Tweede Kamer wil helderheid over Russische geldstromen naar politici, maar die is lastig te krijgen

Geert Wilders was er als eerste bij om aan de alarmbel te trekken. Hij wil van het kabinet weten of de berichten uit Tsjechië kloppen, zo maakte hij donderdagochtend duidelijk in de Tweede Kamer. Zijn Nederlandse politici via een Tsjechische nieuwssite betaald om pro-Russische standpunten te verkondigen? En als dat waar is, moet het kabinet ‘man en paard noemen’, meent de PVV-leider, die volgende week een debat wil over de kwestie.

Of het zover zal komen, is de vraag. De Tsjechische inlichtingendienst BIS, die woensdag het oprollen van de pro-Russische website Voice of Europe (VoE) bekendmaakte, houdt zich vooralsnog op de vlakte. De twee kopstukken achter de site, de Poetin-vertrouweling Viktor Medvedtsjoek en diens medewerker Artem Martsjevski – twee pro-Russische Oekraïners – zijn op de sanctielijst geplaatst, maar in een officiële verklaring worden geen namen genoemd.

De Tsjechische geheime dienst wil alleen kwijt dat VoE al geruime tijd probeert de publieke opinie in een aantal Europese landen te beïnvloeden. ‘De inhoud werd rechtstreeks gecontroleerd en gefinancierd door Rusland’, aldus de dienst. ‘Geld uit Moskou is gebruikt om enkele politieke exponenten te betalen die Russische propaganda verspreiden. Het ging om bedragen in de miljoenen kronen.’ Eén miljoen kronen is circa 40 duizend euro.

Het is de Tsjechische krant Denik N die op basis van anonieme bronnen heeft onthuld dat politici uit Duitsland, Frankrijk, Polen, België, Hongarije én Nederland via contacten met de site zouden zijn betaald. Dat zou in cash of in cryptomunten zijn gebeurd. De Tsjechische inlichtingendienst zou beschikken over ‘een lijst met namen van politici die geld of crypto hebben aangenomen’, maar die informatie wordt vooralsnog niet met de buitenwereld gedeeld.

AIVD

Wel zou Tsjechië al enkele maanden geleden de inlichtingendiensten in andere betrokken landen hebben ingelicht. Dat zou betekenen dat ook de Nederlandse AIVD al geruime tijd op de hoogte is van mogelijke betalingen aan Nederlandse politici.

De AIVD wil vooralsnog niets kwijt over de zaak. De dienst waarschuwt al jaren voor heimelijke Russische beïnvloeding, waarbij ook Nederlandse politici nadrukkelijk als doelwit worden genoemd, maar doet dat alleen in algemene termen. Nooit worden er namen genoemd.

Inlichtingendiensten proberen bedreigingen in kaart te brengen en te verstoren, maar geven daarover slechts summier informatie, ook om hun werkwijze te beschermen. Als er strafrechtelijke feiten plaatsvinden, kan er wel informatie worden doorgegeven aan het Openbaar Ministerie.

Waarschuwingen en onthullingen

De onduidelijkheid over de exacte aard van de Russische beïnvloeding leidt al langer tot frustratie in de Kamer. De Volkskrant onthulde vorig jaar dat AIVD-baas Erik Akerboom FvD-leider Thierry Baudet in 2020 waarschuwde voor toenaderingen door Russische inlichtingendiensten. Daarbij bestonden vooral zorgen over een jonge vrouw die zich in Forum-kringen ophield en veelvuldig bij de Russische ambassade kwam. Het vermoeden bestond dat ze daar contant geld ophaalde.

Het kabinet bevestigde uiteindelijk de waarschuwing, maar meer details zijn nooit prijsgegeven.

Het bleef ook stil toen Zembla eerder onthulde dat Baudet rond het Oekraïne-referendum in 2016 contact had met Vladimir Kornilov, die banden zou hebben met Russische inlichtingendiensten. In intern chatverkeer schreef Baudet met een knipoog: ‘Misschien wil Kornilov wel extra betalen’. Volgens Baudet was dat als grap bedoeld.

Een bezorgde Tweede Kamer wilde na de Zembla-onthulling dat de Rekenkamer onderzoek zou doen naar buitenlandse geldstromen richting politieke partijen, maar die bleek daar niet toe in staat.

Interviews Wilders en Baudet

Baudet, die in augustus nog een groot interview gaf aan VoE, wees woensdag in de Tweede Kamer opnieuw iedere suggestie van de hand dat hij geld uit Rusland heeft ontvangen. ‘Wij worden door helemaal niemand betaald.’

Hij reageerde donderdag niet op verzoeken om meer duidelijkheid over zijn band met de vanuit Rusland gerunde site. Zeker is dat ook Baudets partijgenoot en Europarlementariër, ex-PVV’er Marcel de Graaff, veelvuldig contact had met VoE.

Geert Wilders gaf in 2018 al een interview aan de site, waarbij hij VoE uitvoerig prees (‘We mogen ons gelukkig prijzen VoE te hebben als tegengif voor de indoctrinatie van fake media’). De site was op dat moment wel in andere handen en ging vervolgens geruime tijd uit de lucht. Pas in februari 2023 kwam de site in het bezit van een Pool. Woensdag vonden huiszoekingen plaats in Polen, waarbij tienduizenden euro’s in contanten in beslag werden genomen.

Debat

Wilders verklaarde donderdag tegen de NOS dat ‘wij gelukkig nooit een cent van wie dan ook, direct of indirect, uit dat land hebben ontvangen, ook niet via een website’. Volgens de PVV-leider is het belangrijk dat er snel duidelijkheid komt over de gebeurtenissen. ‘We hebben binnenkort Europese verkiezingen en als die worden beïnvloed met grote sommen geld, dan is dat heel kwalijk.’

D66-fractievoorzitter Jan Paternotte suggereerde op NPO Radio 1 dat Wilders er ook persoonlijk belang bij heeft dat duidelijk wordt of er betalingen vanuit Rusland zijn gedaan en naar wie. ‘Hij wil een debat, omdat hij er alle belang bij heeft om de schijn weg te nemen dat hij hier iets mee te maken heeft.’