Coalitie laat een aardgasvrij 2040 in Amsterdam niet los: ‘Jullie blijven maar drammen’

Coalitiepartijen PvdA, GroenLinks en D66 likten donderdag hun wonden nadat duurzaamheidswethouder Zita Pels deze week openlijk had getwijfeld aan de haalbaarheid om voor 2040 als stad volledig van het gas te gaan. “Hèhè, het hoge woord is er eindelijk uit,” zei VVD-raadslid Stijn Nijssen woensdag in de raad.

Aanleiding is een steeds hoger oplopend conflict nadat energiebedrijf Vattenfall de rekening verhoogde voor huurders die aangesloten zijn op het warmtenet. Corporaties voelden zich in hun hemd gezet: zij hadden eerder beloofd dat huurders er niet op achteruit zouden gaan als ze hun cv-ketel inruilden voor stadsverwarming.

Corporaties stapten vervolgens uit overleggen met de gemeente en Vattenfall, ondanks dat deze een aanbod hadden gedaan voor de komende tien jaar mét financiële garanties voor huurders. Nieuwe onderhandelingen brachten de corporaties weer aan tafel, maar toen vertrok dinsdag pardoes Vattenfall. Een aangekondigde ‘spoedwet’ van klimaatminister Rob Jetten zorgde bij het bedrijf voor te veel financiële onzekerheid.

Bedrijfsongeval en familiediner

Het bedrijfsongeval, zoals CDA het noemde, en de consequenties daarvan stonden centraal in het raadsdebat. “Het lijkt wel of ik heb zitten kijken naar een horroraflevering van Het Familiediner,” zei D66-fractievoorzitter Rob Hofland.

Waar vroeger partijen als JA21 en VVD zelden ook maar iets van twijfel over aardgasvrij in 2040 loskregen van wethouders, begon wethouder Rutger Groot Wassink (die Zita Pels verving) zijn bijdrage meteen met de opmerking dat de doelstellingen ‘niet heilig zijn’. “Ze zijn in 2018 geformuleerd in een andere context. We zijn in hoge mate afhankelijk van externe factoren.”

Hij wees naar het Rijk om nu echt aan de slag te gaan met een nieuwe warmtewet, die structureel voor oplossingen zal zorgen. Amsterdam moet volgens hem vasthouden aan de doelstellingen, ‘maar we moeten opnieuw kijken hoe we dat kunnen doen, op misschien andere manieren’.

Groot Wassink herhaalde net als Pels eerder deze week dat huurders niet de dupe mogen worden van het conflict. “De energietransitie zal sociaal zijn of niet zijn,” zei Groot Wassink. Op korte termijn beloofde hij met een voorstel te komen waarmee gedupeerde huurders in de Gentiaanbuurt, Van der Pekbuurt en Molenwijk gecompenseerd worden.

Inzicht in plannen

Eerder in het debat werd duidelijk dat de coalitie niet van plan is op de rem te trappen rond de aardgasvrije stad. Een motie van D66 om 2040 vooral niet los te laten haalde een raadsmeerderheid. Ook een GroenLinksmotie werd aangenomen, om nog eens te kijken naar de mogelijkheden voor een publiek warmtebedrijf, meer in te zetten op andere opties als geo- en aquathermie en kleinschaliger in te kopen om niet afhankelijk te worden van een of twee bedrijven.

JA21, CDA en VVD hoorden het allemaal meewarig aan. Kevin Kreuger (JA21): “Ik verkondig al jaren dat het aardgasvrij maken van de stad het meest onhaalbare en onbetaalbare project is dat over deze stad wordt uitgerold. Maar of het nu gaat om biomassacentrales, windmolens of warmtenetten: het gelijk komt altijd onze kant op. En jullie blijven maar doordrammen.”

Ook Nijssen (VVD) is kritisch: “Ambities zijn leuk, maar nooit wordt inzichtelijk gemaakt hoe dit dan precies zou moeten werken en hoe jullie dit gaan betalen.” Rogier Havelaar (CDA) vond een pas op de plaats wenselijk. “Kijk nou eerst even wat het belangrijkst is om nu op te lossen: die rekening van de huurders. Dan heb je daarna voedingsbodem om verder te werken aan de energietransitie.” Hun gezamenlijke motie om de ambitie 2040 op te schorten, haalde het niet.

Partij voor de Dieren liet een opvallend geluid horen. De partij sprak zich uit voor de ambitie van 2040, maar niet voor warmtenetten. “Het uitbreiden van warmtenetten gaat ons alleen maar dieper in de shit brengen,” zei Anke Bakker. Haar motie om een alternatief scenario uit te werken voor hoe de stad aardgasvrij kan worden zonder warmte te gebruiken afkomstig van biomassa of aardgas van Vattenfall Diemen haalde een meerderheid.

Schade voor draagvlak

Ondertussen zullen corporaties, Vattenfall en de gemeente de komende tijd met elkaar verder moeten onderhandelen. Een raadsmeerderheid riep op alles op alles te zetten om iedereen à la Het Familiediner weer aan tafel te krijgen, maar dat wordt nog best een klus.

Nadat Vattenfall zich dinsdag terugtrok uit het overleg, was meteen het moddergooien op LinkedIn begonnen. Vattenfallbestuurder Laurien Smies schreef dat het financieel niet mogelijk was om als energiebedrijf een lagere prijs te vragen. Corporatiebestuurder Erik Gerritsen van Ymere vond dat Vattenfall de schijn wekt over de ruggen van huurders maximaal te cashen: “Zolang jullie de boeken niet opengooien is dit verhaal niet controleerbaar.” Smies noemde dat onzin.

Lian Heinhuis (PvdA) sprak van schade voor het draagvlak onder huurders. GroenLinksfractievoorzitter Imane Nadif zei ook de berichten met afgrijzen te hebben gelezen en vond het onbetrouwbaar overkomen. Groot Wassink zei er niets over, behalve dat corporaties en energiebedrijven de klimaatambities nog steeds met de gemeente delen.

Over de auteur: Tim Wagemakers verdiept zich al bijna 10 jaar in de Amsterdamse politiek en schrijft er sinds 2022 voor Het Parool over als politiek verslaggever.