Live politiek: Dassen op Volt-congres: VVD en NSC, ga niet met Wilders in zee
Lees hier het nieuwsblog dat Trouw bijhoudt over de formatie.
Live
Dassen op Volt-congres: VVD en NSC, ga niet met Wilders in zee
Door te praten met de PVV over het vormen van een kabinet, maken VVD en NSC volgens Volt-leider Laurens Dassen ‘normaal wat in een democratie nooit normaal zou mogen zijn’. Dat zegt hij op het Volt-congres in Apeldoorn. ‘Doe het niet’, is Dassens oproep aan VVD-voorvrouw Dilan Yeşilgöz en Pieter Omtzigt (NSC).
Omtzigt en Yeşilgöz zouden wat Dassen betreft leiderschap moeten tonen. “Want elke dag is er één waarop jullie kunnen omdraaien. Want als je een leider bent, dan durf je te staan voor de democratie en de rechtsstaat, dan durf je te staan voor datgene wat ons allemaal verbindt.”
Dat weglopen van de formatietafel tot kiezersverlies zou leiden, moet volgens de Volt-leider niet uitmaken. Die zaken zijn relatief vergeleken met ‘regeren met een eenmanspartij die sinds jaar en dag discrimineert, het geloof in onze onafhankelijke rechtspraak uitholt en journalisten verguist’. (ANP)
Volt-leider Laurens Dassen (rechts) en Geert Wilders voorafgaand aan een radiodebat.Beeld Arie Kievit Van der Burg: heb effect uitspraak over Wilders onderschat
Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) zegt het effect te hebben onderschat van zijn uitspraak over PVV-leider Geert Wilders, die deze week leidde tot spanningen aan de formatietafel. Tijdens een interview in het radioprogramma Met het Oog op Morgen klonken evenwel geen excuses uit de mond van de VVD’er.
In een debat zei Van der Burg deze week het een "uitstekende keuze" te vinden dat de onderhandelaars hebben besloten dat er geen kabinet-Wilders I komt. Wilders noemde hem daarop "eng mannetje, die moet opkrassen" in een tweet, waarop de andere formerende partijen later weer afkeurend reageerden.
"Nou ja, het ene effect schat je beter in dan het andere effect, zou ik maar zeggen", blikt Van der Burg terug. Op de vraag of hij het achteraf gezien niet had moeten, zeggen antwoordt hij: "Dat weet ik niet. Het was niet nodig voor het debat." De politicus zegt de komende dagen "op een aantal zaken" terug te gaan kijken.
"Ik zei, ik heb begrepen dat de vier fractievoorzitters hebben gezegd dat er geen Wilders I komt. En dat vind ik een uitstekende keuze. Ik vind het ook goed dat ze alle vier in de Kamer blijven zitten", legt Van der Burg de door Wilders gehekelde opmerking uit.
De staatssecretaris vindt het erbij horen dat Kamerleden en bewindslieden elkaar soms een beetje plagen, merkt hij daarbij op. "Je moet het een beetje leuk en interessant maken" voor de mensen die de debatten volgen. (ANP)
Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg op het Binnenhof.Beeld ANP Formateurs: twittergedrag benoemd, maar geen regels afgesproken
Na opnieuw gedoe over een post van Geert Wilders op X, het vroegere Twitter, hebben de betrokkenen het er "met z'n allen kort over gehad" aan de formatietafel. Dat zeggen formateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Wilders haalde woensdag in een tweet hard uit naar VVD'er Eric van der Burg. De vier formerende partijen hebben hun zegje erover gedaan, maar er zijn geen afspraken gemaakt.
Van Zwol: "Alle vier fractievoorzitters hebben benoemd wat er is gebeurd. Hebben benoemd wat ze ervan vinden. En hebben ook uitgesproken hoe ze daar onderling beter mee kunnen omgaan." PVV, VVD, NSC en BBB hebben volgens hem "de bereidheid uitgesproken om onderling gewoon goed contact met elkaar te houden". Of dat gedoe om uitingen op (sociale) media over en weer kan voorkomen, is niet duidelijk.
Nadat Van der Burg zijn blijdschap had uitgesproken dat er geen kabinet-Wilders zou komen, reageerde de PVV-leider fel op X. Hij noemde staatssecretaris en Kamerlid Van der Burg een "eng mannetje", en sprak zijn hoop uit dat hij "snel opkrast". VVD-leider Yeşilgöz was niet te spreken over die "ongepaste" tweet. Ze baalt dat ze steeds moet reageren op ophef: "Dit moet echt ophouden."
NSC-leider Omtzigt ziet vooruitgang aan tafel
Volgens NSC-partijleider Pieter Omtzigt wordt vooruitgang geboekt bij de onderhandelingen met PVV, VVD en BBB voor een nieuw kabinet. Dit zei hij na afloop van informatiegesprekken, na een etmaal waarin PVV-leider Geert Wilders op X van leer trok tegen uitlatingen van VVD-staatssecretaris Eric van der Burg (asiel). De leiders van VVD, NSC en BBB noemden die tweet ongepast.
Het leek de toch al broze verhoudingen tussen de onderhandelende partijen verder op scherp te zetten. Eerder deze week liep Wilders naar eigen zeggen boos weg toen er over een voorstel van de informateurs over een nieuw en streng migratiebeleid werd gesproken. De onderhandelingen werden daarna voortgezet, maar het onderwerp migratie is wel even geparkeerd.
Lees ook: Met twee petten op krijgt Wilders zijn formatie nog niet onder controle
Wilders noemde woensdagavond Van der Burg op X een eng mannetje en schreef dat het de hoogste tijd is “dat-ie snel opkrast”. Hij reageerde daarmee op de uitspraak van de staatssecretaris, die eerder woensdag in een debat over asiel zei blij te zijn dat er geen kabinet-Wilders I komt.
Volgens Omtzigt zijn de vier partijleiders bezig om te kijken hoe de problemen van het land kunnen worden opgelost, zoals volkshuisvesting en bestaanszekerheid. “Het feit dat we hier zo intensief over spreken, wil zeggen dat we daar vooruitgang in maken.” (ANP)
Geert Wilders (PVV) en Pieter Omtzigt (NSC) na afloop van een formatiegesprek.Beeld ANP Yesilgöz geërgerd over tweet Wilders: ‘dit moet echt ophouden’
VVD-leider Dilan Yesilgöz is niet te spreken over een tweet van Geert Wilders, die daarin demissionair staatssecretaris Eric van der Burg beschreef als een "eng mannetje". Ook hoopte hij dat Van der Burg "snel opkrast". Wilders tweette dat, omdat de staatssecretaris in een debat zijn blijdschap had uitgesproken dat er geen kabinet-Wilders 1 gaat komen.
Yesilgöz zegt "te balen" dat zij telkens op ophef moet reageren en noemt de tweet van Wilders ongepast. "Dit moet echt ophouden", verzuchtte ze donderdag voorafgaand aan formatieonderhandelingen. Ze zei de zaak verder binnenskamers te willen bespreken met de PVV-leider. Of zij Van der Burg heeft aangesproken op zijn opmerking, wil ze niet zeggen. Ze had gewild dat Wilders haar had gebeld om zijn ongenoegen te uiten, in plaats van dat te delen op X.
Ook NSC-leider Pieter Omtzigt noemt de tweet van Wilders ongepast. Tegelijkertijd kan hij ook de opmerking van Van der Burg niet plaatsen. Omtzigt vindt het eigenlijk vooral tijdverspilling om te reageren op tweets en uitspraken die politici tijdens debatten maken.
"Dat is niet mijn hoofdtaak. Mijn hoofdtaak is op dit moment om te kijken hoe we een nieuwe regering kunnen vormen. Op basis van het volwassen politiek beleid."
Wilders verdedigt dat hij slechts op "een harde manier afstand nam" van de opmerking van Van der Burg. "En wat anderen daar dan weer van vinden, dat zal me worst zijn." (ANP)
Wilders ziet ‘nog geen begin van overeenstemming’ over asiel
De partijen aan de formatietafel hebben ‘nog geen begin van overeenstemming’ bereikt over asiel. Dat zegt PVV-leider Geert Wilders. Het onderwerp is woensdagochtend niet besproken, maar het ligt Wilders ‘nog net zo zwaar op de maag’ als eerder deze week, toen hij om die reden wegliep van de onderhandelingstafel.
Wilders heeft nog altijd de hoop dat zijn partij er met VVD, NSC en BBB uitkomt, ook over de forse beperking van de asielinstroom die hij zijn kiezers heeft beloofd. Maar echte voortgang ziet hij dus nog niet. De partijen spreken woensdag over andere onderwerpen, zoals goed bestuur en volkshuisvesting.
De informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf lieten dinsdagmiddag nog weten wel degelijk toenadering te zien tussen de vier onderhandelende partijen op onder meer asiel. Ook over twee andere onderwerpen waarover hun standpunten ver uiteen liggen, de landbouw en de overheidsfinanciën, zouden de partijen ‘op grote delen elkaar echt naderen’. (ANP)
Ik hoop dat het lukt, zegt Wilders na terugkeer aan formatietafel
Geert Wilders schuift weer aan bij de formatiegesprekken nadat onderhandelingen maandag op zijn verzoek tijdelijk waren geschorst toen het over asiel en migratie ging. De gesprekken "staan soms op scherp" volgens de PVV-leider. "Dat is ook goed. En daarna probeer je eruit te komen. Ik hoop dat het lukt", zegt hij voor aanvang.
Dat laatste weet hij niet zeker, voegt de radicaal-rechtse politicus toe.
De informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf bevestigden maandag dat Wilders een schorsing had aangevraagd na een "stevig" gesprek. Maar ze herkenden zich niet in de mediaberichten dat de PVV-voorman boos is weggelopen. Volgens een betrokkene was dit overigens wel het geval. Het duo benadrukte ook dat de onderbreking niet betekende dat de onderhandelingen waren vastgelopen.
Caroline van der Plas van BBB kijkt niet zo op van de actie van Wilders. "Het is mijn eerste formatie", zegt ze vlak voordat de onderhandelingen weer verder gaan. "Maar volgens mij is het in een formatie zo dat je 'hardball' speelt, dus dat je dingen scherp neerzet."
De voorvrouw van BBB heeft wel voor het tijdelijke weglopen wel begrip. "Want asiel is gewoon een heel belangrijk onderwerp voor de PVV." Hierover zijn de meningen volgens Van der Plas verdeeld aan de formatietafel.
De politica is van mening dat er "heel veel mogelijk is" om te zorgen dat minder asielmigranten naar Nederland komen. Het vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties uit 1951 aanpassen is wat haar betreft ook een optie. "Wetten en verdragen die zijn er, maar die zijn niet in beton gegoten", aldus Van der Plas. (ANP)
Wilders is niet te spreken over extra uitgaven voor asiel
PVV-leider Geert Wilders is niet te spreken over het bericht dat het kabinet ruim een miljard euro extra uittrekt voor de opvang van asielzoekers in 2024 en 2025. "Dat is eigenlijk wel een beetje over het graf heen regeren", vindt Wilders over de miljarden die het demissionaire kabinet extra uitgeeft in de voorjaarsnota, de tussentijdse bijstelling van de begroting. "Daar moeten we wel een stevig robbertje over vechten."
Dat de extra uitgaven in de voorjaarsnota samenvallen met de onderhandelingen is "natuurlijk vrij pikant", zegt de PVV-leider. Aan de formatietafel wil hij samen met VVD, NSC en BBB bespreken of de onderhandelaars het eens zijn met de financiële keuzes die het demissionaire kabinet heeft gemaakt of niet.
Maar daarvoor wil Wilders eerst de inhoud van de voorjaarsnota afwachten, die de Tweede Kamer maandag ontvangt. De PVV-leider was op het moment dat hij journalisten erover sprak alleen bekend met de mediaberichten hierover. Later wordt de inhoud besproken in de Tweede Kamer. "Zoals altijd: constructief, maar ook heel kritisch, afhankelijk van wat er precies in staat", zegt Wilders over de houding die hij dan aan gaat nemen.
"Dit kabinet heeft een bijzondere manier van regeren. Als ook maar de helft klopt van wat er in de media staat, dan hebben ze best wel wat dingen verbouwd", zegt Pieter Omtzigt voor aanvang van de onderhandelingen, als de voorjaarsnota nog niet is gepubliceerd. De NSC-leider wil de stukken eerst "rustig bekijken" voor hij deze van meer commentaar voorziet. (ANP)
Geert Wilders (PVV) bij aankomst van de vervolggesprekken met informateurs Dijkgraaf en Van Zwol en de formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB. Beeld ANP Informateurs starten week met gezamenlijk gesprek vier partijen
De informateurs starten maandag een nieuwe week van onderhandelingen met een gezamenlijk gesprek met vertegenwoordigers van PVV, VVD, NSC en BBB. Op één uitzondering na voerden Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol vorige week afzonderlijke gesprekken met de partijleiders van de vier fracties.
Later maandag komen de vier partijleiders bijeen voor een bijeenkomst met experts op het terrein van asiel en migratie, Jan van de Beek en Hein de Haas. De informateurs zijn daar ook bij aanwezig.
Socioloog en hoogleraar Hein de Haas is auteur van het boek 'Hoe migratie echt werkt', waarin hij ingaat op de effectiviteit van immigratiebeleid. Jan van de Beek heeft onder andere meegewerkt aan een rapport waarin de netto kosten en baten van immigratie zijn berekend. Hij is aan de Universiteit van Amsterdam gepromoveerd op onderzoek naar migratie-economie.
Vorige week werden er afzonderlijke gesprekken gevoerd met de partijleiders Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB). Woensdag aan het einde van de dag werd er alsnog een gezamenlijk overleg ingelast. Het leek erop dat de formatie vast dreigde te lopen. Dat zou de reden zijn geweest dat de informateurs de vier partijleiders voor een ingelast gezamenlijk overleg bij elkaar hadden geroepen. Alle betrokkenen ontkenden dit hardop, maar zeiden wel dat de onderhandelingen af en toe stroef en moeizaam verlopen. (ANP)
NSC zegt te willen knokken tegen NPO-bezuinigingen
NSC belooft zich aan de formatietafel hard te maken voor de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). “Onze inzet is dat we niet gaan bezuinigen”, zegt het Kamerlid Nicolien van Vroonhoven van de partij tijdens een debat over media. Ze heeft daarin haar mogelijke toekomstige coalitiepartners PVV, VVD en BBB tegenover zich.
De PVV wil zelfs dat geen euro belastinggeld meer naar het Mediapark gaat, waar de VVD 400 miljoen euro wil bezuinigen. “Ik denk dat het wel met een onsje minder kan”, zegt Mona Keijzer (BBB) na het debat. Ze wil eerst de plannen over hervormingen van de publieke omroep afwachten voor ze bedragen noemt.
Dat NSC het aantal publieke televisiezenders omlaag wil brengen van drie naar twee, moet niet worden uitgelegd als een bezuiniging, zegt Van Vroonhoven. De kosten die hiermee worden bespaard kunnen volgens de parlementariër worden gebruikt voor innovatie en om de NPO interessant te maken voor jongeren. Ze vindt dat ‘de boel op zijn kop’ moet in Hilversum.
Joost Eerdmans (JA21) tijdens een commissiedebat Media in de Thorbeckezaal. De commissie stelt ingrijpende wijzigingen voor aan de Nederlandse Publieke Omroep. ANP LEX VAN LIESHOUTBeeld ANP De NSC-parlementariër protesteert als Martine van der Velde (PVV) de publieke omroep typeert als ‘een nutteloos ding waar veel te veel geld tegenaan gesmeten wordt’. De PVV’er vindt het omroepbestel niet meer van deze tijd, vooringenomen en te links. Van Vroonhoven is het daar ‘absoluut niet mee eens’ en waarschuwt voor de gevolgen van haar woorden. “Het eerste wat Poetin deed bij zijn aantreden is de publieke omroep aan banden leggen”, merkt Ilana Rooderkerk (D66) op.
“Hoe langer ik erover nadenk, hoe moeilijker ik het vind dat de PVV hier de inhoud van de programmering gebruikt om een streep te zetten door de publieke omroep”, zegt Claire Martens (VVD).
Lees ook: Wat moeten we met de NPO?
Het leidt tot ergernis bij meerdere Kamerleden dat Van der Velde niet wil zeggen hoe ze het medialandschap voor zich ziet zonder de NPO. “Als ik om een alternatief vraag, dan krijg ik dat niet”, zegt Mikal Tseggai (GL-PvdA). “Wat belet de PVV om haar visie te delen op de toekomst van het medialandschap, net als de andere formerende partijen?”, vraagt Harmen Krul (CDA) zich af.
Martens hekelt de ‘wildgroei’ aan uitgaven en kosten aan de publieke omroep. De administratieve lasten kunnen volgens het Kamerlid omlaag. Ze wil evenwel ‘voorzichtig’ zijn met bezuinigingen op journalistieke en inhoudelijke programma’s. Wat haar betreft, richt de NPO zich op zijn kerntaken: ‘journalistiek, evenementen, sport en cultuur’.
Wilders vindt formatie te lang duren: er is meer nodig
"Ik vind het eigenlijk te lang duren", zegt PVV-leider Geert Wilders over de formatie. "Dat vinden we allemaal." Bijna vijf maanden na de door Wilders gewonnen verkiezingen zijn er nog geen knopen doorgehakt door het formerende viertal. De PVV-voorman denkt "dat we toch iedere keer weer een stukje verder komen. Maar er is veel meer van nodig dan wat er tot nu toe is gebeurd."
De onderhandelaars van PVV, VVD, NSC en BBB schuiven donderdag weer individueel aan bij de informateurs. Woensdag werd nog een extra overleg met de vier partijen ingelast. Of dat nodig was omdat de formatie dreigde vast te lopen, is nog steeds onduidelijk. Maar de vier partijen praten voorlopig verder.
