst af te treden als er financiële sancties zouden komen. De sancties kwamen, maar ze zitten er nog. Hoe kan dat nou?”

Bestuurder Elhoucine El Hilali stelt desgevraagd dat het bestuur ‘geen actieve herinnering’ heeft aan deze belofte.

De medewerkers van Al Jawhara vinden het een valse voorstelling van zaken dat op Al Yaqoet in Noord iedereen het bestuur steunt. “Ik heb appjes van ouders die achter ons staan, maar zich niet durven uit te spreken. Bovendien is een groot deel van het personeel daar vorige zomer uit onvrede opgestapt.”

Uit mailberichten in handen van Het Parool blijkt dat medewerkers van alle drie de scholen op dat moment ongelukkig waren met de gang van zaken. Ze slaakten een ‘noodkreet’ richting het bestuur. Een reactie bleef uit.

In het bestuurskamp zeggen ze dat ook op Al Jawhara ouders achter hen staan, maar angstig zijn dat te uiten.

Eigen vermogen verdampt

Farid en Kok-Sultan vragen zich af waar het geld vandaan komt waarmee de afgelopen vier maanden de salarissen zijn betaald. In januari en februari hield minister Paul 60 procent van het budget in, vanaf maart zelfs 80 procent. In totaal meer dan 1,5 miljoen euro. “Wij zitten in de ouwe meuk. Het keukentje voor de kinderen in de klas staat op instorten. Verbouwingen die voor 2022 waren aangekondigd, zijn nooit gerealiseerd vanwege geldgebrek. Maar de afgelopen maanden zijn we wel doorbetaald door het bestuur.”

Eind 2022 bedroeg het eigen vermogen 2 miljoen euro. Mohamed Bouimj erkent dat dit grotendeels is verdampt. “Ik denk dat het bestuur binnen een paar jaar weer een buffer heeft, het bestuur is altijd zuinig.”

Nawal van het gmr-deel dat het bestuur steunt, heeft er ook vertrouwen in. “Het bestuur doet zijn best tijdig een nieuwe bestuurder te benoemen, het openbaar ministerie zet stappen, het ministerie wil van alles. Maar Allah bepaalt. Alles gebeurt met de wil van Allah.”