Definitief dichtdraaien gaskraan belangrijke stap, maar ‘versterking huizen is nog een gigantische opgave’

Heeft de Eerste Kamer een wijs besluit genomen?

‘Ik denk dat het voor de Groningers een heel belangrijk besluit is. Het feit dat er al geen gas meer werd gewonnen (de gaskraan is sinds oktober vorig jaar dicht en ging alleen in januari nog twee dagen op de waakvlam, red.) maar de kraan nog niet niet écht dicht was, hing als een zwaard van Damocles boven de provincie. Nog steeds ging door de hoofden: de kraan kan zo weer flink worden opengedraaid. De regering heeft bovendien een duidelijke toezegging gedaan. Die is nu ingelost. Het besluit draagt daarmee ook echt bij aan de veiligheid. De onzekerheid maakt dat mensen stress hebben. Niet even, maar al jaren. Uit onderzoek weten we dat dit doorwerkt in hun gezondheid.’

Heeft uw instituut meer oog gekregen voor de mentale dimensie van veiligheid?

‘Het Staatstoezicht op de Mijnen is van oudsher een organisatie die goed keek naar technische veiligheid: werken de installaties, worden ze goed onderhouden, wat is de kans op explosies of andere incidenten? Maar wij zijn gaan inzien dat veiligheid meer is dan techniek. In de Groningse situatie: meer dan een woning die je na een zware aardbeving levend kunt verlaten. Want dat is de norm. Na gesprekken met bewoners hebben we ingezien dat niet alleen gaat over stenen, maar ook om het verminderen van stress, om een betrouwbare overheid. Mensen moeten ervan op aan kunnen dat als wordt toegezegd dat hun huis wordt versterkt, ze niet jaren hoeven te wachten.’

Veel mensen denken misschien: gaskraan dicht, probleem opgelost.

‘Dit is een groot misverstand. Ook nu de gaswinning stopt, zullen er nog aardbevingen zijn, decennialang. Door zestig jaar gaswinning zijn in dat gigantische gasveld drukverschillen ontstaan. Die vereffenen zich nu, wat zorgt voor spanningen op breuken. Die kunnen gepaard gaan met schokken. Het worden er steeds minder, en de kans op echt zware bevingen wordt steeds kleiner. Maar we zijn er nog niet van af. En daarmee blijft ook de noodzaak bestaan om huizen te versterken.’

Vandaag verschijnt jullie jaarlijkse voortgangsrapportage over de veiligheid in Groningen. Hoe is het daarmee gesteld?

‘Met het sluiten van het veld wordt een belangrijke stap gezet. Maar het is pas veilig in Groningen als alle huizen die dat nodig hebben, zijn versterkt – en ook de schadeafhandeling voorspoedig verloopt. Met name de versterkingsoperatie is nog een gigantische opgave. De inschatting is dat er nog 12- tot 13 duizend adressen moeten worden versterkt. Dat zijn er echt heel veel, zeker gelet op de snelheid waarmee dat nu gebeurt.’

Het gebrek aan snelheid, bedoelt u. En dat concludeert u nu voor het vijfde jaar achtereen. Waarom is het toch zo moeilijk om vaart te maken?

‘Allereerst: het is ook een zeer weerbarstige en complexe operatie, niet te vergelijken met bijvoorbeeld de bouw van een vinexwijk. Het gaat om bestaande huizen, waar mensen wonen, verspreid over al die dorpen. Dat gezegd hebbende: wij hameren al jaren op het belang van focus. Procedures en ingewikkelde overlegstructuren zouden daarvoor moeten wijken. De urgentie moet wat ons betreft omhoog.

‘Neem als voorbeeld de nieuwe dorpenaanpak. Bewoners worden daar beter bij betrokken en een dorpsregisseur heeft op papier de ruimte om vertragende factoren uit de weg te helpen. Maar we zien nog niet dat zo’n dorpsregisseur echt het mandaat en de doorzettingsmacht heeft om problemen op te lossen.’

In dit tempo zijn we in 2028 toch niet klaar?

‘Die door de regering gestelde deadline is volgens de instantie die de versterking aanstuurt, de Nationaal Coördinator Groningen (NCG), nog steeds haalbaar. Wij zijn daar wel sceptisch over. Want ieder jaar blijft de uitvoering achter bij de planning. Volgens de NCG zal het de komende jaren vaker gaan om lichtere versterkingsmaatregelen, waardoor het tempo van de afgelopen jaren niet maatgevend is. Zij beloven versnelling. Maar dat moeten we nog zien voordat we het geloven. We vinden niet dat alles op alles wordt gezet.’

Er bestaat – begrijpelijk – een verlangen de huizen in Groningen beter achter te laten. Niet alleen veilig, maar ook duurzamer. Bijten die doelstellingen elkaar niet?

‘Als een huis toch wordt versterkt, kun je best een aantal verduurzamingsmaatregelen meenemen. Maar naarmate er minder versterkingsmaatregelen nodig zijn, kun je niet de hele woning verduurzamen zonder flinke vertraging. We zeggen dan: verduurzamen, graag, maar op een later moment, ná de versterking. Want veiligheid moet de prioriteit blijven. Anders gaat de hele versterkingsoperatie veel langer duren, en wachten mensen nog langer tot ze uit de onzekerheid en in een veilig huis zijn.’

U wijst ook op het belang van nazorg.

‘Iedereen voelt aan dat we in een volgende fase zitten. Het risico op aardbevingen blijft, net als de noodzaak van versterking en schadeherstel. Voorlichting en onderzoek blijven belangrijk. Het laatste wat je wil is dat we over tien jaar toch nog worden verrast door een eigenaardigheid van het gasveld.’