"We proberen het zo snel mogelijk te doen, maar het duurt al een hele tijd", zegt Wilders. Naar zijn zeggen leidt dat bij hem tot grote frustratie. "Het duurt maanden. Nederland heeft grote problemen. Wat dacht u van asiel en immigratie? Het land overstroomt met mensen die er niet zouden moeten zijn."
De PVV-voorman ziet ook bij andere onderhandelaars ongeduld. "Ik denk dat iedereen aan tafel het liefst al lang klaar was geweest." Toch is er volgens hem goede wil om eruit te komen met zijn vieren. "Ik zou hier niet staan als ik niet het vertrouwen had dat het moet lukken. Het moet kunnen lukken." (ANP)
Formerende partijen zijn het oneens over verlenging vergunning NPO
De formerende partijen zijn het niet eens met elkaar over de vraag of de vergunning van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) twee jaar moet worden verlengd, of korter. De VVD vindt een jaar voldoende, NSC staat open voor twee jaar en de BBB wil daar tussen gaan zitten.
Demissionair staatssecretaris Fleur Gräper (Media) denkt aan een korte verlenging in plaats van een nieuwe 'concessie' van vijf jaar als de huidige afloopt in 2026. Zo wil ze een nieuw kabinet de ruimte geven om veranderingen door te voeren in het publieke bestel.
De roep om veranderingen is groot na kritische rapporten van commissies die onderzoek hebben gedaan naar grensoverschrijdend gedrag op het Mediapark (Van Rijn) en de toekomstbestendigheid van de NPO (Van Geel). Bovendien wil de PVV dat de publieke omroep helemaal geen geld meer krijgt uit Den Haag en is de VVD voorstander van bezuinigingen.
De laatstgenoemde liberale partij vindt de twee jaar die Gräper voorstelt te lang en stelt een verlenging van één jaar voor. "Als dat zou kunnen, graag. Als 2 jaar nodig is, ook prima", zegt Nicolien van Vroonhoven (NSC). "Misschien is 1,5 jaar een goede", oppert Mona Keijzer.
De progressieve fracties D66 en GroenLinks-PvdA vinden dat meer tijd nodig is om de publieke omroep te hervormen. "De vraag is of die twee jaar genoeg is om grondige veranderingen door te voeren", zegt Ilana Rooderkerk (D66) zelfs. (ANP)
NSC wil aan formatietafel 'knokken' tegen bezuinigingen NPO
NSC belooft zich aan de formatietafel hard te maken voor de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). "Onze inzet is dat we niet gaan bezuinigen", zegt het Kamerlid Nicolien van Vroonhoven van de partij tijdens een debat over media. Ze heeft in elk geval PVV en VVD tegenover zich, die flink willen snijden in de kosten.
De PVV wil zelfs dat geen euro belastinggeld meer naar het Mediapark gaat, waar de VVD 400 miljoen euro wil bezuinigen. Van Vroonhoven is zich ervan bewust dat deze partijen op dit punt tegenover haar staan in de coalitieonderhandelingen.
Dat NSC het aantal publieke televisiezenders omlaag wil brengen van drie naar twee, moet niet worden uitgelegd als een bezuiniging, zegt Van Vroonhoven. De kosten die hiermee worden bespaard kunnen volgens de parlementariër worden gebruikt voor innovatie en om de NPO interessant te maken voor jongeren. Ze vindt dat "de boel op zijn kop" moet in Hilversum.
Claire Martens (VVD) hekelt de "wildgroei" aan uitgaven en kosten aan de publieke omroep. De administratieve lasten kunnen volgens het Kamerlid omlaag. Ze wil evenwel "voorzichtig" zijn met bezuinigingen op journalistieke en inhoudelijke programma's. Wat haar betreft richt de NPO zich op zijn kerntaken: "journalistiek, evenementen, sport en cultuur". (ANP)
Informateurs: Onderhandelingen lopen niet stroef
De informateurs herkennen zich niet in de typering dat de onderhandelingen momenteel ‘stroef’ verlopen, zoals meerdere media optekenen uit anonieme bronnen, maar de financiën maken deze formatieperiode wel lastiger dan vorige keren. "Geld is niet meer gratis", zegt informateur Richard van Zwol.
Ook meldt hij dat er nog geen overeenstemming is bereikt over de financiële kaders waarbinnen het nieuwe kabinet moet blijven.
De onderhandelaars spraken de informateurs afgelopen dagen een-op-een en werden woensdag plots bij elkaar geroepen voor een gezamenlijk gesprek. "Dat je op het eind van de serie even met elkaar kijkt waar we staan, dat lijkt me niet meer dan normaal", zegt Van Zwol daarover. (ANP)
Omtzigt bij ingelast formatieoverleg: We zijn gewoon aan het praten
De formerende partijen zijn ‘gewoon aan het praten’, stelt NSC-leider Pieter Omtzigt voor een kort van tevoren ingelast overleg tussen de vier partijen. Het gesprek stond aanvankelijk niet op de agenda.
Omtzigt zei niet of het overleg is ingelast omdat er problemen zijn in de formatie. De Telegraaf meldde woensdagmiddag op basis van anonieme bronnen dat er in de formatie ‘op de rem getrapt’ is.
Op de vraag of er inderdaad sprake is van een dip, zegt Omtzigt dat het hem heel constructief lijkt dat de vier partijen PVV, VVD, NSC en BBB met elkaar en de informateurs praten. Eerder op de dag waren er individuele gesprekken tussen afvaardigingen van de partijen en de informateurs.
De vier zitten weer bij elkaar omdat ‘we met zijn vieren een kabinet willen vormen’, zei Omtzigt desgevraagd. De andere partijleiders liepen naar binnen zonder iets tegen de pers te zeggen. (ANP)
Formerende partijen willen nu geen nieuwe uitkoopregeling boeren
PVV, VVD, NSC en BBB willen dat demissionair landbouwminister Piet Adema tijdens de formatie niet met een nieuwe uitkoopregeling voor boeren komt. De partijen die onderhandelen over een mogelijke coalitie hebben hier Kamervragen over gesteld aan de minister. Het gaat om plannen die nog niet officieel zijn aangekondigd, maar al wel zijn gelekt naar de media.
Haagse bronnen meldden woensdag dat Adema werkt aan een opkoopregeling waar alle veehouders die dat willen voor in aanmerking komen. Hij hoopt zo de pijn te verlichten van strengere mestregels uit Brussel. Het plan moet nog verder worden uitgewerkt en daardoor is het nog niet duidelijk hoe duur het plan is. Maar de kosten kunnen volgens ingewijden tot in de miljarden lopen.
BBB-leider Caroline van der Plas maakte kort na de mediaberichten duidelijk dat ze niets ziet in de plannen. Ze noemde deze "bizar" en "onacceptabel" en vroeg Adema om opheldering. (ANP)
Formerende partijen geven aan hoe ze hun plannen willen financieren
PVV, VVD, NSC en BBB, de vier partijen aan de formatietafel, hebben hun financiële huiswerk ingeleverd. Dat zeggen informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf. Van de informateurs moesten de partijen aangeven welke plannen zij willen invoeren en hoe ze die willen financieren.
"Om die overheidsfinanciën goed in beeld te brengen, geven de partijen aan wat hun prioriteiten zijn bij de uitgaven én de lasten", aldus Van Zwol. De vier moeten vervolgens aangeven hoe zij die prioriteiten en eventuele extra wensen willen betalen: waarop willen ze eventueel besparen, of zijn ze bereid de lasten voor burgers of bedrijven omhoog te gooien.
De informateurs benadrukken dat zijzelf niet gaan over de vraag of een nieuw kabinet zich aan de financiële regels houdt en binnen de kaders blijft. Van Zwol benadrukt wel: "Stabiele overheidsfinanciën zijn belangrijk voor een stabiele economie."
Hoewel de partijen nu hun voorstellen hebben ingeleverd, is de puzzel nog lang niet gelegd, zegt de informateur. Deze bevat nog ‘vele stukjes’. Donderdag praten de partijen door over de financiën.
Het plan van de informateurs was om een aantal hoofdthema's in de eerste twee weken kort te behandelen. Toch zijn er nog wel onderwerpen "waar we misschien ook na het weekend nog nader aandacht aan moeten besteden", aldus Van Zwol. Maar de informateurs hebben volgens Dijkgraaf "niet het gevoel dat we in een vertraging zitten. Wij proberen wel flexibel te zijn in onze planning." Op andere momenten kan het proces mogelijk juist sneller, denkt hij. (ANP)
Onderhandelende partijen moeten financiële wensen op orde brengen
"Waar liggen je grootste prioriteiten in budgettaire zin? Wat zie je als mogelijkheden voor dekking? Met welke begrotingsspelregels zou je goed uit de voeten kunnen?" Dat is volgens informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol het huiswerk dat PVV, VVD, NSC en BBB dinsdag hebben meegekregen. Later deze week willen Dijkgraaf en Van Zwol weer verder praten over financiën.
