Alle ogen op het Huis van Afgevaardigden: verlengt Washington de hulp aan Kyiv?

Zo begon de woensdag in Oekraïne: zeventien doden, bijna tachtig gewonden. Rusland had de stad Tsjernihiv onder vuur genomen. Kruisraketten op burgerdoelen. Woonblokken en het ziekenhuis werden geraakt, een hotel weggevaagd. Mensen raakten bedolven onder puin, kinderen gewond.

Zo begint in Oekraïne nu elke dag, zei president Volodymyr Zelensky even later per videoverbinding tegen Europese leiders die in Brussel bijeen waren. Doordat Amerikaanse hulp wordt opgehouden door Republikeinse onenigheid en Europese wapenleveranties traag blijven, faalt de Oekraïense luchtverdediging.

Zelensky legde onmiddellijk op tafel waar Oekraïners verbitterd over zijn. Een paar dagen eerder had de door de VS gefinancierde luchtafweer, het ‘raketschild’ Iron Dome, Israël wél beschermd tegen een Iraanse aanval. „Ons luchtruim (...) verdient dezelfde veiligheid”, zei Zelensky. „Alle levens zijn gelijkwaardig.”

Oekraïne voelt zich door bondgenoten in de steek gelaten, zeiden Europese analisten „En er is in het leven geen erger verraad dan verlaten te worden door je eigen groep”, schreef Steven Everts, directeur van het EU Instituut voor Veiligheidsstudies.

Oekraïense burgers en militairen worden steeds verder in het nauw gedreven. Rusland probeert met bombardementen de energie-infrastructuur te slopen. Het kost steeds meer moeite om de frontlinie te handhaven. De toonaangevende denktank ISW constateerde dat Rusland de „positieoorlog” van de loopgraven nu weet om te zetten „in een bewegingsoorlog” met tanks en dat Rusland zich opmaakt voor een groot offensief in mei of juni.

Analisten denken dat Kyiv nu niet alles in strijd gooit om daarvoor mensen en materieel te sparen. Oekraïne vecht nu „met de handrem erop”, zei oud-landmachtcommandant Mart de Kruif tegen de NOS. Spaarzaamheid is noodzaak nu westerse steun hapert.

Luchtafweercoalitie

Europa slaagde er tot nu toe niet in om snel grote hoeveelheden 155mm- granaten te leveren, ondanks eerdere beloften. De munitie komt te laat. Sinds een paar weken smeekt Kyiv om Patriot-luchtafweersystemen. Duitsland beloofde er inmiddels één extra. Oekraïne heeft er nu drie, en heeft er nog zeker zeven nodig.

Europa heeft daarom in allerijl een ‘luchtafweercoalitie’ gevormd, onder leiding van bondskanselier Olaf Scholz, met een prominente bijrol voor demissionair premier Mark Rutte. Zij zetten in de marge van de EU-top collega’s uit Zuid-Europa onder druk om snel Patriots uit hun voorraden naar Oekraïne te sturen. NAVO-chef Jens Stoltenberg hielp hen door te zeggen dat steun aan Oekraïne nu belangrijker is dan voldoen aan eigen NAVO-verplichtingen.

Militaire en financiële steun uit Europa is belangrijk, Amerikaanse steun is essentieel. „Oekraïne kan de huidige stellingen niet houden zonder een snelle hervatting van de Amerikaanse hulp, in het bijzonder luchtverdediging en artillerie die alleen de VS snel en op grote schaal kunnen leveren”, aldus denktank ISW.

Alle ogen zijn daarom dit weekend gericht op het Huis van Afgevaardigden, waar voorzitter Mike Johnson na maanden talmen alsnog probeert de weg vrij te maken voor cruciale steun ter waarde van 60 miljard dollar (56 miljard euro). In de nacht van zaterdag op zondag moet de beslissing vallen.

Complete draai

Johnson heeft sinds hij eind oktober op miraculeuze wijze voorzitter werd een geleidelijke, maar complete draai gemaakt wat betreft Oekraïne. Een half jaar geleden was hij een ultraconservatieve backbencher uit Louisiana met uitgesproken ideeën over homoseksualiteit en Gods schepping, maar op z’n best onverschilligheid ten opzichte van Oekraïne. De Republikein hoorde bij de minderheid in zijn partij die tegen militaire en financiële steun aan Kyiv stemde toen het in 2022 door Rusland werd aangevallen, en opnieuw toen het zich in 2023 bleef verweren.

