Nieuwe stikstofzaak van Greenpeace van start: ‘De overheid moet zich aan haar eigen wet houden’

De Nederlandse staat overtreedt de wet door de natuur te laten verslechteren. Dat is kort gezegd de redenering waarmee milieuorganisatie Greenpeace strengere stikstofmaatregelen wil afdwingen bij de rechter. Deze nieuwe stikstofzaak, die ook weer ingrijpende gevolgen kan hebben, begint donderdagochtend met een zitting bij de rechtbank in Den Haag. Greenpeace wordt daarbij ondersteund door andere milieu- en natuurorganisaties, zoals het Wereld Natuur Fonds, Milieudefensie en MOB.

Stikstof is al jaren een veelbesproken juridisch terrein. Vooral omdat MOB met veel succes vergunningen van bijvoorbeeld boeren, infrastructurele projecten en biomassacentrales aanvecht. Die blijken vervolgens vaak onhoudbaar omdat de overheid die vergunningen verleend heeft terwijl de overbelaste natuur die extra stikstoflast niet aankan.

Greenpeace volgt met de nieuwe zaak een andere route. De organisatie procedeert niet tegen vergunningen, maar start een civiele procedure tegen het beleid van de overheid. Die heeft in de wet vastgelegd dat 40 procent van de beschermde natuur eind 2025 niet meer door stikstof overbelast mag zijn. Dat doel ligt buiten bereik, blijkt onder meer uit een analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving.

Veel te slap

“Eigenlijk is er veel meer nodig”, benadrukt Greenpeace-directeur Andy Palmen. “De doelen in de wet zijn wat ons betreft veel te slap, maar zelfs díe worden niet gehaald.” En dan is de conclusie wat Palmen betreft simpel, zelfs in de ingewikkelde juridische kluwen rondom stikstof. “De overheid houdt zich niet aan de eigen wet. Daarom vragen we de rechter om in te grijpen.”

Dat doet Greenpeace in eerste instantie via een kort geding, ofwel een spoedzaak. Daarbij kijkt de rechter vooral naar de vraag of er een ‘spoedeisend belang’ is: moet de rechter op korte termijn al uitspraak doen? Of kan dat wachten tot de reguliere procedure, die nog zeker een half jaar op zich laat wachten? “Maatregelen blijven telkens uit”, constateert Palmen. “En daarbij komt dat de natuur stikstofgevoeliger blijkt te zijn dan we eerder dachten. Dat maakt dat we niet langer kunnen wachten.”

Politieke zorgen

Met die opmerking over extra stikstofgevoelige natuur verwijst Greenpeace naar een recente aanpassing van de stikstofnormen. Op basis van nieuwe wetenschappelijke kennis kunnen sommige soorten natuur inderdaad minder stikstof aan dan gedacht. Door die aanpassing is het stikstofoverschot in natuurgebieden dus ook gegroeid. “We lagen op koers”, zei natuurminister Christianne van der Wal daar onlangs over tijdens een Kamerdebat. “Maar na die actualisatie kwam de opgave nog meer onder druk te staan.”

Daarmee reageerde ze op vragen van NSC-Kamerlid Rosanne Hertzberger. Die uitte haar zorgen over de ‘potentieel dramatische gevolgen’ van de Greenpeace-zaak. “De stikstofdoelen zijn op geen enkele manier haalbaar”, betoogde zij. “Greenpeace kan het openbaar bestuur van dit land afrekenen op beloftes die we niet kunnen maken maar wel in de wet hebben gezet. Dat is slecht bestuur.”

Palmen brengt daar tegenin dat er wel degelijk veel meer stikstofbeleid mogelijk is. “De overheid kiest tot nu toe niet voor verplichtende maatregelen, voor het intrekken vergunningen, voor vermindering van het aantal dieren in de landbouw.”

Maar komt dat dan niet doordat Nederland de laatste jaren vooral op rechtse partijen stemt, en dus níet voor een ingrijpend landbouw- en natuurbeleid? “We leven niet alleen in een politieke werkelijkheid, maar ook in een juridische”, benadrukt Palmen. “Waarbij de overheid wél moet handelen om aan de eigen wet te voldoen.”

Lees ook:

Greenpeace daagt de staat om stikstof. ‘Het is een keer klaar’

Greenpeace daagt de Nederlandse staat voor de rechter. Die maakt te weinig werk van stikstofreductie, waardoor de natuur achteruit blijft gaan, redeneert de milieu-organisatie. Maar wordt de juridische impasse zo niet alleen maar erger?

Luister ook:

Hoe we in een stikstof-tragedie beland raakten