Het gesprek dat de vier partijen dinsdagochtend voerden, duurde nog geen uur. Dat kwam doordat "de puzzel die moet worden gelegd voor iedereen ook wel helder is", zegt Van Zwol. De partijen zouden voor het paasweekend al financiële stukken te lezen hebben gekregen, onder meer van het Centraal Planbureau (CPB). "Dus ze zijn wel degelijk voorbereid het paasweekend ingegaan. Daar hebben we vanochtend ook over gesproken."
Van de vier onderhandelende partijen heeft alleen de VVD haar verkiezingsprogramma laten doorrekenen door het Centraal Planbureau. Dat proces dwingt partijen om keuzes te maken met een beperkt overheidsbudget, en daarmee ook aan te geven welke plannen ze minder belangrijk vinden of welke pijnlijke maatregelen ze nemen.
Op de vraag of het huiswerk ook nodig was geweest als de vier partijen hun programma hadden laten doorrekenen, antwoorden Dijkgraaf en Van Zwol in koor: "Ja."
Beeld ANP Burgers weten vaak niet wat ze moeten verwachten van Den Haag
De nieuwe rechtse Tweede Kamer lijkt zich volop te profileren en wil nú resultaat zien. Dat leidt niet zelden tot een bestuurlijke chaos vol dubbele petten en sabotage.
Burgers en bedrijven weten daardoor vaak niet meer wat ze moeten verwachten van Den Haag, ziet politiek redacteur Esther Lammers. Ondertussen dreigt het vertrouwen in de politiek verder weg te zakken. Weet iemand nog wie het land bestuurt?
Luister naar de nieuwe aflevering van Haags Halfuurtje, met presentator Christoph Schmidt, via onderstaande speler.
Video wordt geladen...
Informateurs dringen soms aan: ‘laten we nu keihard onderhandelen’
Het is wel de bedoeling dat het af en toe schuurt aan de formatietafel, vinden informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol. Zij dringen er dan ook soms op aan dat de partijleiders en andere onderhandelaars van PVV, VVD, NSC en BBB hun ongezouten mening geven over elkaar.
"Dan stellen we soms heel expliciet de vraag: laten we nu eens even keihard onderhandelen. Geef nou eens even heel scherp aan wat je hebt gehoord van de ander wat je helemaal niks vindt", zegt Dijkgraaf.
De informateur ziet "enige opbouw" in hoe stevig er wordt onderhandeld. En dat stimuleert het informateursduo ook, volgens Dijkgraaf. "Want het is geen liefdadigheidsclub." Hij is "blij als het er scherp aan toe gaat". De partijen zitten immers niet aan tafel om alleen maar vrienden van elkaar te zijn. "Je moet echt goed van elkaar weten wat je wel en niet wil."
Gesprekken zijn kort maar krachtig
Dijkgraaf geeft aan dat de partijen steeds kort maar krachtig overleggen over bepaalde onderwerpen. De onderhandeling over infrastructuur op woensdagochtend duurde bijvoorbeeld maar een uurtje. Het overleg over 'goed bestuur' duurde wat langer.
Op donderdag, de laatste dag voor Pasen waarop de informateurs gesprekken voeren, staat een lange lijst bezoekers van buiten de Haagse politiek op de agenda. Namens de landbouw- en visserijsector komen vertegenwoordigers van de Land-en Tuinbouw Organisatie, het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en de Vissersbond langs.
Voorzitters van het overheids-pensioenfonds ABP en de Pensioenfederatie praten donderdag ook met Van Zwol en Dijkgraaf. "Altijd een belangrijke speler in het geheel, als je kijkt naar het geld dat zij beheren", zei die laatste daarover.
Verder staan gesprekken gepland met de Raad van State, de Algemene Rekenkamer en de Nationale ombudsman, en met andere overheidslagen: de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen. (ANP)
Kabinet laat financiële plannen niet afhangen van formatie
Het kabinet werkt onverminderd door aan de voorjaarsnota, daar heeft de formatie geen invloed op, zeggen demissionair minister Steven van Weyenberg en staatssecretaris Marnix van Rij (beiden Financiën). De bewindslieden hebben de nieuwe informateurs vrijdagmiddag verteld hoe ver zij zijn met deze jaarlijks terugkerende bijstelling in de begroting. Van Weyenberg en Van Rij sluiten niet uit dat hun financiële plannen later worden omgegooid nadat de formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB een akkoord hebben bereikt.
De bewindslieden zeggen dat het informateursduo Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol alleen hebben geïnformeerd naar het proces van de voorjaarsnota en niet naar de inhoud ervan. Van Weyenberg vindt het ook verstandig dat de formatie hier geen invloed op heeft. "Wij maken de voorjaarsnota. En zij maken de nieuwe regering", zegt hij.
Dat hun plannen mogelijk later in de papierversnipperaar belanden omdat de formerende partijen een andere richting kiezen, nemen de bewindslieden voor lief. "Die kunnen dan alles wijzigen wat het huidige kabinet heeft gedaan. Dat heet democratie", zegt Van Weyenberg. "Alleen tot het moment dat het nieuwe kabinet er is, werkt het huidige kabinet wel door."
Van Rij en Van Weyenberg verwachten de voorjaarsnota 26 april te publiceren. (ANP)
Informateurs spreken donderdag met leiders VVD, PVV, NSC en BBB
De pas aangewezen informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf gaan donderdag voor het eerst in gesprek met de partijleiders van VVD, PVV, NSC en BBB. Ze gaan dan samen "goed kijken naar de werkafspraken" over de kabinetsonderhandelingen die de komende weken gaan plaatsvinden, zegt Van Zwol. Daarbij zullen ze ook bespreken welke onderwerpen als eerste aan bod komen.
"We zijn nog een beetje aan het bijkomen van de verrassing dat wij het geworden zijn", zegt Dijkgraaf na een eerste kennismakingsgesprek in de Tweede Kamer. De nieuwe informateurs zeggen het beiden belangrijk te vinden dat er snel een kabinet komt.
Henri Bontenbal is "er niet blij mee" dat zijn partijgenoot Van Zwol informateur is geworden, liet hij eerder weten. De CDA-leider heeft namelijk liever niet dat een partijgenoot een kabinet met de PVV mogelijk maakt. "Ik sta hier als informateur, niet als lid van een politieke partij", zegt Van Zwol wanneer hem hiernaar wordt gevraagd.
De informateurs zeggen dat ze veel door moeten spreken in de acht weken die ze van de Tweede Kamer hebben gekregen voor hun opdracht. "Vandaar ook met z'n tweeën", zegt Van Zwol. Ze willen desalniettemin proberen vroeger klaar te zijn, lieten ze eerder weten aan Kamervoorzitter Martin Bosma.
Van Zwol en Dijkgraaf praten donderdagochtend ook met hun voorganger Kim Putters. Aan het eind van de middag zullen ze de pers te woord staan over hun opdracht. (ANP)
Europese familie VVD en D66: niet samenwerken met radicaal-rechts
De Europese partij waar VVD en D66 toe behoren roept haar leden op niet samen te werken met radicaal-rechtse partijen. De liberalen moeten het zogeheten cordon sanitaire volhouden, vinden ze. Zowel in het Europees Parlement als in nationale parlementen.
De Europese liberalen van ALDE tellen zowel D66 als de VVD in hun gelederen. Dat de VVD in Den Haag onderhandelt over een nieuwe regering met de PVV leidt er al langer tot ongemak. De VVD-voorman in het Europees Parlement, Malik Azmani, liep in januari het voorzitterschap van de liberale fractie mis door onvrede over de formatie met de PVV van Geert Wilders.
Bij de aftrap van hun campagne voor de Europese verkiezingen hebben de leden van ALDE zich woensdag uitgesproken vóór een 'cordon sanitaire', het uitsluiten van uiterst rechtse partijen. Wie daar precies onder vallen is onduidelijk. In Frankrijk en België gaat het doorgaans om Wilders' bondgenoten Rassemblement National en Vlaams Belang, waarmee hij in Brussel één fractie vormde.
ALDE spreekt verder uit dat liberalen niet de "nationalistische en eurosceptische oplossingen" van de rechterflank over moeten nemen, maar juist "de zegeningen van diversiteit, inclusie en internationale samenwerking" moeten benadrukken. De oproep was mede het initiatief van D66.
ALDE maakt een belangrijk deel uit van de liberale Renew-fractie, de twee-na-grootste in het Europees Parlement. Renew is een van de middenpartijen waarop de Europese Commissie de afgelopen jaren leunde. (ANP)
Bontenbal wil geen CDA'ers in kabinet, dreigt niet met royement
Mochten er CDA-leden zijn die mee willen doen aan het kabinet waar PVV, VVD, NSC en BBB over gaan onderhandelen, dan zou partijleider Henri Bontenbal daarvan balen. Maar zij hoeven niet te vrezen dat zij uit de partij worden gezet. "Ik geloof niet in oog om oog, tand om tand", zegt hij.
