Nachtburgemeester Freek Wallagh: ‘Ook Paradiso ontkomt er niet aan dat drie zeikerds in de buurt het voor het zeggen hebben’

Het is maandagmiddag. Freek Wallagh (25) was afgelopen nacht nog op een illegale rave ergens in een loods aan de rand van Amsterdam. Een nachtshift, noemt hij dat, want voor de nachtburgemeester is zo’n rave een werkbezoek. Even zijn kop laten zien, met mensen praten, vragen wat ze nodig hebben. De avond en nacht daarvoor was er een evenement in Sexyland World, waar aandacht werd gevraagd voor ongedocumenteerden in het nachtleven en op vrijdag was er al een demonstratie in diezelfde geest.

Een druk weekend dus, zoals vrijwel elk weekend het afgelopen jaar. De nachtburgemeester – zwarte eyeliner, zwart colbert met een diep uitgesneden shirt eronder – zit inmiddels op de helft van zijn tweejarige termijn, maar, zo zegt hij lachend in café Schuim in de Spuistraat: “Het voelt als vijftig jaar.”

In en rondom de Spuistraat zette de geboren Amsterdammer als 15-jarige zijn eerste stappen in het nachtleven, zoals in krakersbolwerk Vrankrijk en punkcafé The Minds. “Ik vond hier de vrijheid die ik miste. Ik was een redelijk verdwaalde tiener en kwam hier op plekken terecht waar ik mijn ei kwijt kon, waar ik mezelf kon ontdekken en waar ik ondanks mijn leeftijd serieus werd genomen.”

Zijn eerste jaar als nachtburgemeester vond hij prachtig, hoewel het vooral ‘repareren en opbouwen’ was, na de coronapandemie. Niet alleen het nachtleven had jaren stilgelegen, ook was er sinds 2019 geen gekozen nachtburgemeester. “Het was belangrijk om bij zaken te komen waar ik voor mijn nachtburgemeesterschap niet naartoe ging. Even buiten je bubbel treden, zodat iedereen je weet te vinden.”

Waar ben je mee bezig geweest, het afgelopen jaar?

“We organiseren vanuit N8BM dit jaar in samenwerking met het Amsterdams 4 en 5 mei comité het gratis toegankelijke Vrijheidsbal, waar we de nachtcultuur vieren, met bijvoorbeeld ballroom, drag en performancekunst. Er zit een enorm stigma op drag, dus wij willen dat naar Amsterdammers brengen, juist in tijden dat mensen zeggen dat dit achter gesloten deuren thuishoort.”

“Verder richten we een Nachtmakersbond op. Beginnende artiesten worden vaak tegen elkaar uitgespeeld. Zo van: doe het maar voor exposure, betaling volgt wel als we je leuk genoeg vinden. Dat zijn natuurlijk ontzettend shady praktijken. In de vakbond kunnen zij zich verenigen. En we hebben in samenwerking met Jellinek het Nightlife Care Network opgericht, voor sociale zorg binnen het nachtleven, zoals verslavingsproblematiek en mentale problemen.”

Binnen de dancescene klinken verschillende geluiden over Wallagh als nachtburgemeester. Een deel van de betrokkenen, clubeigenaren en festivalorganisatoren is kritisch: zij vinden hem onzichtbaar, terwijl juist de dancescene enorm onder druk staat. Nieuwe clubs komen moeilijk van de grond door een gebrek aan geschikt, betaalbaar vastgoed en een kluwen aan regelgeving. Cultuurwethouder Touria Meliani kwam dan wel met een nachtvisie en maatregelen, maar in de afgelopen maanden bleek bij nieuwe initiatieven als Club Raum en Club Echo de praktijk weerbarstig.

Ook in de festivalwereld is het onrustig. Vorige zomer bleef de kaartverkoop bij diverse grote evenementen achter, terwijl de toch al hoge kosten almaar stijgen. Daarnaast is Meliani bezig met nieuw evenementenbeleid, waardoor de vaste plekken van festivals op de tocht staan: ze vrezen voor hun toekomst in Amsterdam.

