De minister krijgt nul op rekest over de mest, dus gaan de boeren zelf maar naar Brussel

De nood is hoog en de maat is vol. Nederlandse boeren laten dinsdagmiddag van zich horen in de Europese wijk in Brussel. Op initiatief van boerenorganisatie Agractie protesteren ze tegen het Europese mestbeleid.

Lange tijd mochten Nederlandse melkveehouders meer dierlijke mest uitrijden op hun grasland dan agrariërs uit de meeste andere EU-landen. Die uitzondering – ‘derogatie’ – vervalt nu. Dat heeft vergaande financiële gevolgen voor de boeren. Dierlijke mest moet tegen hoge kosten worden afgevoerd en tegelijkertijd moet er kunstmest worden aangekocht.

Dit keer geen tractors die de toegangswegen blokkeren, geen mesthopen, geen vuurwerk. De manifestatie verloopt rustig. Er staan vijf tractoren geparkeerd op het Jean Reyplein, maar de meeste boeren zijn met bussen gekomen vanuit verschillende provincies. Met een paar honderd aanwezigen is het protest niet massaal, maar de frustratie zit wel diep.

Prijzen schieten door het dak

De afbouw van de derogatie is een groot probleem voor Peter van Zuiden en zijn vrouw Jacqueline, die samen een melkveebedrijf hebben in Lekkerkerk. “Ik kon onze mest altijd plaatsen op onze eigen grond, maar nu moet ik het afvoeren. En dat geldt natuurlijk voor veel collega’s, dus daar is een soort markt ontstaan. De prijzen schieten door het dak. Een tankwagen kost al snel 1.000 euro.”

Volgens een schatting van boerenorganisatie LTO is - als de situatie niet verandert - een krimp van de veestapel met 600.000 koeien onvermijdelijk. Van Zuiden heeft wel voorzichtig vertrouwen in de partijen die nu in Nederland rond de formatietafel zitten. “Maar dat duurt natuurlijk lang. Ik bedoel: er zijn echt bedrijven bij die dat nieuwe kabinet niet meer gaan meemaken.”

Voorlopig is het nog aan demissionair minister van landbouw Piet Adema (ChristenUnie). Alien van Zijtveld van Agractie is kritisch op Adema en de recente Kamerbrief die hij stuurde. “De oplossingen die hij aandraagt zijn niet realistisch en leveren op de korte termijn niets op. Er zijn op dit moment boeren die het financieel niet meer trekken en niet meer weten wat ze moeten doen. Daarnaast kun je je afvragen of het wel zin heeft om miljarden te spenderen aan een stoppersregeling.”

Waterkwaliteit nu onvoldoende

Adema probeerde in de afgelopen anderhalf jaar diverse malen om de speelruimte voor Nederlandse boeren te vergroten. De Europese Commissie houdt echter voet bij stuk. Hoofdreden voor de afbouw van derogatie is dat de kwaliteit van het water in sloten, plassen en rivieren nu onvoldoende is. Dat komt onder meer door overbemesting. Ook de aanhoudende stikstofproblematiek speelt op de achtergrond een rol.

Boerenorganisaties brengen daar tegenin dat de waterkwaliteit bij bedrijven die gebruik maken van derogatie juist beter is dan bij niet-derogatiebedrijven. En dat dierlijke mest aanvullen met kunstmest wél mag. Volgens minister Adema biedt Eurocommissaris Virginijus Sinkevicius geen enkele ruimte om opnieuw te onderhandelen. Daarom ging hij er bij zijn onlangs aangekondigde maatregelen van uit dat verlies van derogatie nu eenmaal een voldongen feit is.

Daar neemt Van Zijtvelt (Agractie) echter geen genoegen mee. “Ik geloof wel dat de minister zijn best doet, maar hij moet niet vrágen waar de ruimte zit. Het moet een mededeling zijn: zo gaan we het doen.” Agractie ging daarom dinsdag zelf in gesprek met de kabinetschef van Sinkevicius – die zelf op een congres in Griekenland was. Volgens Van Zijtveld staat er later nog een gesprek met Sinkevicius gepland.

Manifest: ‘boeren zijn wanhopig’

Agractie heeft samen met tien andere agrarische organisaties een manifest opgesteld, gericht aan de Litouwse Eurocommissaris. Als Nederland zijn uitzonderingspositie houdt dan geeft dat tijd om ‘tot een andere invulling te komen van de derogatie’, staat er in de brief. De organisaties wijzen op de sociale en mentale gevolgen van de huidige regeling. “Boeren zijn wanhopig. Er dreigen faillissementen. Gezinnen gaan kapot. Personen dreigen vermorzeld te worden door het systeem.”

Terwijl het steeds harder begint te regenen, lopen leden van Agractie door het publiek om paraplu’s uit te delen. Op het podium somt boer Franz Zanderink de vele regels op waar boeren tegenwoordig rekening mee moeten houden: de habitatrichtlijn, de natuurherstelwet, derogatie, de stikstofwet, de lijst is lang. “Dit beleid is niet met nuchter boerenverstand gevormd!” Er volgt applaus.

Ook melkveehouder René Franzen uit Barsingerhorn vindt de hoeveelheid regels onduidelijk. “Elk jaar is het anders, zo kunnen we geen plan maken”, zegt hij. “Dit raakt mijn hele gezin.” Hij wil in Brussel laten zien dat de wanhoop groot is. “Boer zijn is een manier van leven. Ik kan niet zomaar even iets anders gaan doen. We gaan door tot het einde. Zo zitten we erin.”

Lees ook:

Hoe Europees mestbeleid de Nederlandse veestapel kan decimeren. ‘Zo komt de halvering dichtbij’

Nadat het mestdossier jarenlang is verwaarloosd, krijgen Nederlandse boeren nu met Brussel te maken. Zij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren. ‘Zo komt de halvering van de veestapel toch dichtbij.’