Een countryalbum van Beyoncé, daar is niet iedereen blij mee. Waar komt die weerstand vandaan?

Het moet als een glorieuze overwinning hebben gevoeld. Eerst stelselmatig genegeerd worden door de Amerikaanse country-radiozenders om vervolgens een nummer-1-hit te scoren in de countryhitlijst. Beyoncé flikte het. Het zal niemand zijn ontgaan dat de zangeres in februari twee singles van haar nieuwe album Cowboy Carter uitbracht, die ver verwijderd zijn van haar muzikale comfortzone. 16 Carriages en vooral Texas Hold ’Em, met zijn bluegrassachtige interactie tussen banjo en gitaar, bleken heel country.

Minder bekend is dat maar acht van de honderdvijftig Amerikaanse radiozenders die cijfers leveren aan de Billboard Country Airplay Charts Texas Hold ’Em draaiden. Het nummer zou geen echte country zijn. Er kwam een petitie aan te pas waarin 27 duizend mensen eisten dat Beyoncés nieuwe single wél op al die stations zou worden gedraaid. En zo was Queen Bey verantwoordelijk voor niet één maar waarschijnlijk twee muzikale mijlpalen dit jaar. Ze is de eerste zwarte vrouw die de Amerikaanse countryhitlijst aanvoerde en ook de eerste die na een petitie op die plek belandde.

Samen met The Dixie Chicks

Dat Beyoncés zegetocht in de country niet zonder slag of stoot ging, is niet opzienbarend. In 2016 kreeg ze al kritiek op het countrynummer Daddy Lessons op het album Lemonade. Toen ze de song samen zong met countryband The Chicks, voorheen The Dixie Chicks, op de Country Music Awards (CMA), riep dat een stortvloed aan negatieve reacties op. Een recensent voor Country Music Television vond het geen country omdat het niet in Tennessee was opgenomen en niet was geschreven door songwriters uit Nashville. En op de socialemediasites van de CMA waren de reacties zo hard en racistisch dat de post van de show werd verwijderd.

Nu is er in de Verenigde Staten een nationaal debat gaande met als centrale vraag of Beyoncé wel thuishoort in het countrygenre. Is ze authentiek country genoeg om het te mogen zingen? En valt Texas Hold ’Em überhaupt wel in het genre? En dat roept weer de vragen op: hoe behoudend, politiek gekleurd of wit is country?

Behoorlijk. Het zegt iets dat de eerste homoseksuele mainstream countryzanger, Ty Herndon, pas tien jaar geleden uit de kast kwam. Jason Aldeans vorig jaar uitgekomen nummer Try That in a Small Town is een viering van veronderstelde zuidelijke waarden, waarin openbaar geweld en roofovervallen worden weggezet als typisch stadse fratsen. Probeer dat maar eens in mijn dorpje, daagt Aldean je uit. En bij die waarden van the good ole’ south horen zeker geen dwaasheden als inclusiviteit of een links progressief geluid.

Ter illustratie: Toen The Chicks, toen nog The Dixie Chicks, in 2003 tijdens een concert in Londen liet weten niet achter de Amerikaanse invasie van Irak te staan, leverde dat woedende reacties op. Countryzenders boycotten hun muziek en de meiden kregen doodsbedreigingen. De patriottische countryzanger Toby Keith, die het pro-oorlogsnummer Courtesy of the Red White and Blue (The Angry American) had uitgebracht, (sleutelstrofe ‘We’ll put a boot in your ass’) toonde tijdens concerten een levensgrote bewerkte foto van Chicks-zangeres Natalie Maines en Saddam Hussein als beste maatjes.

Rapper Lil Nas X

Maar er wordt gerammeld aan de poorten. En niet alleen door Beyoncé. Vijf jaar geleden scoorde rapper Lil Nas X zijn eerste hit met een hiphopcrossover van Old Town Road. Het nummer bereikte nummer 19 van de Billboard Country Chart, totdat Billboard het nummer diskwalificeerde omdat het niet in het genre zou passen. Wat misschien niet hielp, was dat Lil Nas de vinkjes ontbeert om door het leven te gaan als bonafide countryster, want hij is zwart en queer op het flamboyante af. Ook queer: de altijd gesluierde countryzanger Orville Peck, die debuteerde in 2019 en samenwerkte met de dragqueens van Ru Paul. En naast Beyoncé hebben ook megasterren als Lana Del Rey en Post Malone aangekondigd de oversteek te maken.

