Waarom Israël wel en wij niet? Oekraïne vraagt zich af waarom bondgenoten zijn luchtruim níet afsluiten

De frustratie spatte ervanaf bij de Oekraïense president Zelensky, toen hij zich maandag in zijn dagelijkse videoboodschap richtte tot de natie en de wereld. “De hele wereld was getuige van de gezamenlijke actie in de lucht boven Israël en zijn buurlanden. Het liet zien hoe werkelijk effectieve eenheid in de verdediging tegen terreur eruit kan zien als er genoeg politieke wil is”, zei Zelensky.

Zelensky doelde op het directe ingrijpen van Israëls bondgenoten in de nacht van zaterdag op zondag, om zo’n 320 Iraanse raketten en drones uit de lucht te halen. Niet één raakte zijn doel. Dat was niet alleen te danken aan Israëls eigen geavanceerde luchtafweersystemen. Ook de luchtafweer vanaf Amerikaanse vliegtuigen, schepen en een Patriot-batterij op Iraaks grondgebied keerden de aanval, met Britse, Franse en Jordaanse ondersteuning.

Op Sovjet-leest gebaseerde afweer

Om zich tegen de Russische drones, vliegtuigen en raketten te verweren, heeft Kyiv eigen, op Sovjet-leest gebaseerde afweer, en westerse middelen: drie Patriotsystemen (een vierde uit Duitsland is op komst), een handvol iets minder ver reikende Iris-T-afweersystemen, en tientallen Gepard-systemen, die vooral effectief zijn tegen drones.

Dat is onvoldoende om tegelijkertijd steden, elektriciteitsvoorzieningen, militaire objecten en soldaten aan het front te beschermen. Kyiv smeekt vooral om meer Patriotsystemen – met 25 stuks kan Oekraïne het hele land afschermen, zei Zelensky deze maand. Het ontbreekt Oekraïne niet alleen aan systemen, maar ook aan bijbehorende raketten.

F-16-gevechtsvliegtuigen komen eraan, die kunnen uitgerust worden met geleide luchtafweerraketten. Op zijn best arriveren in de late lente de eerste zes Deense toestellen, de rest van de in totaal 45 F-16’s volgt later. Het probleem van die westerse wapens, zeker bij de F-16’s, is niet alleen dat Oekraïne er meer van zou willen hebben, maar ook dat training van piloten en ondersteunend personeel een langdurige kwestie is.

Geen Navo-lid

Het zou natuurlijk praktischer zijn als westerse militaire specialisten westerse wapens voor Oekraïne zouden bedienen. Zelensky vraagt al sinds de grootschalige Russische invasie in februari 2022 om sluiting van het Oekraïense luchtruim. Maandag wees hij er fijntjes op dat Israël net als Oekraïne geen Navo-lid is, maar Israëls bondgenoten zonder verdragsrechtelijke bijstandsverplichting actie ondernamen.

“Ze hebben gewoon bijgedragen aan de bescherming van mensenlevens”, zei de president. “Het Europese luchtruim had lang geleden dezelfde mate van bescherming kunnen krijgen, als Oekraïne net zulke volle steun van zijn partners had verkregen om drones en raketten te onderscheppen.”

Maar naast overeenkomsten tussen Israël en Oekraïne zijn er ook veel verschillen. Neem Oekraïne’s ligging. De Iraanse drones deden er uren over om de duizend kilometer naar Israël te overbruggen, via het Iraakse, Syrische en Jordaanse luchtruim. De verdedigers konden zich ondertussen schrap zetten voor de kruis- en ballistische raketten die volgden. Maar Russische raketten en drones, afgevuurd vanaf Russisch of bezet Oekraïense gebied, bereiken in een mum van tijd Charkiv.

Kernmacht

Het belangrijkste verschil is wel dat Rusland een kernmacht is en Iran (nog) niet. De angst voor escalatie maakt direct westers ingrijpen taboe. Om dezelfde reden heeft het Westen lang getalmd om geavanceerde systemen te leveren, ook defensieve. De eerste Patriots bereikten Oekraïne pas medio vorig jaar. Duitsland weigert nog steeds de levering van Taurusraketten, die Oekraïne verlangt om ver achter het front toe te kunnen slaan.

“Het belangrijkste wat je moet vermijden is Navo-troepen die direct de strijd aangaan met Russische troepen”, zei de Britse minister van buitenlandse zaken Cameron maandag. Toen de Franse president Macron eerder dit jaar erop hintte dat het Westen moet nadenken over de mogelijkheid dat het ooit eigen militairen naar Oekraïne moet sturen, stuitte hij op haast unanieme afkeuring. Alleen de Baltische staten en Polen vielen hem later voorzichtig bij.

Ook nu was de Litouwse minister van buitenlandse zaken Gabrielus Landsbergis een van de weinigen die zei dat Oekraïne eenzelfde manier van bijstand verdient als Israël.

Wapenfonds voor Oekraïne: een keerpunt in de Navo-geschiedenis

Secretaris-generaal Stoltenberg stelt een Navo-wapenfonds van 100 miljard euro voor, een ‘waterscheiding’ in de geschiedenis van het bondgenootschap.