Top van PKN: ‘Politiseren van het Gaza-conflict helpt niet’
De Protestantse Kerk in Nederland is voor een staakt-het-vuren in Gaza en tegen de bezetting van de Westelijke Jordaanoever. Maar zeker niet tegen Israël. ‘Wij veroordelen het buitensporige geweld van beide kanten.’
“We móeten ons wel uitspreken”, zegt René de Reuver, voorman van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Zijn kerk staat namelijk onder ‘toenemende druk uit de Joodse gemeenschap en van Palestijnse zijde’ om positie te kiezen in de Gazaoorlog. “Ze zeggen allebei: een kerk mag niet zwijgen.”
Dus spreekt de PKN, op Goede Vrijdag, de dag waarop het sterven van Jezus wordt herdacht. De Reuver: “Dat is het lijden in optima forma. In de wonden en de trauma’s aan weerszijden van het conflict worden de wonden van Christus zichtbaar. Laten we elkaars wonden aanraken, elkaars verhalen aanhoren. En kiezen voor humaniteit.”
Het nieuwe van deze tekst is volgens De Reuver dat de PKN oproept om ‘de politieke loopgraven te verlaten, want politieke stellingnames staan oplossingen in de weg’.
Recht doen aan alle partijen
Binnen de Protestantse kerk, die anderhalf miljoen leden telt, klinkt de roep om partij te kiezen. Dat valt niet mee, aldus de verklaring. De Gaza-crisis verdeelt de kerk tot op het bot. De één is vurig pro-Israël, de ander is even fervent op de hand van de Palestijnen, met bijbehorende eisen aan de kerk. “Dat varieert van ‘noodhulp aan Gaza betekent steun aan de vijanden van Israël’ tot ‘veroordeel de genocide’.” Dat laatste geluid vertolken de christelijke theologen van Kairos-Sabeel.
Protestanten stonden ooit vierkant achter Israël, wat ze het verwijt opleverde dat ze wegkeken van het lijden van Palestijnen. Een terecht verwijt, zei De Reuver eerder in Trouw. De PKN probeert nu alle partijen recht te doen, door de nadruk te leggen op humaniteit. De ‘onopgeefbare verbondenheid met Israël’, zoals de PKN in haar kerkorde heeft staan, betekent beslist geen steun aan de regering en de staat Israël, aldus De Reuver.
In de verklaring gaat de PKN apart in op de situatie op de Westelijke Jordaanoever. Daarin sluit de kerk aan bij de seculiere, internationale rechtsorde, die de Israëlische nederzettingen afkeurt. Het beroep dat joodse en christelijke zionisten op de Bijbel doen om hun claim op dat grondgebied te rechtvaardigen, wijst de kerk ronduit af; zijzelf neemt mensenrechten als ‘het primaire oriëntatiepunt’.
Zo omzichtig als de verklaring is over Gaza, zo helder is ze over de Westoever. De PKN kant zich tégen de Joodse kolonisten, die de bezette Westoever immers ‘illegaal’ bewonen, en is vóór de Palestijnen die zich door kolonisten en het Israëlische leger bedreigd voelen. Dat kerkleden en dominees van de PKN toch kolonisten steunen, zoals gebeurt binnen het christen-zionistische Christenen voor Israël, vindt De Reuver ‘onverenigbaar met wat de PKN al jaar en dag vindt’.
Apolitieke stem
Volgens De Reuver wordt het Gaza-conflict ‘gepolitiseerd’. “Dat helpt niet. Daardoor zit iedereen in de loopgraven. De gijzelaars moeten worden vrijgelaten en we staan klaar om hulp te verlenen, daar is behoefte aan, deze oorlog heeft al te veel mensenlevens gekost.”
Om uit de politisering te komen, zoekt De Reuver een apolitieke stem, ‘terwijl we beseffen dat alles daar politiek is’. Eind 2023 vond hij een oproep tot een staakt-het-vuren nog te politiek geladen, nu niet meer.
De Goede Vrijdag-verklaring van de PKN is een ‘antwoord op de Joodse en Palestijnse stemmen die weerklank vinden binnen de kerk’, zegt De Reuver. Eerdere verklaringen en uitspraken van de PKN-top schoten sommigen in het verkeerde keelgat: nu eens liet de PKN de Joden in de kou staan, dan weer was er geen oog voor het Palestijnse volk.
Om zulke problemen te voorkomen, had de PKN de verklaring vooraf kunnen voorleggen aan alle betrokkenen. Dat is niet gebeurd. Desgevraagd bevestigt De Reuver dat zowel het pro-Palestijnse Kairos-Sabeel als de Joodse gemeenschap in Nederland er niet in zijn gekend.
Lees ook:
PKN heeft te vaak ‘weggekeken’ van leed Palestijnen
De Protestantse Kerk heeft het leed van Palestijnen te vaak genegeerd. Dat moet anders: het PKN-bestuur wil zijn verhaal van ‘onrecht, uitsluiting en bezetting’ meer onder de aandacht van gelovigen brengen, ook door gelovigen aan te sporen bij hun reizen naar Israël óók Palestijnse christenen te ontmoeten.