Inwoners Venetië verwachten niets van ‘toegangsticket’ voor toeristen: ‘Het houdt niemand tegen’

Uit de speaker klinken kinderliedjes, op de vloer ligt een babykleed en Chiara Buratti (36) schenkt kruidenthee in. Haar keurige appartement is niet bepaald waar de meeste mensen bij het woord ‘kraakpand’ aan denken. Maar, legt Buratti uit terwijl ze haar zeven maanden oude dochter Iris een fruithapje voert, in Venetië ziet zelfs de werkende middenklasse zich soms genoodzaakt te kraken.

Zo ook zij en haar vriend, een vakbondsmedewerker en theatertechnicus. Het jonge gezin woont in de wijk Santa Marta, op een half uur lopen van de door toeristen overspoelde Rialtobrug. In 2023 werden er in La Serenissima (bijnaam van Venetië) 13,3 miljoen hotelovernachtingen geboekt. Dagjesmensen laten zich minder precies tellen, maar het zijn er naar schatting ook nog eens vele miljoenen per jaar.

Vanaf donderdag moet die laatste groep op de 29 drukste momenten tot de zomer – vooral feest- en weekenddagen – een toeristenbelasting van 5 euro betalen. Burgemeester Luigi Brugnaro is de architect achter het omstreden experiment, dat in de loop der jaren flink afgezwakt werd. Oorspronkelijk zouden er zelfs toegangspoortjes bij het station komen, maar die zijn van de baan.

Ook al 9,50 euro voor veerboot

Toch ziet bewoner Buratti nog altijd niets in het idee, dat volgens haar afleidt van de echte problemen van de stad: hoge huurprijzen en vertrekkende bewoners. Toeristen tellen alleen al voor een kaartje voor de vaporetto – de veerboot die in de waterstad als openbaar vervoer dient – 9,50 euro neer. ‘Dus eigenlijk hebben we allang een toegangsticket’, zegt Buratti. ‘Maar het houdt niemand tegen.’

Het is inderdaad twijfelachtig of de veelal kapitaalkrachtige Amerikaanse, Aziatische en West-Europese bezoekers Venetië vanwege 5 extra euro’s links zullen laten liggen. Bij de gemeente ingeschreven bewoners zijn zelf uiteraard uitgezonderd van de ticketverplichting, net als hun familie en vrienden die op bezoek komen.

Andere uitzonderingen gelden voor mensen die in Venetië moeten zijn voor werk, wie naar een begrafenis gaat, wie naar de dokter moet, wie deelneemt aan een demonstratie, en nog een rits redenen. ‘De regels zijn zo ingewikkeld’, zegt Buratti sceptisch, ‘dat het handhaven waarschijnlijk meer kost dan dat het ticket opbrengt.’

Volgens de gemeente is het ticket sowieso niet bedoeld als inkomstenbron, maar louter om de stromen dagjesmensen beter te verspreiden, door hen op de drukste dagen te ontmoedigen.

Bijna meer hotelbedden dan inwoners

Zo vol als het bij de trekpleisters van Venetië is, zo stil zijn de straten van Buratti’s buurt intussen. Naar schatting wonen er nog zo’n 50 duizend mensen in het historische deel van de stad. Lang geleden, in 1951, waren dat er ruim 174 duizend. Inmiddels telt Venetië bijna meer hotelbedden dan bewoners.

Het toerisme heeft de huurprijzen in de vrije sector steeds verder opgedreven. Door de verhuur aan toeristen worden huizen aan de reguliere woningmarkt onttrokken. Daardoor zijn bewoners met lage inkomens vaker aangewezen op de sociale woningvoorraad. En die verkeert in slechte staat, als gevolg van wanbeheer door de huisvestingsautoriteit.

Venetië telt elfduizend sociale huurwoningen, maar een aanzienlijk deel daarvan staat leeg. In het gebouw van Buratti geldt dit voor vier van de acht appartementen. Slechts twee zijn er regulier bewoond, de andere twee, waaronder dat van Buratti, zijn gekraakt. De huisvestingsautoriteit, gefinancierd vanuit de lokale overheid, zegt te weinig geld te hebben om de vervallen sociale huurwoningen weer bewoonbaar te maken.

Extreem hoge luchtvochtigheid

Veel huizen staan al jaren leeg en hebben allerlei achterstallig onderhoud. Daar komt nog eens bij dat de luchtvochtigheid in de Venetiaanse lagune extreem hoog is, waardoor gebouwen sowieso al meer onderhoud nodig hebben dan op andere plekken. De huisvestingsautoriteit verkoopt soms ook huizen uit de voorraad, met als gevolg dat er zelfs in de (voormalig) sociale woonblokken Airbnb’s opduiken.

Het krakerscollectief van Buratti protesteert door leegstaande appartementen eigenhandig te renoveren. Zo wil de Assemblea Sociale per la Casa aantonen dat het wel degelijk mogelijk is Venetianen in Venetië te houden. Ze maakten de afgelopen twee decennia 78 sociale huurwoningen opnieuw bewoonbaar.

‘We moeten de stad levend houden’, zegt Elena Cipolato (47), juwelenmaakster. De schuchtere Cipolato had nooit gedacht dat ze zou kraken. Toch woont ze nu al een jaar, samen met haar 16-jarige dochter, in een kraakwoning op het eiland Giudecca, in het centrum van Venetië. De gemeente gedoogt hun aanwezigheid min of meer.

Een zich herhalend ritueel

Toch wachten Cipolato, Buratti en andere leden van het krakerscollectief vandaag buiten, onder het genot van koffie uit een thermoskan, op een ambtenaar, die een uitzettingsbevel komt brengen. Daarvan schrikt niemand hier. Het is een ritueel dat zich periodiek herhaalt, waarna steevast uitstel van de uitzetting volgt.

Zo ook dit keer. ‘Ik kom 17 oktober terug’, kondigt de ambtenaar met klembord monter aan, waarna hij weer uit zicht verdwijnt. ‘Een farce’, vindt bewoonster Daniela Zaniol (61, gepensioneerd). ‘Maar ik word wel moe van de onzekerheid.’ Zaniol, geboren en getogen in Venetië, kraakt al elf jaar, maar hoopt nog steeds vurig op een reguliere sociale huurwoning.

In de hofjes tussen de half bewoonde sociale huizenblokken haalt men de schouders op over het nieuwe toegangsticket voor toeristen. Niemand heeft de illusie dat die maatregel iets gaat verbeteren aan hun woningsituatie. Kijk naar het wanbeheer van de sociale huur, verzucht Buratti. Het is voor haar het bewijs dat de politiek niet geïnteresseerd is in het voor de stad behouden van Venetianen met lage inkomens.

Nieuwe Airbnb’s

Maar alleen de sociale huur in ere herstellen, is volgens Buratti niet genoeg. Hoewel Venetië al lang over het aan banden leggen van Airbnb praat, blijft regelgeving voorlopig uit. De stad loopt daarin achter op steden als Barcelona en Amsterdam, maar ook op Florence, dat sinds vorig jaar een stop heeft op nieuwe Airbnb’s in het centrum.

In Venetië ontbreekt het tot nu toe aan politieke wil, tot onvrede van de krakers. Buratti: ‘Wat heb je aan dat toegangsticket als je sociale huurwoningen leeg laat staan en nieuwe hotels blijft openen?’