Nog tijdens de formatie schenden formerende partijen afspraken over de rechtsstaat

Je moet de democratische rechtsstaat ook úítdragen. Jurist en oud-minister Ernst Hirsch Ballin legt met die uitspraak de vinger op de zere plek. Dat is precies waar het (sommige) formerende partijen aan ontbreekt.

Tweede Kamerlid Henk Vermeer (BBB) schreef vorige week op X dat nationale ‘instituties worden bedreigd door ongekozen (Europese) rechters’. Aanleiding is een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dat oordeelde dat bescherming tegen klimaatverandering een mensenrecht is.

Voor Vermeer die vaker kritisch is op de ‘snelheid’ waarmee overheden klimaatverandering tegen proberen te gaan, is het een reden ‘internationale verdragen op te zeggen of aan te passen.’ Vermeer is niet de eerste die klimaatuitspraken bekritiseert. De VVD was destijds kritisch op het Urgenda-vonnis omdat de ‘rechter op de stoel was gaan zitten van politici’.

Vermeer heeft geen oog voor een ingewikkeld vraagstuk als klimaatverandering

Los van het onontgonnen terrein waarop de klimaatrechtspraak zich soms bevindt, zijn de uitspraken van Vermeer verwerpelijk. Zeker in het licht van de formatie. De vier formerende partijen NSC, BBB, PVV en de VVD maakten met voormalig informateur Ronald Plasterk afspraken over de rechtsstaat.

Plasterk liet in zijn verslag het volgende opnemen: ‘de vier partijen bevestigen dat ze zich in hun plannen en activiteiten zullen bewegen binnen de grenzen van de rechtsstaat. Dat betekent dat men zich houdt aan de Grondwet, wetten, verdragen, Europees en internationaal recht en rechtsbeginselen.’

Het dreigen – nog voordat een kabinet van start is – met het opzeggen van internationale verdragen, schaadt deze afspraken. Laat staan dat Vermeer de democratische rechtsstaat uitdraagt, dat hij oog heeft voor een ingewikkeld vraagstuk als klimaatverandering. Dat los je niet op door een internationaal verdrag op te zeggen en rechters weg te zetten als een gevaar voor de democratische instituties. Het zijn gevaarlijke oneliners.

Het migratievraagstuk reduceert Wilders tot een verwerpelijk wij-zij-denken

Op dezelfde manier laat PVV-leider Geert Wilders zich keer op keer op X uit over vluchtelingen en het Nederlandse asielbeleid. Zijn toon is na de afspraken met Plasterk niet veranderd. Hij schrijft over ‘miljarden voor gelukszoekers op cruiseschepen en in hotels’ en hij noemt Nederland de ‘dorpsgek van de EU’.

Het ingewikkelde migratievraagstuk reduceert Wilders tot een verwerpelijk wij-zij-denken: ‘zij zorgen ervoor dat Nederlanders geen huis kunnen vinden’.

Het is een bekende truc van populisten. De nuance verdwijnt, waarschuwt Hirsch Ballin. Zo wordt het steeds lastiger om empathie op te brengen voor de ander: of het nu gaat om de volgende generatie die last heeft van klimaatverandering of de vluchteling die aan de andere kant van de grens op zoek is naar een veilig bestaan.