Met name vanuit NSC, de partij van oud-CDA'er Pieter Omtzigt, wordt nog altijd getrokken aan actieve CDA-leden, zegt Bontenbal. Hoe vaak dat voorkomt, kan hij niet precies zeggen. "Sommige leden hebben mij verteld dat zij benaderd zijn, maar ik hou het niet allemaal bij", zegt hij. "Ik ben met heel andere dingen bezig."
Het CDA leed bij de Tweede Kamerverkiezingen in november een zware nederlaag. De christendemocraten hielden maar vijf van hun veertien zetels over. De partij zag vooral veel kiezers vertrekken naar NSC en naar BBB waar voormalig partijprominent Mona Keijzer is neergestreken. Uitgerekend die partijen komen nu in aanmerking voor kabinetsdeelname.
Bontenbal gaf al voor de Tweede Kamerverkiezingen in november aan niet met de PVV te willen regeren, en daar blijft hij ook bij. Ook nu in de kabinetsformatie gestuurd wordt richting een variant waarin het kabinet minder directe binding heeft met de beoogde coalitiepartijen. De andere partijen weten heel goed hoe hij erover denkt, zegt Bontenbal.
Tijdens het debat over de kabinetsformatie sprak Bontenbal desondanks zijn zorg uit over het ronselen van bewindspersonen bij andere partijen. Hij wilde van VVD-leider Dilan Yeşilgöz weten of dat mogelijk ook gaat gebeuren buiten die partijen om. Ze denkt van niet maar wilde daar geen garanties voor geven. (ANP)
Wilders wil nieuwe informateurs acht weken geven, maar gaat het liefst sneller
PVV-leiders Geert Wilders wil de nieuwe informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf maximaal acht weken geven om de mogelijkheden tot een rechts 'programkabinet' te onderzoeken. Maar de onderhandelende partijen willen hun best doen om het sneller te doen, verzekert hij.
Het is de bedoeling dat PVV, VVD, NSC en BBB tot een akkoord op hoofdlijnen komen. Dat moet de basis vormen van een nieuw kabinet met meer afstand dan gebruikelijk tot de Tweede Kamer, maar dat wel kan rekenen op "zo breed mogelijke steun" in de volksvertegenwoordiging.
De beoogde informateurs hebben zelf aangegeven acht weken een redelijke termijn te vinden om de klus te klaren, zegt Wilders. "Maar ik kan namens de partijen zeggen dat als het eerder kan, dat we het natuurlijk eerder zullen doen."
D66-leider Rob Jetten had eerder opgeroepen tot haast. Hij wil dat de partijen uiterlijk op Koningsdag met een akkoord op hoofdlijnen komen. Jetten kreeg bijval van Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA, die zelfs oproept tot nog meer spoed en nog voor het meireces van de Tweede Kamer opnieuw wil debatteren over de voortgang in de kabinetsformatie. (ANP)
Jetten waarschuwt D66'ers om niet in rechts kabinet te stappen
D66-leden zijn "allemaal gewaarschuwd", als zij zitting nemen in het kabinet waar PVV, VVD, NSC en BBB over gaan onderhandelen, dan vliegen zij uit de partij. Dat heeft politiek leider Rob Jetten gezegd tijdens het debat in de Tweede Kamer over de kabinetsformatie.
De demissionaire klimaatminister had zich net beklaagd dat in het eindverslag van de vorige informateur Kim Putters met geen woord wordt gerept over klimaatbeleid. CDA-leider Henri Bontenbal hield hem daarop voor dat VVD, NSC en BBB dit thema noemden in hun verkiezingsprogramma. Hij vroeg hem ook of hij niet wat langer door zou willen op zijn huidige post. Het idee is immers dat het nieuwe kabinet meer op afstand komt te staan van de partijen die het gaan proberen te formeren.
"Nou dan weet ik wel wat collega's binnen D66 gaan zeggen", reageerde Jetten, tot hilariteit van zijn eigen fractie. "Want ik heb ze allemaal gewaarschuwd. Elke D66'er die plaatsneemt in dit kabinet-Wilders I, die gaan we het lidmaatschap van de partij ontzeggen".
Jetten sprak verder de vrees uit dat een nieuw kabinet pas over maanden aan nieuw beleid komt. De vier formerende partijen gaan immers de komende tijd eerst praten over een akkoord op hoofdlijnen, dat een nieuw kabinet dan nog moet gaan uitwerken.
Ondanks zijn kritiek op de samenstelling van de mogelijke coalitie met de PVV, hoopt Jetten wel dat er snel een nieuwe ministersploeg op het bordes staat. Het akkoord op hoofdlijnen moet er nog voor Koningsdag liggen, vindt de D66-voorman. (ANP)
Omtzigt roept alle partijen op om ‘uitgestoken hand’ aan te nemen
NSC-leider Pieter Omtzigt roept alle partijen in de Tweede Kamer op om “over hun schaduw heen te stappen”. De problemen in het land vragen om “een brede en constructieve samenwerking in de Kamer en daarbuiten”. Hij vraagt de partijen die niet in het kabinet gaan zitten, die ‘uitgestoken hand’ aan te nemen, zei hij in het debat over het eindverslag van informateur Kim Putters.
“Ik doe een beroep op u. Stem vooral tegen voorstellen waar u het niet mee eens bent en steun voorstellen waar u zich wel in kunt vinden. En maak dat nergens anders van afhankelijk. Hou op met dreigementen van royementen als iemand deze coalitie zou willen steunen.”
PVV, VVD, NSC en BBB gaan verder onderhandelen over de vorming van wat Putters een ‘programkabinet’ noemt.
Omtzigt benadrukte dat verschillende meerderheden op specifieke onderwerpen mogelijk zijn in een extraparlementair kabinet, waarvan dat programkabinet een vorm is. Hij zegde toe dat zijn partij “goede voorstellen van andere partijen zeer serieus gaat nemen en inhoudelijk zal beoordelen”.
“Ik geloof echt dat het de essentie is van beter bestuur. Het is niet zo dat alle kennis bij vier partijen zit.” (ANP)
VVD: ook Oekraïne komt op formatietafel, andere partijen bezorgd
Ook over steun aan Oekraïne zal gesproken worden aan de formatietafel. Met die opmerking wekte VVD-leider Dilan Yesilgöz in het debat over de kabinetsformatie argwaan bij partijen die vinden dat deze steun vanuit Nederland niet onderhandelbaar, maar juist vanzelfsprekend moet zijn.
Yesilgöz benadrukte wel dat de inzet van de VVD zal zijn dat de militaire en financiële steun aan Oekraïne moet doorgaan. Zij noemde dat ‘een basisprincipe’ voor de VVD en wees erop dat haar partij zich daar in de persoon van demissionair premier Mark Rutte al sinds de Russische invasie in februari 2022 zowel in binnen- als buitenland hard voor heeft gemaakt.
Maar de VVD-leider wilde ook na stevig aandringen door verschillende fractievoorzitters niet vooruitlopen op hoe dat dan vorm moet krijgen in de politieke samenwerking waar haar partij de komende tijd over gaat onderhandelen. “Dat moet je dan met elkaar bespreken”, zei ze. De PVV is altijd tegen steun aan Oekraïne geweest.
Haar opmerking baart onder anderen GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans zorgen. Hij riep Yesilgöz op in de aanstaande onderhandelingen een ‘rode lijn’ te trekken bij steun aan Oekraïne. “Ik neem toch niet aan dat u de erfenis van Mark Rutte helemaal bij het grofvuil wilt zetten?”
Yesilgöz reageerde geïrriteerd op de vragen over Oekraïne. Zij betichtte Timmermans ervan “op een lelijke manier politiek te bedrijven”, omdat volgens haar sinds het begin van ‘die vreselijke oorlog’ duidelijk is wat het standpunt van de VVD is.
De ChristenUnie is er ook niet gerust op. Partijleider Mirjam Bikker: “Als de VVD al aan de voorkant zegt: ook over Oekraïne moeten we gaan onderhandelen, dan bekruipt de onrust mij over wat de uitkomst zal zijn, omdat ik ook heb gezien wat de lijn van de PVV is”. Daarom “schudt zij aan de boom, om te kijken of de wortels van de VVD stevig zijn”. (ANP)
NSC bereid om ministers te leveren aan ‘programkabinet’
NSC is ‘in principe’ bereid om ministers te leveren aan een ‘programkabinet’, als “we er op de inhoud uitkomen”, zei NSC-leider Pieter Omtzigt in het Kamerdebat over het eindverslag van informateur Kim Putters. “Dat zullen nog geen gemakkelijke onderhandelingen worden”, tekende Omtzigt daar meteen bij aan. Het leveren van ministers komt in de volgende fase aan de orde, voegde de NSC-leider daar tevens aan toe.
