Onrust bij kunstenaars rond ‘doorstroombeleid’ voor ateliers: ‘Mensen uit de stad verbannen is niet de oplossing’

Het is een hartenkreet van kunstenaar Hans van Houwelingen donderdag in de raadscommissie Kunst namens de Chinese kunstenaar Xue Mu. Zij is in 2005 naar de stad gekomen en heeft nu een bloeiende praktijk. Door de nieuwe gemeentelijke plannen zal zij haar plek verliezen. “De wethouder wil doorstroming, maar waar moet je naartoe? Je verbant mensen uit de stad en dat is niet de oplossing.”

Van Houwelingen heeft het over de nieuwe atelier- en broedplaatsplannen van kunst- en cultuurwethouder Touria Meliani, waarin ze probeert meer ruimte te maken voor nieuwe kunstenaars en makers. Kunstenaars die langer dan tien jaar een plek via de gemeente hebben gehuurd, moeten die vanaf 2026 verlaten. Het doel hiervan is doorstroom creëren, al wil Meliani voordat het beleid definitief ingaat nog wel onderzoeken wat de effecten precies zijn.

Peter van den Bunder, belangenbehartiger bij de Kunstenbond, zag daarom zijn kans schoon te pleiten voor andere oplossingen. “Tijdelijkheid is een ramp, je kunt daar niet op bouwen.” Hij wilde inzetten op natuurlijke doorstroom, zoals die ook voor woningen geldt, en het slimmer gebruiken van de huidige plekken. “Dat betekent inderdaad dat niet iedereen een plek kan krijgen in de stad, maar het is wel eerlijker dan wat er nu gebeurt.”

‘Doorstroom is uitstroom’

Het doorstroombeleid, dat bepaalt dat iemand na tien jaar een atelier moet verlaten, werd bedacht in 2016. Nu de deadline nadert, zorgt het voor veel onrust bij kunstenaars en creatievelingen, ook omdat sinds 2016 de schaarste aan betaalbare ateliers alleen maar is toegenomen. Critici hoopten dat Meliani daarom zou breken met de eerder ingezette lijn.

“Doorstroom is uitstroom,” zei Marc Emmerik van de Partij voor de Dieren daarover in het debat. Coalitiepartijen PvdA, GroenLinks en D66 benadrukten dat in de strijd om de ruimte in de gehele stad er geen makkelijke oplossingen zijn en steunen de inzet op doorstroom, al willen zij ook het aangekondigde onderzoek nog wel afwachten.

Meliani onderstreepte waarom ze het doorstroombeleid in stand wil houden. “Ja, er is schaarste. Ik zie het probleem ook écht, maar we moeten ruimtes toegankelijk houden voor nieuw talent. Ik wil zorgen voor eerlijke doorstroom. Je studeert af, dan heb je een plek nodig om door te groeien. Maar dan moet er wel op enige manier beweging komen. Ik zie geen andere optie.”

Itay Garmy (Volt) vroeg of conclusies uit het nog uit te voeren onderzoek invloed kunnen hebben op het beleid, want volgende week stemt de raad al over de plannen. Hij baalde ervan dat hem gevraagd wordt in te stemmen met beleid terwijl onderzoek naar de potentiële effecten nog niet is afgerond.

Meliani erkende ‘dat dit inderdaad niet handig is’, maar zei ‘dat pas later in het proces de behoefte tot een onderzoek ontstond’. En ze zei dat als uit het onderzoek mocht blijken ‘dat het echt rampzalig uitpakt, de raad het beleid kan heroverwegen’. “Maar voor ons is nu doorstroom wél het uitgangspunt.”

Vertrokken naar Brussel en Praag

Het stelde kunstenaar Xue Mu niet gerust, vertelde ze in een pauze van de vergadering. “Collega’s, ook Amsterdamse vrienden van mij, zijn alleen al door de onzekerheid de afgelopen jaren vertrokken naar Brussel of Praag. Als dit echt wordt doorgezet, breek je wat is opgebouwd af en kan ik opnieuw beginnen.”

Het nieuwe broedplaatsenbeleid omvat meer dan alleen doorstroombeleid. Zo kunnen broedplaatsen eens in de twee jaar maximaal 7500 euro subsidie aanvragen om organisatorische expertise in te huren en is er in totaal jaarlijks 500.000 euro beschikbaar voor programmering. Daarnaast maakt de wethouder meer subsidie vrij per vierkante meter aan tijdelijke en permanente broedplaatsen, zodat kunstenaars de stijgende huren kunnen blijven betalen.

Sinds 2000 kent Amsterdam een broedplaatsenbeleid, dat heeft geleid tot momenteel zo’n 60 plekken in de stad en nog 20 net erbuiten. Ongeveer de helft van de broedplaatsen is permanent, de rest is tijdelijk.

Over de auteur: Tim Wagemakers verdiept zich al bijna 10 jaar in de Amsterdamse politiek en schrijft er sinds 2022 voor Het Parool over als politiek verslaggever.