De VS, zo vond hij, moesten geen miljarden overzee spenderen als „onze grens een bende is, Amerikaanse moeders moeite hebben flesvoeding te vinden en de benzineprijs recordhoogte bereikt”. Trumpiaans isolationisme ten voeten uit.

Terwijl andere Republikeinen steeds minder fiducie in Oekraïne lijken te hebben, steunt hij het land nu toch. Johnson wil, zei hij woensdag , „het juiste doen” – wetende dat dit hem door muiterij in zijn eigen partij het voorzitterschap kan kosten. „De geschiedenis beoordeelt ons op ons handelen” en „dit is een cruciaal moment op het wereldtoneel”. Oekraïne, Israël en Taiwan hebben de VS nodig, zo redeneert hij inmiddels.

Om het Huis, waar de Republikeinen een minimale meerderheid hebben, mee te krijgen, heeft Johnson een door de Democratische Senaat goedgekeurd voorstel voor internationale hulp in drie delen gesplitst. President Biden heeft Johnsons wending onmiddellijk omarmd en belooft de losse wetten snel te ondertekenen. „Om de boodschap aan de wereld te sturen dat wij onze vrienden steunen en Iran en Rusland niet laten winnen”, aldus het Witte Huis.

Bijna alle Democratische wensen voor hulp aan bondgenoten willigt Johnson in, van de volle 60 miljard dollar voor Oekraïne tot onder Republikeinen controversiële humanitaire hulp aan Gaza. Het opknippen biedt individuele Democraten bovendien de mogelijkheid om, als dat hen electoraal goed uitkomt, tegen steun aan Israël te stemmen. Sommige Republikeinen zien dat als verraad en dreigen hem af te zetten.

Voor Johnsons politieke toekomst is genegenheid uit het Witte Huis een stuk minder belangrijk dan een omhelzing van de ex- en mogelijk toekomstige president die zijn tijd verdeelt tussen zijn Mar-a-Lago-resort in Florida en de rechtbank in New York. Ook die ruggensteun lijkt veiliggesteld.

Afgelopen weekend mocht Johnson bij Donald Trump op audiëntie. Trump sprak zich niet volmondig uit vóór steun aan Oekraïne, maar ook niet tegen. Hij pleitte voor een lening in plaats van een gift. En hij roemde Johnson als voorzitter in moeilijke tijden, die „zijn werk zo goed als mogelijk doet”. Dit wordt breed gezien als een signaal om Trump-loyale Johnson-critici in de Republikeinse fractie tot bedaren te brengen.

Als Trump zou willen, zou hij waarschijnlijk bij machte zijn via de Republikeinse meerderheid in het Huis alle hulp aan Oekraïne te blokkeren. Zoals hij in februari een migratiedeal torpedeerde. De vrijheid van Johnson om het internationale hulppakket nu toch door het Huis te loodsen, duidt erop dat Trump Oekraïne niet helemaal de rug toe wil keren. Of in ieder geval niet voor de verkiezingen in november.

Volgens verslaggeving van The Washington Post wil Trump dat Oekraïne de Krim en grondgebied in het oosten opgeeft in een vredesakkoord met Rusland. Daarvoor prefereert hij echter wel dat Oekraïne nu standhoudt. Bovendien voerde de escalatie tussen Iran en Israël deze week de druk op om steun aan bondgenoten eindelijk in stemming te brengen.

Waar Trump mogelijk uit opportunisme zijn druk op Oekraïne verlicht, lijkt Johnson op basis van gesprekken met Zelensky en Amerikaanse geheime diensten daadwerkelijk van mening veranderd. Hij noemde China, Rusland en Iran deze week „een as van het kwaad” en gelooft inlichtingen die voorzien dat een Russische overwinning in Oekraïne de rest van Europa in gevaar brengt. „Ik stuur liever kogels dan Amerikaanse jongens”, zei Johnson, wiens zoon net begonnen is bij de marine. Op zijn minst ziet hij zijn verantwoordelijkheid als Huis-voorzitter anders dan die als backbencher. Lukt het hem om het steunpakket zaterdag door het Huis te krijgen, dan biedt dat zowel Oekraïne als hemzelf waarschijnlijk alleen tijdelijk verlichting.