Plottwist: diep in de nacht van 5 op 6 november (of ergens in de dagen erna, je weet nooit hoe lang die dingen duren) kondigt CNN een key race alert aan en verschijnt Wolf Blitzer in beeld. Joe Biden, zegt hij opgewonden, is herkozen. De eerste gedachte van veel Europese leiders zal opluchting zijn. De tweede gedachte een vraag: wat nu?
Het is natuurlijk bon ton om als een Cassandra te verkondigen dat Trump in november herkozen zal worden en daarna alles rap zal instorten. Kan. Zijn bedreiging is evident – ook voor Europa. Minder duidelijk is hoe ook na een herverkiezing van Biden Europa er eenzamer voor kan komen te staan.
Biden is milder dan Trump, maar hij is ook niet de terugkeer naar het oude gebleken waar Europese elites op hoopten. De mondiale handelsorde die Trump opblies, bouwt hij niet terug. Zijn regering weigert nog steeds om nieuwe rechters te benoemen in het arbitragesysteem van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), lang het fundament van die orde. Dat is begrijpelijk, want dat systeem liet te weinig democratische ruimte aan landen om hun eigen economische beleid te voeren. Maar het toont ook een realiteit waartoe Europa zich moet verhouden.
Het liberale moment van meer vrijhandel, geborgd door een sterkte WTO, is voorbij en keert niet terug - hoe graag Europa daar ook naar streeft. Een schisma tussen Europa en VS over hervorming van mondiale handel was tijdens de WTO-vergadering in februari al zichtbaar en wordt komend jaar urgenter. In de handelsoorlog die Trump met Europa begon geldt slechts een wapenstilstand; tot volgend jaar zijn tarieven op Europees staal en op Amerikaanse whisky en motoren gepauzeerd. En daarna? Biden heeft electorale redenen om zich als economische havik op te stellen.
Langzaam doemt een nieuwe tijd op van ‘geo-economische fragmentatie’. Staten en kapitaal spannen daarin samen om de eigen veiligheid, economie en autonomie te versterken. Zo schiet Biden met een bazooka honderden miljarden dollars de economie in. Dat raakt Europa: bedrijven worden weggelokt, handelszekerheden komen onder druk. Het roept ook vragen op die tijdens een tweede Biden-termijn urgenter worden. Wil Europa goedkope Chinese elektrische auto’s en zonnepanelen of wil het meemarcheren in Amerikaanse handelsoorlogen? Gaat het mee in de subsidierace van grote bedrijven, of durft het de grote, groene ambities te borgen in een democratischere economie?
Amerikaanse betrokkenheid bij Europa kwam altijd meer voort uit verlicht eigen belang dan nobel altruïsme. Na november zal Amerika dat belang hoe dan ook nadrukkelijker najagen. De vraag is niet alleen of Europa daar klaar voor is. Het is ook de vraag of het autonomer durft te zijn in een wereld waarin Amerika niet meer de baas is.