De countrynieuwkomers worden door puristen en poortwachters beschouwd als gelukszoekers, economische migranten die uit opportunisme flirten met country. Country is booming in Amerika, een van de snelst groeiende muziekgenres volgens databedrijf Luminate, dat vorig jaar meer dan 20 miljard audiostreams noteerde. Dat is een stijging van ongeveer 24 procent vergeleken met 2022. En volgens The Economist luisteren zo’n 150 miljoen Amerikanen eenmaal per maand naar country. In juli vorig jaar bezetten voor het eerst ooit drie countrynummers de hoogste drie plekken van de Billboard Hot 100, de belangrijkste hitlijst van de VS.

Dan loont het om een Stetson op je hoofd te zetten en er zo nu en dan een ‘yee-haw’ uit te gooien. Dat tegen country aanschurken vond countryzanger Alan Jackson in 1994 al gekoketteer. Hij bezingt in het sarcastische Gone Country een aantal personages die het niet meer redden in hun eigen muzikale tak van sport en een opportunistische carrièreswitch maken.

Yeah, he’s gone country, a new kind of walk
He’s gone country, a new kind of talk
He’s gone country, look at them boots
He’s gone country, oh, back to his roots

Van rock tot reggae

Maar zelfs al zou Beyoncé opportunistisch flirten met country, dan nog is er iets vreemds aan de hand. Vergelijk het maatschappelijke rumoer rond Beyoncés single met de stilte rond de release van Dolly Partons laatste plaat. De petemoei van de country heeft onlangs een atypisch album uitgebracht en om misverstanden te voorkomen heeft ze de titel als een heus metalbandlogo op de hoes geplaatst: Rockstar. Yep, Dolly flirt met een ander genre. Dolly’s gone rock en Amerika haalde zijn schouders op.

En naast Dolly zijn er tal van countrysterren die muzikaal vreemdgingen. Willie Nelson maakte in 2005 een reggae-album. In 1930, toen country nog in de kinderschoenen stond, nam Jimmie Rodgers, ‘The Father Of Country Music’, het nummer Blue Yodel op met jazztrompettist Louis Armstrong. Het lijkt erop dat het niet zozeer een vermeend opportunisme is dat schrijnt bij de puristen. Hoewel nergens de term wordt genoemd, klagen de countrygatekeepers eigenlijk over het feit dat Beyoncé zich heeft bezondigd aan culturele toe-eigening. En zo worden witte conservatieve Amerikanen ook een beetje woke als het om hún exclusieve culturele erfgoed gaat.

Correctie: verondersteld exclusief cultureel erfgoed! Want country is lang niet zo wit als vaak wordt aangenomen. Vraag maar aan Rhiannon Giddens, die banjo speelt op Texas Hold ’Em. En dat is een statement, want A: Giddens is een zwarte muzikant die een bij uitstek country-instrument bespeelt, en B: Giddens maakt zich als academicus sterk om het publiek bekend te maken met het weggepoetste zwarte, historische aandeel in country.

Banjo uit Afrika

Drie jaar geleden vertelde Giddens, die eerder over die giftige cultuur in het genre klaagde, in de Volkskrant dat de banjo zijn oorsprong had in West-Afrika en met slaafgemaakten mee werd genomen naar Noord-Amerika. Giddens destijds: ‘Het ging toen al zoals het later nog vaak zou gaan: zwarte muzikanten ontwikkelden of ontdekten een instrument, of vernieuwden een muziekstijl, werden er populair mee in hun eigen gemeenschap en vervolgens kwamen de witte mannen die er goeie sier mee gingen maken.’

Bovendien is het verhalende aspect van country een spiegeling van zwarte spirituals. En de scheiding tussen wit en zwart kwam pas na 1920, toen door vercommercialisering muziek van witte Amerikanen gelabeld werd als hilbillly music en die van zwarte Amerikanen als race records. Hillbilly transformeerde tot country toen het in de jaren daarna gemarket werd aan een wit publiek.

‘Rijke toerist’

Maar er is nog iets anders aan de hand, naast het uitsluiten van Beyoncé uit racistische onverdraagzaamheid, zegt Christophe Vekeman. De Vlaamse schrijver en dichter is een uitgesproken countryliefhebber die het toejuicht dat een ster als Beyoncé zich op het cowgirlpad begeeft. Hij schreef het boek Johnny Paycheck: een biografie van de outlaw countryster én een poging diep door te dringen in het wezen van countrymuziek.

