De val van Boeing: ooit degelijk bedrijf met solide vliegtuigen, nu losse bouten en dodelijke crashes

Het jaar 2024 is nog minder dan vier maanden onderweg, maar in die tijd vonden bij Boeing zeker vier incidenten plaats – van verloren wielen en deuren tot een duikvlucht met gewonden. Dat begon op 5 januari, toen een deurpaneel van een Boeing 737 Max op ruim 5 kilometer hoogte naar beneden viel door loszittende bouten.

Later bleek dat bij tientallen andere toestellen van dit type óók bouten los zaten. De Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA hield daarop tijdelijk 171 toestellen van dit model aan de grond; openbaar aanklagers begonnen een strafrechtelijk onderzoek.

En begin deze maand brak de piloot van een Boeing 737-800 – een oudere versie van de 737 Max –de start af, nadat hij onder meer ‘een brand ter hoogte van de linkermotor’ had gesignaleerd. Drie weken eerder landde een Boeing van hetzelfde type in de Amerikaanse staat Oregon met een missend buitenpaneel. Drie dagen daarvoor verloor een Boeing 777 tijdens het opstijgen een wiel. Boeingtopman Dave Calhoun kondigde twee weken geleden zijn vertrek aan; hij blijft nog tot het einde van het jaar bij het geplaagde bedrijf.

Dodelijke crashes

De afgelopen jaren wordt Boeing geteisterd door steeds meer problemen. Toestellen vertonen defecten, en diverse klokkenluiders en ex-medewerkers trokken aan de bel met zorgen over de veiligheid. Zorgen die volgens hen door Boeing steeds werden genegeerd. Volgens de BBC hebben alleen al de Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen tot september vorig jaar 1300 storingen gemeld met de 737 Max.

En dat gaat niet alleen om ‘kleine’ zaken. Begin maart raakten vijftig mensen gewond tijdens een vlucht met een Boeing 787 Dreamliner. Het vliegtuig maakte een plotselinge duikvlucht waardoor mensen ‘door de cabine vlogen'. En in 2018 en 2019 waren er twee dodelijke crashes, beide met de relatief nieuwe Boeing 737 Max-toestellen. Daarbij kwamen 346 mensen om het leven. Na die twee dodelijke ongelukken moesten alle Boeings van dit type twintig maandenlang aan de grond blijven. Dat kostte het bedrijf miljarden dollars.

Die crashes bleken te zijn veroorzaakt door een mechanisme genaamd MCAS, bedoeld om het vliegtuig te stabiliseren. Dat had namelijk een zwaardere motor gekregen dan oude modellen, en MCAS moest de gevolgen daarvan opvangen. Eén probleem: piloten waren niet op de hoogte gebracht van het nieuwe systeem. In de Netflixdocumentaire Downfall: the case against Boeing, die twee jaar geleden uitkwam, stellen de filmmakers dat Boeing opzettelijk informatie achterhield over de foutieve toestellen.

Cultuuromslag: goedkoper, sneller

Hoe kon het zo misgaan? Nadat Boeing in 1997 vliegtuigfabrikant McDonnell Douglas over had genomen was er sprake van een cultuuromslag, vertelden oud-medewerkers in de Netflixdocu. Voor de overname kon het benoemd worden als er iets niet goed zat ‘zonder de angst om ontslagen te worden’, zei Cynthia Cole, ingenieur bij Boeing tussen 1978 en 2010, bijvoorbeeld. Na de overname veranderde dat. Boeing ging de beurs op, en dat had volgens ex-medewerkers gevolgen. Alles moest sneller, met minder middelen, en minder mensen.

Zo liet Boeing in ieder geval een deel van de software voor het 737 Max-vliegtuig schrijven door externe, relatief goedkope en onervaren programmeurs, meldde financieel persbureau Bloomberg in 2019. Sommigen waren net afgestudeerd. Harry Stonecipher, voormalig ceo van McDonnell Douglas en van 2003 tot 2005 ceo van Boeing, zei over de omslag: “Als mensen zeggen dat ik de cultuur heb veranderd, dan was dat de bedoeling. Boeing moet worden gerund als een bedrijf in plaats van als een groot ingenieursbureau.”

Tussen 2010 en 2021 gaf Boeing circa 36 miljard dollar uit aan onderzoek en ontwikkeling van vliegtuigen. Tegelijkertijd heeft het bedrijf in de afgelopen tien jaar meer dan 60 miljard dollar besteed aan het uitkeren van geld aan aandeelhouders, waaronder meer dan 20 miljard aan uitgekeerd dividend, en meer dan 40 miljard aan het terugkopen van aandelen. Ter vergelijking: de Europese vliegtuigbouwer Airbus gaf in eenzelfde tijdsspanne meer dan 90 miljard uit aan onderzoek en ontwikkeling en 10 miljard aan aandeelhouders. Tussen 1998 en 2018 besteedde Boeing bijna 82 procent van haar winst aan het terugkopen van eigen aandelen.

Veiligheidszorgen structureel genegeerd

Vorige week heeft de FAA een nieuw onderzoek geopend naar de Boeing 787 Dreamliner, na meldingen over mogelijke problemen met de romp van het toestel. Een klokkenluider zei dat de vliegtuigfabrikant zijn zorgen over de veiligheid van de vliegtuigen negeerde, wat de FAA bevestigde na berichten van The New York Times.

Boeingingenieur Sam Salehpour zegt dat de romp van de 787 Dreamliner zwakker kan worden, omdat medewerkers handigheidjes gebruiken om verschillende onderdelen sneller aan elkaar te bevestigen. Ze deden dit om nieuwe exemplaren van het vliegtuig op tijd te kunnen afleveren. Salehpours zorgen over de risico’s van die aangepaste productiemethode zou Boeing hebben genegeerd.

Boeing stelt dat de klokkenluider ‘onjuiste’ beweringen doet die geen recht doen aan ‘het uitgebreide werk dat Boeing heeft gedaan om de kwaliteit en langdurige veiligheid van het vliegtuig’ te garanderen. Tegen The New York Times erkent de fabrikant wel het productieproces te hebben aangepast.

Niet de eerste klokkenluider

Maar Salehpour is niet de eerste klokkenluider die aan de bel trok. De 62-jarige Barnett, die in 2017 met pensioen ging na 32 jaar voor Boeing te hebben gewerkt, sloeg een aantal jaar terug ook al alarm over de productienormen bij de fabriek van Boeing in North Charleston in de staat South Carolina, waar 787-Dreamliners worden gebouwd. Barnett overleed begin maart; de politie doet nog onderzoek naar de zaak.

Barnett sprak in 2019 zijn zorgen uit over veiligheidsproblemen. Er zouden onder meer defecte onderdelen zijn geïnstalleerd in sommige vliegtuigen, en er zouden problemen zijn met toezicht, waardoor de veiligheid in het geding kon komen. Hij was kort voor zijn dood nog betrokken bij een rechtszaak tegen Boeing. Hij kwam niet opdagen voor de hoorzitting, en werd later dood gevonden in zijn auto op de parkeerplaats van het hotel.

Intussen is bij Boeing niet alleen het vertrek van Calhoun – sinds 2020 ceo, maar sinds 2009 reeds betrokken bij het bedrijf – aangekondigd; ook de voorzitter van de raad van commissarissen Larry Kellner zal na de jaarvergadering in mei vertrekken. Stan Deal, de baas van de afdeling Commerciële Vliegtuigen, moest in februari eveneens per direct weg. Of het de problemen gaat verhelpen? Dat is de vraag.