Tijd voor het verlaten van de ASML-achtbaan; techgigant neemt afscheid van topduo

Met een staande ovatie. Zo eindigt voor Martin van den Brink en Peter Wennink woensdag hun gezamenlijke voorzitterschap tijdens de aandeelhoudersvergadering van ASML. Scheidend ceo Wennink slaat een arm over de schouder van Van den Brink, die stopt als technisch directeur. Deze laat met de armen over elkaar de lof over zich heen komen. Maar in zijn slotwoord is de emotie in zijn stem hoorbaar, als hij zegt dat zijn tijd bij de chipmachinefabrikant ‘een achtbaanrit’ was.

De aandeelhouders hebben wat om voor de klappen: in de ruim tien jaar dat deze twee aan het roer stonden, ging de koers meer dan vijftien keer over de kop. En niet alleen dat. Onder hun leiding veranderde ASML van een belangrijk bedrijf binnen de chipindustrie tot een onmisbare schakel met geopolitiek gewicht. Het aantal werknemers steeg van 13 duizend naar 43 duizend.

De Britse omroep BBC schreef vier jaar geleden nog over ‘een relatief obscuur Nederlands bedrijf’ – een citaat dat ASML’ers zo hilarisch vonden dat ze het op hoody’s lieten drukken. Zo zal het bedrijf tegenwoordig niet snel meer worden beschreven.

‘Mensen hebben me verteld dat ik wegga, terwijl het bedrijf op een hoogtepunt is’, aldus Wennink eerder op de vergadering. ‘Nee, nee, we zijn nog niet eens halverwege.’ De wereld hongert naar steeds meer chips, en om die honger te stillen zijn nog veel meer lithografiemachines van ASML nodig, betoogt hij met priemende wijsvinger.

Zorgen over spionage

Stijgende lijnen domineren woensdag dan ook de presentaties, vragen van kritische aandeelhouders zijn er opvallend weinig. Er leven wel zorgen over de dreiging van bedrijfsspionage uit China en over de verduurzaming van toeleveranciers in Azië, maar moeilijk krijgen Wennink en zijn medebestuurders het niet.

Soepele spreker Wennink groeide de laatste jaren uit tot hét gezicht van ASML, maar in veel opzichten is het vertrek van technisch directeur Martin van den Brink historischer. Hij voegde zich vlak na de oprichting in 1984 al bij ASML en wordt gezien als de spilfiguur achter de technologische koers die het Veldhovense bedrijf zo groot heeft gemaakt.

Zo slaagde ASML er mede dankzij Van den Brink als enige ter wereld in om extreem ultraviolet licht (euv) naar zijn hand te zetten, om er op industriële schaal computerchips mee te maken. Op de laagjes silicium waar computerchips uit zijn opgebouwd, etsen euv-machines lijntjes op een schaal van nanometers, miljoensten van een millimeter. Zonder deze technologie van ASML is het niet mogelijk om de meest geavanceerde chips van dit moment te maken.

Befaamd en berucht is ook zijn nietsontziende directheid in de omgang met collega’s. Van werknemers tot bestuursgenoten tot handelspartners, iedereen kon te maken krijgen met de woede-uitbarstingen van Van den Brink.

Politiek spel

Heel anders is Peter Wennink, die eind jaren negentig bij ASML kwam werken als financieel directeur en een stuk diplomatieker is. Die eigenschap kwam goed van pas toen hij zich, tegen wil en dank, moest bezighouden met een politiek spel rond de export van chipmachines aan China. De Verenigde Staten dwongen af dat euv-machines helemaal niet aan China geleverd mochten worden. Amerika probeert ook de export van minder geavanceerde machines verder te beperken. Dat is zeer tegen de zin van ASML. Het bedrijf vreest dat de Chinezen er, als ze op zichzelf zijn aangewezen, alleen maar eerder in zullen slagen ASML bij te benen.

Met name de laatste maanden liet Wennink een minder diplomatiek gezicht zien, toen hij een aantal keer hard uithaalde naar de Nederlandse politiek. Hij was ‘geïrriteerd’ toen vijf van de zes uitgenodigde Kamerleden in maart verstek lieten gaan bij een techconferentie: onbegrijpelijk, die desinteresse in ‘het toekomstige verdienvermogen van Nederland’, vond hij.

Wennink hekelde ook de voorgenomen versoberingen van regelingen die voor ASML gunstig zijn, zoals belastingkortingen voor expats. Als ASML niet genoeg buitenlands personeel kan aantrekken, dan zou het in een ander land wel uitbreiden, maakte hij duidelijk.

Succesvol gedreigd

Zijn klachten en dreigementen sorteerden succes: het demissionaire kabinet wil 2,5 miljard euro in de regio Eindhoven investeren. Dat is onder meer bedoeld voor woningen en wegen om medewerkers van de techbedrijven in de Brainport-regio te faciliteren, waaronder ASML. Deze week maakte het bedrijf bekend dat het de intentie heeft om, mede met dank aan de toezeggingen van het kabinet, toch grootschalig uit te breiden in Eindhoven.

Het is nu aan de Fransman Christophe Fouquet, die Wennink opvolgt als ceo en de enige voorzitter is, om het bedrijf de periode van onstuimige groei door te gidsen waar het bedrijf op rekent. Hij werkt vijftien jaar bij ASML en zat al in de raad van bestuur. Zijn benoeming is een teken dat het bedrijf door wil gaan op de ingeslagen weg. Tot groot geluk van Van den Brink is hij een man van de techniek: hij gaf in het verleden onder meer leiding aan de afdeling die de geavanceerde euv-chipmachines produceert.

Of dat eigenlijk niet doodeng is, de leiding krijgen over zo’n groot bedrijf waar zoveel van wordt verwacht? Totaal niet, zegt hij desgevraagd. ‘Het bestuur vormt een hecht team. Ik voel me niet alleen.’