Vekeman herinnert eraan dat zwarte sterren als Ray Charles en Tina Turner countryplaten hebben gemaakt die niet tot een nationale discussie hebben geleid. En Charley Pride, de zoon van een arme deelpachter in Mississippi, was een zwarte countrysuperster die werd opgenomen in de Country Music Hall Of Fame. Er speelt meer dan de zwart-wittegenstelling.

‘Het zit complexer in elkaar, en het begrip authenticiteit, dat altijd in één adem met country wordt genoemd, speelt een belangrijke rol. Een deel van het publiek ziet country nog steeds als de muziek van de eigen gemeenschap, de ‘poor white folk’, de gemarginaliseerde arme boerenkinkels. Wanneer een van de megasterren van deze planeet, een godin haast, dat genre van de maatschappelijke verschoppeling exploreert, kun je niet aan dat aspect voorbijgaan. Voor die gemeenschap voelt Beyoncé als een rijke toerist in hun achterbuurt.’

Vergeet even Dolly en haar rockuitstapje. Bedenk wat er zou gebeuren als Madonna zich zou wagen aan een genre als punk, met al zijn connotaties van sociale onvrede en verzet. ‘Dan zou door een deel van het publiek ook aan haar geloofwaardigheid worden getwijfeld.’

Bovendien waren andere genres in de popmuziek ook niet altijd zo inclusief, merkt Vekeman op. Voordat hiphop rond 2010 overal ter wereld wortel had geschoten en een mondiaal muzikaal lingua franca was geworden voor jongeren, was er in 2002 de film 8 Mile, losjes gebaseerd op de beginjaren van rapper Eminem. Vekeman: ‘Daarin moest een arme, witte rapper zich bewijzen in een rapscene die werd gedomineerd door Afro-Amerikanen.’

Country heroveren

Blijft de vraag waarom Beyoncé zich überhaupt met country heeft ingelaten. Met een ambassadeur als Giddens aan haar zijde lijkt het een poging om country te heroveren voor de zwarte gemeenschap. Country maakte deel uit van het muzikale dieet van de zangeres tijdens haar jeugd in de Texaanse stad Houston. Bovendien was het eerste album uit Beyoncés Renaissance trilogie gewijd aan dance. Ook niet het muzikale basiskamp van de zangeres, maar net als country een genre waarvan het besef lijkt te vervagen dat het is geworteld in Afro-Amerikaanse cultuur.

Misschien moet Queen Bey zelf iets zeggen over het waarom. In een statement op Instagram vorige week verwees ze naar het optreden van haar en The Chicks op de Country Music Awards in 2016. ‘Het was heel duidelijk dat ik totaal niet welkom was. Het motiveerde mij om dieper in de geschiedenis van country en het muziekarchief te duiken. De kritiek die ik kreeg toen ik voor het eerst in dit genre begon, dwong me om voorbij de beperkingen te gaan die me werden opgelegd. Cowboy Carter is het resultaat van mezelf uitdagen en de tijd nemen om genres om te buigen en met elkaar te vermengen.’

Bestaande genres vermengen en daarbij tot iets geheel nieuws komen: het is het mechanisme van evolutie in popmuziek, misschien de meest creatieve verschijningsvorm van culturele toe-eigening. Geen Rolling Stones zonder Muddy Waters en geen Noord-Amerikaanse country zonder West-Afrikaanse banjo. Niemand kan er een claim op leggen, maar iedereen mag zich de moeite getroosten om uit te vinden waar het vandaan komt en wie er de credits voor dragen.

Kijk naar countryster Luke Combs. De zanger coverde vorig jaar Tracy Chapmans wereldhit Fast Car. Zijn versie kwam op nummer 1 van de Billboard Hot 100 en de US Country Songs. Chapmans klassieker kwam in 1988 niet hoger dan nummer 6 in de Hot 100. Bij de uitreiking van de Grammy Awards vorige maand zong Combs het lied samen met Chapman. De zwarte artiest uit de folk- en pophoek zij aan zij met de witte jongen uit de country. Het voelde als een oprecht eerbetoon aan de persoon aan wie Combs zijn succes deels had te danken. En nadat het geluid van steelgitaar en akoestische gitaar was weggestorven, volgde een staande ovatie.

Beyoncés album Cowboy Carter verschijnt vrijdag 29/3.