Dierenvriend of nestbevuiler? Deze Engelse zakenman knaagt aan het verdienmodel van dierentuinen

Nu het British Museum weifelend voorwerpen begint terug te geven aan de landen van herkomst, krijgt een ander vermaard instituut, enkele kilometers verderop in Londen, te maken met een soortgelijke cultuurverandering. Wat is de toekomst van de 195 jaar oude Regent’s Park Zoo? En van dierentuinen in het algemeen?

Ze hebben een geduchte vijand in Damian Aspinall, een dierenbeschermer en eigenaar van twee safariparken in het graafschap Kent. Voor de een is deze Britse multimiljonair een dierenvriend, voor de ander een nestbevuiler.

De 63-jarige John Damian Androcles Aspinall verscheen onlangs voor het Amsterdamse gerechtshof, waar het beroep diende in het nog lopende proces dat Europese dierentuinen tegen hem hebben aangespannen. Volgens de branchevereniging schendt Aspinall, zelf lid van die vereniging, de gedragscode met zijn openlijke kritiek op dierentuinen.

Regelmatig roept de Brit op tot het bevrijden van dieren uit kooien. Wat hem betreft staat niet het belang van de mens voorop – het recht om tegen betaling dieren te bewonderen – maar het recht van de dieren om in hun natuurlijke omgeving te zijn.

Critici vinden hem hypocriet. Aspinall beheert twee wildparken waar gorilla’s, leeuwen, nijlpaarden, tijgers, giraffen, lemuren en olifanten vrij rondlopen. Wie zich in de parken Howletts of Port Lympne begeeft, waant zich niet in ‘de Tuin van Engeland’, zoals het graafschap Kent bekendstaat, maar op de steppen van Kenia.

Noodzakelijk kwaad

Aspinall beschouwt bezoekers als een noodzakelijk kwaad, nodig om het onderhoud van de wildparken te betalen. Hij laat de terreinen dusdanig begroeien dat dieren zich kunnen schuilhouden voor het spiedende oog van de mens.

Het voornaamste doel van de Aspinall Foundation is het verzorgen en fokken van bedreigde dieren, om deze vervolgens naar beschermde gebieden in Aziatische en Afrikaanse landen te sturen. Door de jaren heen heeft hij tientallen gorilla’s uitgezet in Gabon, cheeta’s in Zuid-Afrika en olifanten in Kenia.

Verreweg het grootste deel van de uitgezette dieren doet het goed in het wild. Deze vorm van ‘rewilding’ ontmoet evenwel kritiek van wat Aspinall de ‘zoo-rocraten’ noemt, want het zou het einde van een lucratief verdienmodel betekenen.

Aspinall heeft zijn idealisme en strijdlust geërfd van zijn vader John – net als diens liefde voor gokken en dieren. Geïnspireerd door het Nada the Lily van H. Rider Haggard, een boek over een buitenechtelijke Zoeloe-prins die tussen de dieren leeft, besloot de oude Aspinall zich halverwege de jaren vijftig met dieren te omringen. In de tuin van zijn appartement aan het chique Eaton Place hield hij een kapucijnaap, een jonge tijger en twee bruine beren. Toen de buren daar last van kregen, verhuisde hij zijn mini-dierentuin naar landgoed Howletts.

Steenrijke vader

Daar groeide de dierenpopulatie razendsnel. In de jaren zeventig opende Aspinall sr. zijn dierenpark bij landgoed Howletss, gevolgd door een tweede dierenpark, Port Lympne. Ondertussen was hij steenrijk geworden als baas van illegale, dan wel legale gokclubs, waar burggraven, markiezen en hertogen hun fortuin, en soms ook hun landhuis, verspeelden.

De boezemvriend van Damians vader was de investeerder Sir James Goldsmith, met wie Aspinall sr. onder meer streed tegen het Britse lidmaatschap van de Europese Unie. De oude Aspinall was omstreden vanwege zijn interesse in eugenetica en zijn geflirt met fascistische ideeën.

Samen met de verzorgers ontwikkelde Damians vader een goede relatie met de wilde dieren. Dat liep soms verkeerd af. Twee medewerkers werden gedood door tijgers. Ook liep de 12 jaar oude zoon van een vriend blijvend letsel op door een tijgeraanval. Later trad deze jongen overigens in dienst bij de Aspinall Foundation.

Na de dood van zijn vader in 2000 nam Damian Aspinall de safariparken over. Net als Mowgli uit Jungle Boek groeide Damian op tussen de dieren, en hij droeg dat over op zijn dochters: kort na haar geboorte liet hij Freya, zijn oogappel, wiegen door een gorilla.

Excentrieke playboy

Damian Aspinall, die het imago koestert van een excentrieke playboy, heeft een uitgebreid netwerk in de Britse bovenklasse. Zo heeft hij hechte banden met de ‘Groene Conservatieven’, een tak van de regeringspartij die milieu- en klimaatbescherming voorstaat.

Aspinall is familie van George Osborne, minister van Financiën onder David Cameron. Een van zijn beste vrienden en zielsverwanten is Zac Goldsmith, de zoon van Sir James en oud-bewindsman op het departement van Milieu en Klimaat. Boris Johnsons echtgenote Carrie werkt als communicatieadviseur voor de Aspinall Foundation – samen met haar pleitte Aspinall voor het verbieden van aquaria.

Aspinalls prioriteit is het uitfaseren van dierentuinen waar dieren permanent zijn opgesloten. Naar zijn idee staat bij dierentuinen het verdienen van geld voorop en niet conservatie. Wie meer wil leren over dieren – het educatieve doel van dierentuinen – kan volgens hem beter kijken naar een documentairereeks van David Attenborough. In een ideale wereld, zo heeft hij toegegeven, zouden ook zijn eigen dierenparken niet bestaan.