Putters heeft in zijn eindverslag geconcludeerd dat er een programkabinet kan worden gevormd van PVV, VVD, NSC en BBB. In de komende ronde moeten de vier partijen over de inhoud van een programma op hoofdlijnen gaan onderhandelen, heeft Putters geadviseerd. De vier partijleiders willen dat ook. (ANP)
Pieter Omtzigt (NSC) en Dilan Yesilgoz (VVD) tijdens het debat over het eindverslag van informateur Kim Putters. Beeld ANP Partijen: nieuwe formatieronde gaat om gewoon meerderheidskabinet
PVV, VVD, NSC en BBB kunnen het best een ‘programkabinet’ noemen, maar zij gaan gewoon over een meerderheidskabinet onderhandelen. Dat zeggen althans andere partijen in de Tweede Kamer.
Kritische oppositiepartijen als GroenLinks-PvdA, D66 en CDA richten hun pijlen vooral op de VVD en NSC, die volgens hen een gewoon kabinet met de PVV mogelijk maken.
GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans houdt de partijen voor dat ze gaan praten over een kabinet “dat steunt op een meerderheid van de Tweede Kamer, deze vier fracties, en een kabinet dat ook bestaat uit bewindslieden die aangedragen zullen worden door die vier fracties”. Een gewoon meerderheidskabinet dus, aldus Timmermans.
Dat de partijen het een programkabinet noemen, zoals voorgesteld door informateur Kim Putters, is een “manier om te trachten het onderlinge wantrouwen wat te camoufleren, wat weg te moffelen”, denkt Timmermans.
Als de partijen elkaar niet vertrouwen, wordt zo’n regeerakkoord bovendien ‘alleen maar dikker’, stelt hij. Partijen voelen dan immers de noodzaak om afspraken over belangrijke punten goed vast te leggen. Het idee van zo’n programkabinet zou juist zijn dat er alleen een akkoord op hoofdlijnen met doelen en kaders zou komen.
Ook CDA-voorman Henri Bontenbal denkt dat de partijen “een stuk mystiek creëren in die benaming om iets te maskeren”. Hij opperde tegenover Geert Wilders (PVV) om het kabinet in het debat “te noemen zoals het is, namelijk een meerderheidskabinet”, om verwarring te voorkomen.
D66-leider Rob Jetten spreekt van een ‘zogenaamd programkabinet’. “Hoe anders wordt dit nou?”, vraagt Stephan van Baarle (Denk) zich af. “Dit is gewoon een etiket plakken op iets dat gewoon hetzelfde is als we voorheen hebben gehad.”
Een belangrijke volgende fase in de formatie breekt aan
De formatie gaat een belangrijke volgende fase in met twee nieuwe informateurs, zegt PVV-leider Geert Wilders. Hij erkent dat het maar de vraag is of de vorming van een extraparlementair kabinet gaat slagen.
Hoe moet het nu verder met de formatie? Het is de belangrijkste vraag die voorligt na het eindverslag van informateur Kim Putters. PVV-leider Geert Wilders schetst woensdag aan het begin van het debat over de formatie de eerste contouren van het stappenplan.
D66-leider Jetten valt Yesilgöz hard aan op steun Wilders
VVD-partijleider Dilan Yesilgöz heeft forse kritiek gekregen van Rob Jetten (D66). De sociaal-liberaal blijft haar inwrijven dat Yesilgöz voor de verkiezingen zei niet in een kabinet onder PVV-leider Geert Wilders te willen gaan zitten, maar daarna een draai heeft gemaakt.
"Als grootste partij mag Wilders straks de premier aanwijzen", zei Jetten in het Kamerdebat over het eindverslag van oud-informateur Kim Putters. "Dus hoe u het ook wendt of keert, u maakt uiteindelijk het kabinet Wilders 1 mogelijk. Dat is te danken aan de VVD."
Beeld ANP De tijd dat de PVV alles weggeeft is nu voorbij, zegt Wilders
"De tijd dat we alles weg zouden gaan geven is voorbij", zegt PVV-leider Geert Wilders met zijn vinger op het spreekgestoelte in het debat over de nieuwe formatieronde. Zijn partij gaat hard onderhandelen, en gaat alleen akkoord met een nieuw kabinet "als ik onze kiezer een groot deel kan leveren van wat ik heb beloofd". Ook de nieuwe premier moet iemand zijn met wie de PVV kan leven.
"Wij zullen wel een herkenbaar resultaat moeten hebben voordat we onze handtekening zetten", zei Wilders. De afgelopen tijd sprong hij naar eigen zeggen tien keer over zijn eigen schaduw om onderhandelingspartners aan de formatietafel te houden of krijgen.
Andere partijleiders hielden Wilders al snel voor dat de plannen van de PVV, zoals het verlagen van de AOW-leeftijd, het verhogen van het minimumloon en het afschaffen van het eigen risico in de zorg flink in de papieren lopen. Het "wensenlijstje" van Wilders loopt op tot 40 miljard euro, zegt D66-voorman Rob Jetten. CDA-leider Henri Bontenbal vraagt Wilders of hij wel bereid is te bezuinigen, wat volgens deskundigen nodig is, zeker als er nieuwe plannen bijkomen die geld kosten.
Wilders: ik zal nog een keer premier worden
"Ik zal nog een keer minister-president worden", zei PVV-leider Geert Wilders in het debat over de afgelopen fase van de formatie. "Niet vandaag, niet morgen, maar ik zal het worden met de steun van u, al die miljoenen mensen thuis, die ook in de toekomst de PVV nog groter zullen maken."
De fractievoorzitters van PVV, VVD, NSC en BBB hebben afgesproken om straks onder een nieuw kabinet in de Tweede Kamer te blijven. "Natuurlijk was ik liever minister-president geworden", herhaalde Wilders.
Wilders wil Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol als nieuwe informateurs
PVV-leider Geert Wilders stelt twee nieuwe informateurs voor die de onderhandelingen over een nieuw kabinet moeten leiden. Hij wil die functie toevertrouwen aan Elbert Dijkgraaf, voormalig Kamerlid van de SGP, en staatsraad van CDA-huize Richard van Zwol. Dat zei Wilders aan het begin van het Kamerdebat over de kabinetsformatie.
Oud-informateur Kim Putters adviseerde vorige week in zijn eindverslag om PVV, VVD, NSC en BBB verder te laten praten over de vorming van wat hij een 'programkabinet' noemt. Dat is volgens Putters een vorm van een extraparlementair kabinet, waarbij de onderhandelende partijen een akkoord op hoofdlijnen moeten maken.
Econoom en hoogleraar
De PVV-leider prijst Dijkgraaf aan als een "gerespecteerd oud-collega". De econoom en hoogleraar zat van 2010 tot 2018 namens de SGP in de Tweede Kamer. Van Zwol is een voormalig topambtenaar en is sinds 2017 staatsraad bij de Raad van State. Hij was als secretaris betrokken bij de formatie van de kabinetten- Balkenende II en IV.
Wilders heeft er vertrouwen in dat de partijen in deze nieuwe ronde "eindelijk" aan de inhoud toekomen. Sinds de verkiezingen op 22 november spraken de vier partijen vooral met elkaar over rechtstatelijke bezwaren die met name NSC heeft tegen sommige standpunten van de PVV, en over de vorm waarin hun eventuele samenwerking moet worden gegoten.
Geweldig werk
Putters heeft de afgelopen weken "geweldig werk" geleverd, vindt Wilders. Na de eerste informatieronde onder leiding van Ronald Plasterk leek het door de PVV-leider gewenste rechtse kabinet ver uit zicht. Maar inmiddels zijn de vier partijen toch allemaal bereid verder te praten. "Dat is voor een groot deel op uw conto te schrijven", zei Wilders tegen Putters, die ook aanwezig is bij het debat.
Beeld ANP Tweede Kamer praat over 'programkabinet'
Informateur Kim Putters stelde vorige week voor om de PVV, VVD, NSC en BBB te laten praten over een 'programkabinet'. Vandaag debatteert de Tweede Kamer over dit voorstel.
Het voorstel van Putters roept vooral bij de oppositie de nodige vragen op. Wat is precies het verschil tussen een regulier kabinet en een 'programkabinet'? Leider van de grootste oppositiepartij GroenLinks-PvdA Frans Timmermans ziet geen verschil: "Je kan het beestje noemen zoals je wilt, maar het blijft gewoon een meerderheidskabinet."
Twitter bericht wordt geladen...
De VVD en NSC kunnen vragen verwachten over hun omslag om toch te willen samenwerken met de PVV van Geert Wilders. Omtzigt ziet een verschil tussen een regulier en extraparlementair kabinet, want eerder liet de NSC-voorman weten niet in een regering met de PVV te willen stappen. (Redactie Trouw)
Informateur Kim Putters presenteerde vorige week donderdag zijn eindverslag. Beeld ANP Advies voor programkabinet is volgens Putters 'geen zwaktebod'
'Programkabinet' kwam de afgelopen maanden niet voor op het lijstje van mogelijke kabinetsvormen. Donderdag introduceerde de inmiddels oud-informateur Kim Putters deze term voor een kabinet, die hij als een vorm van een extraparlementair kabinet ziet.
