Het eens oppermachtige Tesla verkeert in zwaar weer. Wat is er aan de hand?

Eerst een opsteker voor Tesla: het levert de helft van alle elektrische auto's die in de Verenigde Staten worden verkocht. De domper: ruim een jaar geleden ging het nog om bijna twee op de drie Amerikaanse e-auto’s die het Teslalogo mochten dragen.

Tesla verliest razendsnel aandeel op de markt waar het heer en meester was. Dit is geen verrassing. Analisten voorzien al jaren dat Tesla’s hegemonie ooit ten einde komt: geen enkele fabrikant kan in de autowereld zo lang zo’n groot marktaandeel houden.

Inmiddels hebben de oude reuzen de tegenaanval ingezet, geholpen door stimuleringsprogramma’s. Met resultaat. Zo groeide Ford het eerste kwartaal op de Amerikaanse thuismarkt met 86 procent, won Hyundai 57 procent en BMW 63 procent.

En Tesla? Dat verkocht in het eerste kwartaal 8,5 procent minder auto’s. Het nieuws was een mokerslag, niet in de laatste plaats voor ceo Elon Musk. Hij zegde vorige week 10 procent van zijn personeel de wacht aan. Ook schoof Musk de langverwachte ‘goedkope’ Model 2 op de lange baan, ten faveure van een zelfrijdende robottaxi die Tesla in augustus presenteert.

Musks koerscorrectie kon op weinig enthousiasme rekenen onder beleggers. Veel investeerders denken dat een goedkopere Tesla de erosie van het marktaandeel juist kan stuiten. Zij zijn argwanend over de komst van een zelfrijdend voertuig, dat Musk al bijna tien jaar belooft. De vraag is of de markt erop zit te wachten.

Tegelijkertijd baart de nieuwe Cybertruck zorgen: 3.900 elektrische pick-ups worden teruggeroepen omdat het gaspedaal kan blijven vastzitten of juist losschieten - bepaald een veiligheidsrisico in een auto met omgerekend minstens 600 pk.

Koers als een ruwe zee

Het pessimisme is zichtbaar in de aandelenkoers, die sinds begin dit jaar eenderde lager ligt. Al geldt ook hier dat beleggers wel wat gewend zijn: de koers van de autobouwer was altijd als een ruwe zee.

Investeerders kijken niettemin met argusogen naar de presentatie van de eerstekwartaalcijfers dinsdagavond Nederlandse tijd. Dat Musk een bezoek aan India, dat afgelopen zondag zou beginnen, op het laatste moment afzegde vanwege ‘zeer zware verplichtingen’, maakt de zorgen niet kleiner.

Intussen ontketende de ceo maandag een nieuwe prijzenslag in China, de Verenigde Staten en Europa, in een poging de groeiende concurrentie te stuiten. Lagere prijzen betekenen doorgaans hogere verkopen, maar ook: minder winst, iets wat beleggers schrik aanjaagt. Tot overmaat van ramp lijkt deze tactiek weinig vruchten af te werpen, gezien de dalende verkopen.

Komt het nog goed met Tesla?

Analist Adam Jonas van Morgan Stanley ziet enige logica in het ogenschijnlijk grillige gedrag van Musk. Door eerst in te zetten op een goed werkende robottaxi, kan Tesla daarna goedkope zelfrijdende auto’s bouwen. De markt hiervoor is in potentie enorm, stelt hij.

Als Musk slaagt, loopt hij mogelijk opnieuw voorop en kan hij het bedrijfsmodel van de auto-industrie wederom op zijn kop zetten. Jonas: ‘Het bouwen en verkopen van elektrische voertuigen in een traditioneel consumentenmodel creëert wellicht geen blijvende economische waarde.’

Musk lijkt liever deze riskante stap te zetten dan door te gaan met het beconcurreren van de oude wereld. Zoals de bekende autojournalist Jack Ewing van The New York Times onlangs tegen een collega zei: ‘Musk lijkt alleen nog maar geïnteresseerd in revolutionaire projecten. Bij de gedachte aan de presentatie van een opgefriste Model 3 valt hij in slaap.’

Tesla is niet het enige bedrijf dat het zwaar heeft. Ook andere Amerikaanse autobouwers zien de vraag terugvallen. Zelfs het Chinese BYD, dat Tesla vorig jaar even voorbijstak als ’s werelds grootste e-autoconcern, heeft moeite om van zijn auto’s af te komen. Zie onder meer de duizenden BYD’s die in de haven van Vlissingen staan geparkeerd, wachtend op een koper.

Europese markt kwakkelt

Ook de Europese markt kwakkelt. Volgens Rico Luman, sectoreconoom automotive bij ING, komt na de zakelijke markt nu een tweede type consument in zicht, die vooral op zoek is naar betaalbare auto’s. ‘Daarvan is het aanbod nog niet voldoende’, zegt Luman.

Bij de Nederlandse consument speelde ook de vrees voor hoge wegenbelasting een rol. Die angst is weggenomen nu het demissionaire kabinet heeft aangekondigd dat de wegenbelasting voor e-auto’s tot 2026 nul blijft, en tot na de decenniumwissel lager blijft dan die voor benzinewagens.

Uiteindelijk zal de markt voor elektrische auto’s weer verder aantrekken, denkt de ING-econoom die spreekt van een plateau in de groei. Elektrisch rijden wordt voor 2030 goedkoper dan rijden op benzine. En zeker in Europa leiden ambitieuze klimaatdoelen ertoe dat de auto-industrie de overstap naar elektrisch moet maken.

Of Tesla profiteert, is niet zeker. Luman: ‘De markt gaat duidelijk naar een volgende fase waarin meer spelers groot zijn geworden.’ Daar heeft Tesla volgens hem last van. ‘Ze proberen koste wat kost hun volumes hoog te houden. Schaalgrootte is nog altijd onverminderd belangrijk.’