Renovatie Binnenhof fors duurder. ‘Hier is jarenlang gewerkt in een gevaarlijke situatie’

De Hofvijver lekt. Het water komt niet alleen binnen bij de Eerste Kamer, maar heeft dwars onder het Binnenhof door ook een liftschacht bij de Oude Zaal van de Tweede Kamer bereikt. Vlakbij is bovendien een waterput aangetroffen. Was het vocht een elektrische installatie binnengedrongen, dan zou de ramp niet te overzien zijn geweest.

‘Er is hier jarenlang gewerkt in een gevaarlijke situatie’, zegt Peter van Leeuwen van het Rijksvastgoedbedrijf, staand in de kelder van de Eerste Kamer. Hij is programmadirecteur voor de renovatie van het Binnenhof. Er is een gat in de vloer gemaakt. Het water staat er direct onder. Vlak erboven zit een stopcontact. ‘Je moet er niet aan denken wat hier met een hoosbui had kunnen gebeuren.’

Het Rijksvastgoedbedrijf en het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben dinsdag een rondleiding door het onttakelde Binnenhof georganiseerd, om uit te leggen waarom de kosten voor de renovatie maar blijven oplopen. Demissionair minister Hugo de Jonge maakt na afloop het nieuwe bedrag bekend: circa 2 miljard euro. ‘Fors duurder dan bij de start kon worden voorzien’, zegt hij aanvankelijk, later sprekend van ‘een gigantisch bedrag’.

Indertijd ging de Kamer, met wat slagen om de arm, uit van 475 miljoen euro. Streven was immers de renovatie ‘sober en doelmatig’ uit te voeren. Vorig jaar was het bedrag al opgelopen tot 850 miljoen. Half maart kwam De Jonge met een voorwaarschuwing: de kosten zouden verder stijgen. Speculaties dat het eindbedrag weleens door het miljard heen kon schieten, blijken nu nog veel te voorzichtig te zijn geweest. In de Voorjaarsnota is uitgegaan van 1,6 miljard euro en De Jonge wil ‘eerlijk en open’ zijn: rekening moet worden gehouden met een totaalbedrag van ongeveer 2 miljard.

Ontzield

Wat vooral opvalt tijdens de rondleiding, is dat de renovatie eigenlijk nog moet beginnen. De meeste gangen, trappen en kamers zijn afgetimmerd met spaanplaat, om beschadigingen te voorkomen. Door deze bekisting en de afwezigheid van politici en hun medewerkers maakt het complex een ontzielde indruk. Warm is het er wel: om muurschilderingen en bijvoorbeeld het historische plafond in de Eerste Kamer te conserveren, wordt er tijdens de werkzaamheden gewoon gestookt.

Er zijn volgens het Rijksvastgoedbedrijf vierduizend verschillende ruimten in het complex. ‘En geen plint is hetzelfde’, zegt Van Leeuwen. Pas toen na het vertrek van de bewoners het Binnenhof leeg was, en de daadwerkelijke ontmanteling kon beginnen, werd zichtbaar hoe slecht de staat is waarin de monumentale gebouwen verkeren. Dat bij de SP al eens een stuk plafond naar beneden kwam, bleek slechts een voorbode.

De muren van de Eerste Kamer bollen, waardoor de dakconstructie instabiel is. De bouwvakkers hebben ter ondersteuning over de hele breedte trekstangen aangebracht. Naar de huidige maatstaven had daar eigenlijk niet meer vergaderd mogen worden. Nog zoiets: ‘Sommige trappen zijn instabiel’, aldus Van Leeuwen. Wijzend naar een afgesloten gang: ‘Toch is daar jaren overheen gelopen.’

Aan de andere kant van het complex huisden in het voormalige Justitiegebouw de, toen nog grote, Tweede Kamerfracties van CDA en D66. De beroemde CDA-deur, waar journalisten menig landerig uur bij wachtten, is verdwenen in een opslag. Voor de vensterbanken in het trappenhuis, met daarachter glas-in-lood-ramen, is ter bescherming gaas gespannen. Overal zijn maten en kamernummers op de afgetimmerde muren geschreven.

Brandwerend

In de vroegere fractiekamer van D66 laat aannemer Hans Dobbe, projectdirecteur techniek, zien hoe alle verdiepingen brandwerend worden gemaakt. Dat gebeurt in de ruimtes tussen de plafonds. Alle bedradingen gaan door buizen, en alles moet ter plekke met de hand worden aangebracht. ‘Het is veel lastiger dan ik had gedacht toen ik hier in 2021 begon’, zegt Dobbe. ‘Bij nieuwbouw doe je heel veel prefab, maar dat is hier geen optie. Monumentenzorg kijkt mee.’

Leuke verrassingen zijn er ook. In de gang waar vroeger de Kamervoorzitter zat, is achter een stucplafond een veel ouder plafond met ornamenten aangetroffen. Dat wordt nu onderzocht, maar ook zoiets kost tijd en geld. De Jonge spreekt niet voor niets over de renovatie als ‘een nachtmerrie voor de bouw, maar een droom voor archeologen’.

Hij noemt het Binnenhof ook een plek ‘waarvan we allemaal zijn gaan houden en die we aan volgende generaties willen doorgeven’. Sommige delen zijn acht eeuwen oud, waarmee dit het oudste regeringscentrum ter wereld is dat nog in gebruik is. De Jonge beaamt dat in 2015 ‘niet de goede inschatting is gemaakt’, maar ook dat de veiligheidseisen en de kosten van personeel en bouwmaterialen toen anders waren dan nu. ‘Laten we vooral beseffen dat we hier geen dag te vroeg zijn vertrokken. En laten we het, nu we toch bezig zijn, gewoon goed doen.’

Of dat ook betekent dat de opleverdatum verschuift, blijft onduidelijk. Vooralsnog wordt vastgehouden aan ‘niet voor eind 2028’ als formulering. Maar, zegt De Jonge, ‘het blijft wel hard werken om dat te halen’. Feit is dat de laatste bewoners van het Binnenhof nog moeten vertrekken. Dat zijn premier Mark Rutte en zijn ambtenaren, omdat de beoogde tijdelijke behuizing van het ministerie van Algemene Zaken (AZ) aan de Bezuidenhoutseweg nog niet bewoonbaar is. Als mogelijke tussenoplossing wordt nu onderzocht of AZ een overbruggingsjaar bij Binnenlandse Zaken kan doorbrengen.