Met een stemming heeft het Britse parlement deze week Rwanda tot veilig land verklaard. Veilig genoeg althans om de ongewenste vreemdeling naartoe te sturen. Zonder dat die aanspraak kan maken op bestaande wetgeving of dat er bepaalde mensenrechten voor hem gelden. Zonder kans op beroep. De eerste vluchten naar Rwanda moeten binnen tien tot twaalf weken vertrekken.
Tot zover de compassie van een land dat in 1951 een van de oorspronkelijke 28 – grotendeels Europese – ondertekenaars van het VN-Vluchtelingenverdrag was. Bedoeld om mensen die vervolgd worden en daarom vluchten, het recht te geven elders onderdak te vragen. Niet het recht op asiel dus, maar het recht om het te vragen.
Degenen die in het Verenigd Koninkrijk aankloppen, lopen voortaan de kans om niet daar een nieuw leven te kunnen opbouwen, maar in Rwanda. Dat vooruitzicht moet hen genoeg afschrikken om van een gevaarlijke oversteek van het Kanaal af te zien, is de idee. Dat overigens met grote belangstelling wordt gevolgd door politici in Denemarken, Duitsland en Nederland. Kennelijk is het outsourcen van asielzoekers aantrekkelijker dan de eigen procedure, opvang of uitzetting van veiligelanders op orde krijgen.
Dat er een probleem is met smokkelaars die verdienen aan de wanhoop, en ja ook met de economische toekomstdromen van anderen, is duidelijk. Net zoals de oversteek van het Kanaal – en die van de Middellandse Zee – gevaarlijk is. Nog geen vier uur nadat de Rwanda-wet werd aangenomen, zonk opnieuw een boot voor de kust van Frankrijk met vermoedelijk 112 opvarenden. Vijf mensen, onder wie een kind van zeven, kwamen om het leven. Premier Rishi Sunak zag hun dood als „een herinnering waarom mijn plan belangrijk is”.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2024/04/data114219071-174b17.jpg)
De binnenlandse boodschap van zijn Rwanda-plan is duidelijk: burger, wij doen er alles aan om het aantal bootjes te verminderen. Maar de terechte zorgen die burgers hebben over de komst van vluchtelingen – ze zien hun buurten veranderen of zoeken tevergeefs een woning – worden met de Rwanda-deal niet geadresseerd. Verdwijnt het draagvlak voor vluchtelingen niet juist als blijkt dat deze deal weinig meer is dan symboolpolitiek?
Van de 52.000 asielzoekers in het Verenigd Koninkrijk wier procedure nog loopt, kwam maar een fractie per boot aan. Zestig procent van de bootvluchtelingen kreeg tot nu toe asiel omdat ze uit oorlogsgebieden kwamen, geschat wordt dat slechts 1 procent naar Rwanda kan worden doorgestuurd.
De grote vraag is bovendien of de deal dergelijke gevaarlijke reizen zal kunnen voorkomen. Het Britse ministerie van Binnenlandse Zaken concludeerde in 2020 dat de meeste asielzoekers „weinig tot geen kennis hebben van het asielbeleid van het land van bestemming”. Het verleggen van de Britse grens naar Frans grondgebied zodat de asielprocedure daar begon, had begin deze eeuw ook weinig effect op het aantal mensen dat met bootjes het Kanaal overstak. Noch lijken elders in Europa hekken of mensonterende tentenkampen effect te hebben op het aantal asielzoekers.
Wat al deze maatregelen wel doen, is het afbreken van Europees fatsoen. Vluchtelingen hebben recht op bescherming, niet alleen als zij uit een naburig oorlogsgebied komen. Het bespoedigen van asielprocedures en daar draagvlak voor creëren, zou pas een echte deal zijn.