Wel of niet vierkant achter Israël? Oorlog verdeelt de PKN

Wat de kerk van Israël moet vinden, is al decennia een splijtzwam. Nu Israël een vergeldingsoorlog in Gaza voert, verscherpen de tegenstellingen zich binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Het kerkgenootschap staat niet meer vierkant achter het land. Ooit was dat wel zo.

Arenda Haasnoot, predikant te Spijkenisse, vraagt in een open brief aan het kerkbestuur ruimte voor een sterk pro-Israëlgeluid. “Daar hebben zich nu minstens zeventig collega’s achter geschaard en dat getal loopt nog op.” Op X krijgt ze veel bijval.

Directe aanleiding voor Haasnoots schrijven waren opmerkingen van PKN-voorman René de Reuver in Trouw over een nieuw Israëlstandpunt van de kerk. Hij veroordeelde de steun van PKN-kerkleden en dominees aan kolonisten, zoals gegeven door het ‘christen-zionistische Christenen voor Israël’ en noemde die ‘onverenigbaar met wat de PKN al jaar en dag vindt’. De Reuver snapte niet hoe de dissidente PKN-leden hun ideeën daarmee konden rijmen.

Het woord ‘onverenigbaar’ raakte Haasnoot hard. “Ik voelde me buitengesloten.” Ook de argumentatie hinderde haar. De PKN-top wijst namelijk een beroep op de Bijbel af bij het doen van claims op grondgebied en oriënteert zich liever op het internationaal recht. Haasnoot vindt dat de kerk juist rekening hoort te houden met ‘de bijbelse beloften voor Israël’.

Joodse nederzettingen

Wat Haasnoot extra prikkelt, is dat de PKN Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever ‘illegaal’ noemt, en hun bewoners ‘kolonisten’.

Vrijdag bespreekt de synode van de PKN een ‘nota’ over het nieuwe standpunt van de kerk over Israël. De kerktop spreekt zich daarin tegen kolonisten uit, en vóór de Palestijnen die zich door kolonisten en het Israëlische leger bedreigd voelen.

“Christenen voor Israël – dat zich niet alleen voor ‘kolonisten’ inzet – en de ondertekenaars van de brief kunnen zich daar niet in vinden”, zegt Haasnoot. In haar brief vraagt ze zich af waarom De Reuver haar en haar geestverwanten de les leest en hen niet de ruimte gunt. “De PKN is een kerk met veel stromingen, van dominees die niet geloven dat God bestaat of dat Jezus lichamelijk is opgestaan uit de dood, tot volledige ruimte voor het ‘gendergedachtegoed’. Het mag allemaal. Maar als er kerkleden en dominees zijn die geloven dat de beloften aan Abraham vervuld zijn in de terugkeer van het volk Israël naar het beloofde en door hen eeuwenlang bewoonde land, dan valt dit buiten het gedachtegoed van de PKN. Het confessioneel-evangelische gedachtegoed zie ik in het standpunt van de kerk nergens terug.”

Kloof met de kerkelijke top

Haar belangrijkste grief, zegt Haasnoot, zelf voormalig lid van het dagelijks bestuur (moderamen) van de PKN, is dat ‘binnen het protestantse gedachtegoed de orthodoxe theologie niet meer geaccepteerd lijkt te worden’.

Ze schat dat 40 procent van de PKN-leden confessionele, evangelische en orthodoxe gelovigen zijn. “Er is verwijdering. Tussen hen en de kerktop gaapt een kloof.” In haar brief schrijft ze: “Hoe vertegenwoordigt u hun gedachtegoed? De meerderheid voelt zich in toenemende mate vervreemd van de boodschappen die ongevraagd door de kerkleiding worden uitgedragen in de media.”

Veel van de ondertekenaars van haar brief zijn afkomstig uit de orthodoxe vleugel van de PKN; de voorman van de Gereformeerde Bond is één van hen.

Haasnoot vraagt expliciet om meer ‘respect’ voor de vereniging Christenen voor Israël. Onder haar brief staan namen van prominente vertegenwoordigers daarvan, onder wie de oud-voorzitter en EO-coryfee Henk Binnendijk.

Lees ook:

Top van PKN: ‘Politiseren van het Gaza-conflict helpt niet’

Protestanten stonden ooit vierkant achter Israël, wat ze het verwijt opleverde dat ze wegkeken van het lijden van Palestijnen. Een terecht verwijt, zegt PKN-topman René de Reuver. Zijn kerk probeert nu alle partijen recht te doen, door de nadruk te leggen op humaniteit.