Hij wijst resoluut de suggestie van de hand dat zijn advies om tot een dergelijk kabinet te komen een zwaktebod is. "Het voorstel is een serieuze poging om tot een zekere nieuwe verhouding tussen Kamer en kabinet te komen", zei Putters bij de presentatie van zijn eindverslag.
Met een programkabinet ontstaat "een vorm die niet alleen ruimte geeft om oplossingen te vinden voor de maatschappelijke uitdagingen, maar die ook voldoende politieke binding, stabiliteit en bestuurbaarheid biedt", staat in zijn eindverslag.
Beeld ANP Timmermans ziet een gewoon meerderheidskabinet
PVV, VVD, NSC en BBB gaan gewoon een meerderheidskabinet vormen, zegt GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans. Informateur Kim Putters stelt voor een programkabinet te vormen. "Je kan het beestje noemen zoals je wilt, maar het blijft gewoon een meerderheidskabinet."
Volgens Timmermans is er een andere naam opgeplakt omdat het kennelijk "ongemakkelijk" is voor VVD en NSC dat ze samen in een kabinet gaan zitten met de radicaal-rechtse PVV van Geert Wilders. "Ze gaan gewoon een meerderheidskabinet vormen met Wilders", aldus de linkse leider.
Het nieuwe kabinet moet gaan werken met een beperkt regeerakkoord. Daar gelooft Timmermans weinig van. Dat hoort hij al jaren en altijd wordt het uiteindelijk een heel gedetailleerd akkoord. Hij denkt dat het niet eenvoudig zal worden voor de vier partijen om overeenstemming te bereiken over de financiële kaders.
Timmermans gelooft ook niet dat er veel ruimte zal zijn voor andere fracties om via de "wisselende meerderheden" waar Putters in zijn verslag over spreekt hun eigen punten binnen te halen. Hij ziet dan ook geen rol voor zijn eigen partij. "Wij gaan Wilders niet aan meerderheden helpen".
Beeld ANP Wilders: ondemocratisch dat ik geen premier word
PVV-leider Geert Wilders vindt het staatsrechtelijk onjuist en ondemocratisch dat hij geen premier wordt, ondanks dat zijn partij de grootste is. Dat zei hij donderdagochtend voordat hij bij informateur Kim Putters naar binnen ging. Door een blokkade van NSC heeft hij een stap opzijgezet, maar dat doet hij niet van harte.
Aan tafel had de leider van de radicaal-rechtse partij nog gezegd dat hem het premierschap eigenlijk niet afgepakt kon worden, zei hij donderdagochtend tegen de pers. "Maar daar heb je wel steun van nodig van alle partijen."
De BBB vond het prima als Wilders premier zou worden, laat hij weten. Er was een partij die "zei: liever niet, maar we gaan er niet voor liggen", zegt hij. De naam van de partij wilde hij niet noemen, maar volgens bronnen gaat het om de VVD. Alleen de NSC van Pieter Omtzigt heeft aangegeven: "Geen sprake van", aldus Wilders.
De PVV-leider maakte zijn ongenoegen duidelijk met een vergelijking met scheidend premier Mark Rutte, die vier kabinetten heeft geleid. "U moet zich voorstellen dat de heer Rutte de verkiezing had gewonnen en had gezegd, 'nou laat iemand anders maar premier worden'."
Wilders krijgt donderdag net als de andere drie partijleiders en secondanten de kans om het concept-verslag van informateur Kim Putters in te zien. Dat gaat later op de dag naar de Tweede Kamer. De overige fractieleiders zeiden verder weinig bij binnenkomst.
Staatsrechtelijk ligt het overigens niet vast dat de partijleider van de grootste partij de premier wordt. Het is wel de ongeschreven regel dat dit gebeurt. (ANP)
Wilders ziet af van premierschap, mist steun van andere partijleiders
PVV-leider Geert Wilders ziet af van het premierschap omdat niet alle partijen waarmee over een nieuw kabinet wordt gesproken dat steunen, schrijft hij op het sociale medium X. "De liefde voor mijn land en kiezer is groot en belangrijker dan mijn eigen positie. Ik hou van NL." De PVV is de grootste partij en onderhandelt met VVD, NSC en BBB over de vorming van een nieuw kabinet.
Naast Wilders zullen ook de partijleiders van VVD, NSC en BBB in de Tweede Kamer blijven. Dat was altijd al de voorkeur van Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB).
Het is uiterst ongebruikelijk dat de leider van de grootste partij niet naar het Torentje gaat. Dat gebeurde voor het laatst begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Wilders heeft meerdere malen gezegd dolgraag premier te willen worden. Dat hij het premierschap opgeeft, is opnieuw een grote concessie van de PVV-leider.
De vier partijen willen gaan onderhandelen over de vorming van een extraparlementair kabinet met een beknopt regeerakkoord. Daarmee wordt de afstand tussen kabinet en Kamer groter, een grote wens van NSC. Informateur Kim Putters komt donderdag met zijn eindverslag over de gesprekken. (ANP)
Kim Putters na gesprekken op landgoed: volgende stap vorming kabinet kan worden gezet
Volgens informateur Kim Putters hebben de gesprekken met de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB tot resultaat geleid. Er kan nu een volgende stap in de vorming van een nieuw kabinet worden gezet met deze vier partijen. Dat zei Putters na afloop van twee dagen van gesprekken op het Hilversumse landgoed de Zwaluwenberg.
"Ik ben nu zover dat ik conclusies kan gaan trekken en mijn verslag af kan gaan schrijven. Dat zal ik morgen doen", zei Putters dinsdagavond.
Putters sprak van twee intensieve dagen. "Ik ga morgen alles op een rij zetten." Donderdag moet hij zijn eindverslag bij de Tweede Kamer inleveren.
De vier partijleiders zaten in Hilversum voor het eerst weer met zijn vieren om tafel. "Dat was in deze informatieronde nog niet gebeurd en dat was wel nodig", zei Putters.
Nadat NSC-partijleider Pieter Omtzigt begin februari tijdens de eerste informatieronde, onder leiding van Ronald Plasterk, was opgestapt, verzuurden de onderlinge verhoudingen. De afgelopen weken sprak Putters vrijwel alleen een-op-een met de vier politici.
Bij vertrek van het landgoed wilde BBB-partijleider Caroline van der Plas alleen kwijt dat ze "positief" gestemd is en dat er "goede gesprekken" zijn gevoerd. Omtzigt zei dat er de afgelopen dagen "heel hard is gewerkt" en verwees voor meer informatie naar Putters. Geert Wilders (PVV) en VVD-leider Dilan Yeşilgöz reden weg zonder de pers te woord te staan.
De partijleiders spraken maandag van 15.00 uur tot 19.30 uur onder leiding van Putters met elkaar. Dinsdag werden de gesprekken om 09.30 uur hervat en even voor 20.00 uur afgerond.
Het is nog niet bekend wanneer de Tweede Kamer over het eindverslag van Putters debatteert. Dat wordt waarschijnlijk in de loop van volgende week. (ANP)
Onderhandelaars komen aan op defensielandgoed voor formatieoverleg
De partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB zijn aangekomen op het defensielandgoed de Zwaluwenberg voor overleg over de kabinetsformatie. Informateur Kim Putters wil verspreid over twee dagen "in alle rust en vertrouwelijkheid" onderhandelen op het landgoed, weg van het Haagse Binnenhof. Deze week moet hij zijn verslag opsturen naar de Tweede Kamer.
De grote vraag is of hij daarin een nieuwe gespreksronde kan aanbevelen tussen die vier partijen over een te vormen kabinet in een niet-traditionele vorm. Zo wordt gesproken over een extraparlementair kabinet.
De onderhandelaars zelf klonken afgelopen tijd hoopvol, maar Putters sprak recent mediaberichten tegen dat hij al conclusies heeft getrokken. Er zijn nog gesprekken gaande tussen hemzelf en de vier partijen, benadrukte de informateur.
De vier partijleiders kwamen maandagmiddag met de auto aan. Alleen NSC-voorman Pieter Omtzigt deed even zijn raampje open voor de pers. Het is volgens hem "wel de bedoeling" dat er stappen worden gezet. "We dienen hard te werken, omdat er grote problemen zijn in het land." Het is dan ook goed om "in alle rust" te overleggen op het landgoed, zegt hij.
Eind vorige week zei VVD-leider Dilan Yeşilgöz hoopvol te zijn dat er voor de zomer een nieuwe ministersploeg op het bordes staat.
Informateur Putters spreekt vier partijleiders maandag en dinsdag voor het eerst gezamenlijk
Kim Putters wil onderhandelaars van PVV, VVD, NSC en BBB maandag en dinsdag "in alle rust en vertrouwelijkheid" spreken op het landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum. Daarom is de informateur niet van plan om die dagen vragen van journalisten te beantwoorden. "We zitten echt een paar stappen voor mijn deadline en de eindstreep", verdedigt hij zijn keuze.
