Asielcrisis oplossen? Deze maatregel houdt vooral de overheid uit de wind
De problemen in de asielketen zijn acuut en de wetswijziging waarover de Tweede Kamer debatteert zal die niet oplossen. Wel zal de noodmaatregel de overheid uit de wind houden.
Eric van der Burg toverde deze week de zoveelste noodmaatregel uit zijn hoge hoed om de crisis in de asielopvang te bedwingen. De staatssecretaris van asiel zoekt met spoed 12.000 opvangplekken voor asielzoekers. Het Rijk gaat daarom grond beschikbaar stellen waar grote tentenkampen voor zo’n vijfhonderd asielzoekers en vluchtelingen kunnen komen.
Twee jaar nadat asielzoekers in het gras moesten slapen voor het aanmeldcentrum Ter Apel zijn de problemen nog altijd acuut. Destijds kwam het kabinet met een lappendeken aan maatregelen om de opvangcrisis op te lossen. De zogeheten ‘asieldeal’ heeft tot nu toe weinig effect gehad, zo blijkt uit de noodkreet van Van der Burg.
Eén van de oorzaken van de crisis is het feit dat de IND het oplopende aantal asielaanvragen niet aankan. Hierdoor duurt het steeds langer voordat asielzoekers weten of ze mogen blijven of niet, en al die tijd houden zij een kostbare opvangplek bezet. Ondertussen blijven nieuwe asielzoekers arriveren, waardoor de gehele keten van asiel en integratie vastloopt. Woensdag debatteerde de Tweede Kamer over een voorstel uit het pakket om de beslistermijnen voor asiel- en gezinshereniging te verlengen. Gaat deze wetswijziging de problemen in de asielketen wel oplossen?
Capaciteitsproblemen
Nee, zowel voor- als tegenstanders wijzen erop dat de wetswijziging de huidige situatie niet zal verbeteren. Ondanks een verdubbeling van het aantal medewerkers kan de IND het aantal asielaanvragen niet aan. De immigratiedienst kan zo’n 22.000 verzoeken per jaar behandelen. Het werkelijke aantal ligt veel hoger. Vorig jaar bedroeg het aantal openstaande aanvragen ruim 70.000. Niet eerder was het zo hoog.
Gemiddeld doet de immigratiedienst nu een jaar over een beslissing. Dat is een stuk langer dan de negentig dagen die er wettelijk voor staan. Het kabinet wil de beslistermijn daarom verlengen naar negen maanden en in uitzonderlijke gevallen nog langer, zodat de juridische werkelijkheid beter aansluit op de realiteit.
Voorstanders waaronder VVD, NSC, PVV, SGP en Ja21 hopen bovendien dat het voorstel de IND ademruimte biedt, omdat de dienst minder vaak geconfronteerd wordt met procedures over het niet tijdig beslissen. Het Rijk is jaarlijks miljoenen kwijt aan dwangsommen vanwege het overschrijden van de beslistermijnen, tot grote ergernis van met name rechtse partijen.
Ouders en kinderen lang gescheiden
Bij linkse partijen, waaronder GroenLinks-PvdA, SP, D66 en Volt, leidt het voorstel juist tot gefronste wenkbrauwen. Dat het de overheid niet lukt om de wet na te leven, mag volgens hen niet betekenen dat de overheid de wet dan maar aanpast. Tegenstanders waarschuwen daarnaast voor de mogelijke stapeling van termijnen, waardoor mensen die al asiel hebben gekregen lang van hun gezinsleden gescheiden blijven. Als het voorstel een meerderheid haalt, kan het voorkomen dat kinderen 2,5 jaar moeten wachten totdat zij met hun ouder(s) herenigd worden.
Voor asielzoekers is de impact van het wachten groot. Onderzoeken tonen aan dat vluchtelingen die lange tijd gedwongen nietsdoen, minder snel integreren, moeilijker aan het werk komen en langer afhankelijk blijven van een bijstandsuitkering.
Nieuwe Europese regels
De Europese Unie wil daarom asielprocedures versnellen. In het Europese migratiepact, dat vorige week werd ondertekend, staat dat besluiten vanaf 2026 binnen zes maanden genomen moeten worden. Het is dus denkbaar dat het voorstel binnen twee jaar alweer achterhaald is. De nieuwe regels gelden overigens niet voor gezinshereniging.
Het roept de vraag op hoe zinvol de wetswijziging is. Zeker is dat het voorstel geen extra bedden oplevert, het de komst van asielzoekers niet vermindert en asielzoekers niet sneller duidelijkheid geeft waardoor ze langer een opvangplek vasthouden. Een wetswijziging voorkomt wellicht dat de overheid minder snel in overtreding is, maar lost aan de opvangcrisis niets op.
Volgende week stemt de Tweede Kamer erover.
Lees ook:Rutte IV poogt crisis de kop in te drukken, Wilders loopt boos weg
Het demissionaire kabinet verzoekt de provincies om extra noodplekken voor asielzoekers. Gelijktijdig verlaat Geert Wilders de formatiegesprek in onmin. ‘Ze moeten nu leveren.’