De organisaties waar Wallagh nauw mee samenwerkt, zoals de Evenementen Vereniging Amsterdam en de voorzitter van het Overleg Amsterdamse Clubs, zijn positief over hem. Zij vinden Wallagh heel betrokken en zeggen dat hij, veelal op de achtergrond, hard werkt. Anderen vragen zich af wat je eigenlijk mag verwachten van iemand met een symbolisch ambt met een schamele vergoeding (zie kader).

Als nachtburgemeester vraag je aandacht voor sekswerkers. Je vindt dat hun werk moet worden erkend als een volwaardig beroep en lokaal erfgoed. Waarom?

“Er is een chronisch tekort aan werkplekken voor sekswerkers, al jaren. Er wordt veel over sekswerkers gepraat, maar niet mét ze. Als iemand met inzet zijn of haar werk doet, dan verdient dat gewoon respect. Zeker in een stad als Amsterdam, waar we zo’n rijke traditie hebben, juist als het aankomt op nachtcultuur. Het is mijn taak om te benadrukken dat sekswerk een waardig beroep is.”

Er zijn mensen die zich afvragen of je de juiste prioriteiten stelt: de nachtburgemeester is immers in het leven geroepen om de nachtcultuur te beschermen. Wat vind je van die kritiek?

“Ik denk niet dat hun beeld klopt: 90 procent van onze activiteiten gaat over nachtcultuur, daar hou ik me elke dag mee bezig. En ik hoor juist enthousiaste geluiden. Na een paar jaar zonder nachtburgemeester weet binnen een jaar tijd bijna iedereen mij en de stichting te vinden.”

“Het eerste wat ik deed in mijn functie was de wethouder meenemen op tour langs danceclubs, ook bij plekken waar ik voorheen zelf nooit kwam. We helpen Club Echo en Club Raum. Weet je, er zit maar een x-aantal uur in een dag. Je zult altijd kritiek houden. Als organisaties me ergens voor nodig hebben, dan ben ik er. En als specifieke clubs me missen, kunnen ze me altijd bellen.”

Hoe heb je Raum en Echo geholpen? Raum heeft na maanden wachten op vergunningen eindelijk groen licht gekregen, maar bij Echo is er nog lang geen licht aan het einde van de tunnel.

“Het zijn ontzettend moeilijke processen. Bij Raum hebben we ingezet op lijntjes achter de schermen, tussen de provincie, de haven en het stadsdeel. We hebben geholpen met zorgen dat er druk werd uitgeoefend.”

Daar ziet het publiek niets van. Je hebt niet ingesproken in de gemeenteraad, geen opiniestuk in de krant geschreven.

“Ik spreek vaak met gemeenteraadsleden en ben bij inspreekavonden over het evenementenbeleid. Maar als ik bij Raum de keuze krijg tussen publiekelijk mijn ego strelen of achter de schermen iets doen wat daadwerkelijk effect heeft, dan kies ik voor dat laatste. Weet je: soms kan je met een extra citaat in een krantenartikel minder bereiken.”

Waar focus je je op als nachtburgemeester?

“Ik denk dat het eigenlijk om twee punten gaat. Enerzijds beschermen wat we in Amsterdam al hebben. Veel clubs, hoe groot ze ook zijn, kampen met dezelfde problemen: veel regelgeving, te dure panden, klagende buren. Kijk naar de rechtszaak tegen Paradiso. Er is in Amsterdam geen locatie met zo’n gevestigde naam, maar ook zij ontkomen er niet aan dat drie zeikerds in de buurt het voor het zeggen lijken te hebben. Anderzijds wil ik niet-commerciële of minder commerciële clubs, initiatieven en groepen helpen om überhaupt een plekje te vinden. Of het nou ballroom is, house, techno of punk.”

Wat moet de gemeente volgens jou beter doen?

“Er mag echt nog wel meer geld naar nachtcultuur. De nachtvisie en uitvoeringsagenda zijn een mooi begin, maar we moeten de komende jaren kritisch blijven of het daadwerkelijk gebeurt. Pas als de gemeente op al haar afdelingen de nachtcultuur meeneemt, gaan we een structureel verschil zien. Er is meer nodig voor een heropleving van de Amsterdamse nacht, die zo uniek is door haar veelzijdigheid.”

Luister naar onze wekelijkse podcast Amsterdam wereldstad