Brits parlement overstag: uitzetting van asielzoekers naar Rwanda lijkt deze zomer realiteit te worden

Terwijl de leden van het Lager- en Hogerhuis een parlementair ping-pong speelden met de omstreden Rwanda-wet, verdronken in de nacht van maandag op dinsdag vijf bootmigranten bij het Franse Dunkerque. Ze waren in ogenschijnlijk kalm weer op weg naar het Verenigd Koninkrijk. Daar zouden ze het risico hebben gelopen te worden doorgestuurd naar Rwanda. Volgens de regering bewees de tragedie de noodzaak van de Rwanda-plannen, bedoeld om potentiële Engelandvaarders af te schrikken. Stopping the boats, zoals het credo luidt. Volgens critici benadrukte het juist de onmenselijkheid ervan.

‘Niets zal ons in de weg staan’, verkondigde Rishi Sunak nadat de Safety of Rwanda (Asylum and Immigration) Bill was aangenomen. Geen Labour-parlementariër, Schotse nationalist, Europese rechter, Britse mensenrechtenadvocaat, Amnesty-werknemer, VN-afgezant, Antifa-activist of oudgediende uit zijn eigen Conservatieve Partij zal wat de premier betreft verhinderen dat in juli het eerste vliegtuig met asielzoekers naar het Oost-Afrikaanse land zal vertrekken. Een enkele reis voor anderhalve ton, in harde ponden, per passagier. Elke maand een vlucht.

Kosten noch moeite zal de regering-Sunak sparen. Tot nu toe heeft de uitvoering de Britse belastingbetaler al bijna een half miljard pond gekost, een flink bedrag voor driehonderd asielzoekers, alleenreizende jongemannen uit alle hoeken van Azië, Afrika en de Balkan. Honderden uren hebben parlementariërs er over gesproken, honderden uren hebben rechters de dossiers gelezen. Het Rwanda-beleid is het vlaggenschip van de door problemen en schandalen geteisterde regering-Sunak, de enige kans om de parlementsverkiezingen later dit jaar te winnen. Daarom lijkt het soms op een verkiezingsstunt.

Afschuwelijke wet

De moraliteit, of immoraliteit, wekte walging onder een aantal volksvertegenwoordigers, met name die ter linkerzijde. ‘Ik zal erg teleurgesteld zijn als deze wet er aan het einde van de nacht doorkomt’, zei Lord Carlile of Berriew maandag in het Hogerhuis, een advocaat en immigrantenzoon. ‘Ik denk dat het een afschuwelijke wet is, de slechtste die ik in 38 jaar in het parlement voorbij heb zien komen.’ Labour-woordvoerder Yvette Cooper deed het af als ‘een buitensporig dure gimmick’. De Liberaal-democraat Tim Farron noemde het uitzetbeleid ‘wreed'. De Schotse nationalisten gingen zelfs een stap verder door de overheid in het door hen verafschuwde Londen te betichten van mensenhandel.

Maar de ongekozen lords en ladies in het Hogerhuis konden de wet niet tegenhouden, ze konden hem slechts vertragen en aanpassen. Vijf keer ging de wettekst heen en weer − ping-pong in de taal van Westminster − maar uiteindelijk werd een amendement door de regering geaccepteerd: Afghanen die voor het Britse leger hebben gewerkt, bijvoorbeeld als tolk, zullen niet worden uitgezet. Dat was de regering sowieso niet van plan, en voor deze Afghanen ligt de legale asielroute open. In het Lagerhuis stemden na een marathondebat van acht uur 312 Kamerleden voor en 237 tegen. Een ruime zege.

De vraag is nu of het een pyrrusoverwinning zal zijn. Het gaat aanvankelijk om de uitzetting van driehonderd asielzoekers, terwijl er de afgelopen zes jaar zo’n 120 duizend migranten via het Kanaal zijn aangekomen. Sunak benadrukt daarom ook het afschrikkingseffect. Daarin schuilt een paradox, omdat Rwanda wordt neergezet als een mooi en veilig land in opkomst, iets waar de hoogste rechters anders over dachten. De Britten zullen juristen sturen om de asielprocedures te volgen en Rwanda zal asielzoekers niet naar andere landen doorsturen. Kigali mag alleen asielzoekers naar het Verenigd Koninkrijk (terug)sturen.

Selectie van asielzoekers

Aanvankelijk was het de bedoeling om dit voorjaar al te beginnen met de vluchten, maar voor het parlementaire debat had Sunak gezegd dat het juli zou worden, wat hem extra voorbereidingstijd geeft. De Britse immigratiedienst is meteen begonnen met de selectie van uit te zetten asielzoekers. Ze zullen naar een legerbases worden gebracht, waar 2.200 opvangplekken zijn ingericht. Ondanks grote achterstanden bij justitie zijn er 25 rechtszalen ingericht waar 150 immigratierechters bezwaarprocedures zullen behandelen. Liefst 500 begeleiders zullen de asielzoekers naar Rwanda escorteren.

Ondanks de juridische en logistieke hobbels is de regering ervan overtuigd dat het Rwanda-beleid daadwerkelijk zal worden uitgevoerd. Twee jaar geleden stond er al een gecharterd vliegtuig met een handvol asielzoekers op de startbaan in Boscombe Down. Toen bepaalde een Europese rechter, tijdens een avonddienst, dat eerst Britse rechters hun oordeel moeten vellen over de wetmatigheid van het beleid. Om zo’n late verrassing te voorkomen, heeft de Britse regering nu wettelijk vastgelegd dat de soevereiniteit van het Britse parlement boven die van de rechters in Straatsburg gaat.