Ook Arabische buurlanden zetten in op diplomatieke uitweg voor conflict tussen Israël en Iran

Te midden van de Iraanse drone- en rakettenregen sneuvelden er afgelopen weekend verschillende taboes. Het eerste doorgebroken taboe ligt voor de hand: nog nooit in het 45-jarig bestaan van Iran had de islamitische republiek Israël direct aangevallen. Altijd werd dat uitbesteed aan militante bewegingen zoals Hezbollah, Hamas, de Jemenitische Houthi’s of milities in Irak. De laatste keer dat een soevereine staat überhaupt zo’n aanval waagde, was in 1991, toen de Iraakse dictator Saddam Hussein een reeks scudraketten richting Tel Aviv afvuurde.

Het tweede geval is minstens zo opvallend: naar schatting een op de vijf Iraanse drones of raketten werd door Israëls buurland Jordanië uit de lucht geschoten, waarmee de Jordaanse luchtmacht zich bewees als een soort vooruitgeschoven post van Israëls luchtverdedigingssysteem. Op sociale media werd prompt een oude meme van stal gehaald van koning Abdullah II in het uniform van het Israëlische leger. Ook Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten schoten te hulp. Volgens de Wall Street Journal gaven zij in aanloop naar de Iraanse aanval belangrijke inlichtingen door.

De Jordaanse hulp is des te opmerkelijker omdat de relaties met Israël behoorlijk bekoeld zijn geraakt sinds het begin van de oorlog in Gaza. De Israëlische ambassadeur werd de deur gewezen, de eigen ambassadeur teruggehaald. Een ophanden zijnde Jordaans-Israëlische deal over de uitruil van elektriciteit voor water ging op pauze. Op straat zijn er sinds weken felle betogingen tegen het vredesverdrag met Israël dat dateert uit 1994. De demonstranten eisen dat Jordanië alle banden met het buurland doorknipt.

Zelfverdediging

Dus hoe verkoopt Amman dan de cruciale steun van de eigen luchtmacht? Het antwoord: door het een andere naam te te geven. In een verklaring zei de regering zondag dat het zelfverdediging was, ter bescherming van ‘het volk, haar burgers en haar luchtruim’. Israël kwam in de verklaring niet voor.

Zo’n 60 procent van de bevolking in Jordanië is van oorsprong Palestijn, met als meest sprekende voorbeeld koningin Rania, de echtgenoot van koning Abdullah. De first lady verscheen meermaals op CNN om haar solidariteit met Gazanen te betuigen, terwijl minister van Buitenlandse Zaken Ayman Safadi harde taal bezigde (‘oorlogsmisdaden’) over Israëls militaire optreden in Gaza.

Tegelijk is het ondenkbaar dat zijn land een stap verder gaat, en het vredesverdrag naar de shredder verwijst. Jordanië kampt met grote watertekorten en is in hoge mate van Israël afhankelijk als het gaat om de levering van ontzilt water. Daar komt bij dat het land door de jaren heen steeds meer is gaan leunen op Amerikaanse diplomatieke en militaire steun. Vrede met Israël is de kurk waar die alliantie op drijft. Het gevolg is een permanente balanceeroefening, waarbij het koningshuis enerzijds de continuïteit (vrede met Israël) bewaakt en anderzijds de morrende bevolking tevreden probeert te stellen.

Met argwaan volgen

Zowel Jordanië als Saoedi-Arabië wil voorkomen dat het wordt meegesleurd in een uitslaande veenbrand. Wat ze gemeen hebben met Netanyahu, is dat ze de Iraanse expansiedrift in het Midden-Oosten met argwaan volgen. Op zijn beurt plukt de Saoedische kroonprins Bin Salman er nu de vruchten van dat hij een jaar geleden – tegen alle verwachtingen in – de betrekkingen met Teheran normaliseerde. De kans dat de Saoediërs direct getroffen zullen worden door Iran, is daarmee aanzienlijk gedaald. Andersom was Bin Salman de Iraniërs begin dit jaar ter wille door niet deel te nemen aan de door Amerika geleide coalitie tegen de pro-Iraanse Houthi’s in Jemen.

Stabiliteit in de regio betekent dat zowel Iran als Israël beteugeld moet worden. Maar het simpele gegeven dat de Jordaniërs en Saoediërs Israël dit weekend te hulp schoten, betekent niet dat ze een eventuele Israëlische tegenaanval op Iran gaan steunen. Daarvoor staat er te veel op het spel. De Amerikanen voelen daar evenmin iets voor. Om te voorkomen dat de heethoofden het winnen, zullen de Arabische buurlanden inzetten op een diplomatieke uitweg onder Amerikaanse leiding.

In een eerdere versie van dit artikel stond dat Saoedi-Arabië raketten die vanuit Jemen onderweg waren naar Israël, uit de lucht schoot. Daar is echter geen bewijs voor.