De informateur komt uiterlijk volgende week donderdag met zijn eindverslag. Aan het begin van de week heeft hij voor het eerst een gezamenlijk gesprek met de vier leiders van de partijen. Tot nu toe heeft hij de onderhandelaars alleen individueel of in koppels gesproken. De keuze om nu pas een gezamenlijk gesprek te organiseren, past in het plan dat Putters voor zichzelf heeft gemaakt om in korte tijd "een vruchtbare politieke samenwerking" in gang te zetten.
De slotconclusie dat de vier partijen verder kunnen onderhandelen om een kabinet te vormen, wil Putters nog steeds niet trekken. "Daar heb ik ook echt nog een aantal gesprekken voor nodig met de fractievoorzitters." Hij denkt dat de kans op slagen groter is als dat gebeurt buiten de hectiek van het Tweede Kamergebouw, waar zijn werkkamer is en hij de onderhandelaars normaal gesproken uitnodigt. (ANP)
Yesilgöz wil inhoudelijke gesprekken starten voor nieuw kabinet
Als het aan VVD-partijleider Dilan Yesilgöz ligt, kan worden gestart met inhoudelijke onderhandelingen voor een nieuw kabinet samen met PVV, NSC en BBB. Het moet voor de zomer lukken om een nieuw kabinet te hebben, zei ze voorafgaand aan de wekelijkse ministerraad.
Ze tekent daar wel meteen bij aan dat het eerst aan informateur Kim Putters is om "alle signalen en al die input bij elkaar te brengen. Dus het is echt aan hem om dat verder te duiden, maar ik blijf hoopvol."
De vorm van een nieuw kabinet is voor Yesilgöz geen halszaak, al herhaalde ze dat de VVD een voorkeur heeft voor een extraparlementair kabinet waarvoor de VVD ministers wil leveren. "Maar anderen hebben natuurlijk ook andere ideeën, dat kan allemaal. Voor mij is het belangrijk dat we het vooral hebben over hoe het wel kan en dat we eindelijk wel iets kunnen neerzetten. Want volgens mij is de kiezer er echt wel een beetje klaar mee."
Beeld ANP Informateur Putters verwacht toch extra gesprekken nodig te hebben
Informateur Kim Putters verwacht begin volgende week nog een aantal gesprekken te voeren met de fractievoorzitters van PVV, VVD, NSC en BBB. "We zijn onderweg en ik denk ook dat er nog heel wat te overbruggen valt", zei hij na een dag schrijven aan zijn eindverslag. Maandag en dinsdag is gevraagd aan de partijleiders om tijd vrij te houden om te kunnen overleggen, meldt een betrokkene.
Omdat de gesprekken nog lopen, wil Putters nog geen conclusies trekken. Berichtgeving van de NOS donderdagavond dat de vier partijen willen werken aan nieuw kabinet, en dat NSC toch bereid is om ministers te leveren aan een eventueel extraparlementair kabinet, leidde tot een opmerkelijke tweet:
Twitter bericht wordt geladen...
De informateur wil hiermee de beweringen niet onweersproken laten, maar hij gaat er tegelijk niet inhoudelijk op in. Met wie en in welke samenstelling Putters begin volgende week gesprekken wil voeren, wil hij nog niet zeggen. Onder zijn leiding hebben de vier fractievoorzitters nog geen enkele keer samen met hem over een nieuw kabinet gesproken. Hij ontving de partijleiders de afgelopen dagen afzonderlijk of in koppels. (ANP/Redactie Trouw)
Omtzigt ziet twee opties: gedogen of extraparlementair kabinet
Voor NSC liggen er twee opties op tafel voor een nieuw kabinet. Dat is gedogen of een extraparlementair kabinet, zei partijleider Pieter Omtzigt na een gesprek met informateur Kim Putters. Op een zakenkabinet zit volgens Omtzigt niemand te wachten.
Hij hoopt "dat iedereen van (deze twee opties) denkt, nou, daar kunnen we mee uit de voeten". PVV, VVD, NSC en BBB praten al maanden over de vorming van een rechts kabinet. De VVD wilde eerder ook alleen gedogen, maar lijkt inmiddels wel toe te willen treden tot een kabinet.
Zo'n gedoogconstructie was "natuurlijk onderwerp van gesprek" donderdag met de informateur, zei de NSC-leider na afloop. Hij wilde verder niks zeggen onder welke voorwaarden hij bereid is zo'n minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB te gaan gedogen. (ANP)
Putters blijft ook nog steeds zoeken naar meerderheidskabinet
Informateur Kim Putters blijft nog zoeken naar een meerderheidskabinet, hoewel NSC van Pieter Omtzigt opnieuw heeft aangegeven niet aan zo'n variant met de PVV te willen deelnemen. "Wij gaan niet in een meerderheids- of minderheidskabinet met deze drie partijen", herhaalde Omtzigt woensdag na weer een gesprek met de informateur.
"Een groot deel van de Tweede Kamer heeft aangegeven dat men vindt dat er eerst gekeken moet worden naar een meerderheidskabinet met de vier partijen die de afgelopen maanden om tafel zaten", reageerde Putters. Op de vraag of het geen tijdverspilling is, antwoordde hij: "ik ben een opdracht van de Tweede Kamer aan het uitvoeren. En een opdracht van de Tweede Kamer is geen dood paard."
De informateur ontving woensdagochtend eerst PVV-leider Geert Wilders. Volgens hem zijn PVV, NSC, VVD en BBB "op elkaar aangewezen". Later kwamen Omtzigt en BBB-leider Caroline van der Plas samen langs. Zij blijft ook hopen op een meerderheidskabinet. Maar Omtzigt zet daar duidelijk een streep door. "Alle partijen die hier aan tafel zitten, weten heel goed wat onze positie is", zei hij na het gesprek met Putters. (ANP)
NSC-leider Pieter Omtzigt na afloop van zijn gesprek van een nieuwe gespreksronde van informateur Kim Putters met de fractieleiders van de Tweede Kamer. Beeld ANP Dassen (Volt) blijft pleiten voor meerderheidskabinet zonder PVV
Volt-leider Laurens Dassen vindt dat de poging om een meerderheidskabinet te vormen met de PVV is mislukt, zei hij dinsdag voor zijn gesprek met informateur Kim Putters. "Wat ons betreft kan met andere partijen gesproken worden over een meerderheidskabinet."
Aan zo'n kabinet, dat wordt gedragen door een vaste meerderheid van fracties in de Tweede Kamer, is volgens Dassen op dit moment de meeste behoefte. "Pas als dat niet meer kan, moet je over andere mystieke vormen of minderheidskabinetten praten." Zelf voelt de Volt-leider wel wat voor een "variant over het midden" met GroenLinks-PvdA en D66. Dat is zo goed als onmogelijk zonder steun van VVD en NSC.
Eerder deze maand, tijdens het debat over het verslag van de vorige informateur Ronald Plasterk, voerde Dassen eenzelfde pleidooi. "Laten we werk maken van een stabiel meerderheidskabinet met een regeerakkoord op hoofdlijnen, zonder antirechtsstatelijke partijen", zei hij toen, doelend op de PVV.
Volt, met twee zetels in de Tweede Kamer, stemde die dag tegen het voorstel van PVV-leider Geert Wilders om Kim Putters de vorm van een mogelijke coalitie te laten onderzoeken. "Partijen draaien om de hete brij heen", zegt Dassen. "Wat mij betreft kan Putters zo snel mogelijk terug naar de Kamer, omdat een meerderheidskabinet onze voorkeur heeft. En dan wel zonder de PVV." (ANP)
Rechtse partijen moeten een kabinet vormen, is de boodschap van links
Na een week van masseren en bezinning zit de formatie nog steeds muurvast. De rechtse partijen moeten het bijleggen en een kabinet vormen, is de boodschap van de andere fractievoorzitters aan informateur Putters.
Lees hier het hele artikel
Van der Plas blijft met BBB inzetten op meerderheidskabinet
De BBB blijft inzetten op de vorming van een meerderheidskabinet. Dat zal de boodschap aan informateur Kim Putters zijn, verklaarde BBB-leider Caroline van der Plas maandag.
"Ik denk dat je met een meerderheidskabinet, met alle crises die we hebben, dat dat gewoon de beste optie is", aldus Van der Plas. Ze vindt ook dat er vaart moet worden gemaakt met een nieuwe coalitie.
De informateur ontvangt maandag zes fractievoorzitters om te praten over de vorming van een nieuw kabinet. Hij inventariseert welke kabinetsvorm de voorkeur heeft van de partijen en onderzoekt hoe die varianten eruit zien.
De eerste fractieleider die Putters sprak was Geert Wilders. Die wil ook het liefst een meerderheidskabinet, zei hij. Daarna heeft een minderheidskabinet zijn voorkeur en als het niet anders kan een extraparlementair kabinet. (ANP)
