Wat beweegt vaccinweigeraars? ‘Coronaprikken hebben niet bijgedragen aan de populariteit van gewone vaccinaties’

Toen Britt Ditmar laatst het nieuws over de dalende vaccinatiegraad zag, was ze niet verbaasd. Sterker nog, haar eerste gedachte was: ‘Fantastisch, we gaan terug naar de basis. Steeds meer moeders kiezen ervoor hun eigen gevoel voorop te zetten en laten zich niets aanpraten.’

Tien jaar geleden was Ditmar (33), die als zzp’er in de zorg en als sportinstructeur werkt, de enige in haar omgeving die besloot om haar kinderen niet langer te vaccineren. Nu kent ze veel mensen die dezelfde keuze maken, vertelt ze. ‘Van vriendinnen en moeders op school hoor ik het steeds vaker.’

Sinds 2015 daalt het percentage kinderen dat de basisvaccinaties tegen infectieziekten heeft. De vaccinatiegraad onder baby’s en peuters is nu voor het eerst in decennia gezakt tot onder de 90 procent, de grens die nodig is om uitbraken te voorkomen. Bij de mazelen is die grens zelfs 95 procent.

In bepaalde steden en gebieden is de basisimmuniteit bij zuigelingen nog lager: 85 procent in Amsterdam, 83 procent in Gelderland-Midden, 84 procent in Den Haag. Waar de vaccinatiegraad voorheen vooral laag was in de Bijbelgordel, vindt de daling nu vrijwel overal plaats.

Vertrouwen in vaccins

Het is een wereldwijde tendens dat het vertrouwen in vaccins is afgenomen tijdens de coronapandemie. Dat bleek vorig jaar uit een rapport van Unicef. In Nederland is het vertrouwen met 20 procent gedaald, met name bij mensen onder de 35 jaar en vrouwen.

De overheid en GGD worstelen om deze mensen te bereiken. Ze behoren niet tot een afgebakende gemeenschap, maar vormen een gemêleerde groep die de overheid meer is gaan wantrouwen. Wat beweegt deze mensen? En doen de recente uitbraken van mazelen en kinkhoest hen van gedachten veranderen?

Deze vragen legde de Volkskrant voor aan een groep mensen die twee jaar geleden een enquête invulden over het niet nemen van een coronavaccinatie. Velen van hen zit het nog altijd dwars dat zij destijds werden uitgesloten, omdat zij geen QR-code hadden.

Coronavaccins

Meerderen zeggen dat zij niet uitgesproken tegen inentingen zijn, maar de afgelopen jaren wel steeds meer zijn gaan twijfelen, óók over reguliere vaccins. ‘Ik zal per vaccin een afweging maken’, zegt een vader van een dochter van 5 jaar oud. Zijn vrouw werkt in zorg. ‘Het hangt ook af wat zij ervan vindt.’

Veel mensen denken dat ‘het meespeelt dat de overheid in coronatijd zo heftig ingreep in de persoonlijke levenssfeer’, zegt Saskia, die haar kinderen niet voor corona liet vaccineren, maar eerder wel de basisinentingen gaf. ‘Dat hoor ik veel als reden voor wantrouwen tegen vaccins in mijn omgeving.’

‘Er werd altijd gedaan alsof er tijdens de pandemie geen vaccinatiedwang was, maar veel mensen hebben dit anders ervaren – daar zit nog veel oud zeer’, zegt een man wiens kinderen eerder wel de gewone inentingen hebben gekregen, maar niet het coronavaccin. ‘Inmiddels gaan we gewoon weer door, zonder zelfreflectie van de overheid of van de mensen die anderen uitmaakten voor wappie.’

Het zou helpen, denkt hij, als de overheid erkent dat er fouten zijn gemaakt en dat mensen onterecht zijn uitgesloten. ‘Dan kan de overheid weer gaan uitleggen dat er een groot verschil is tussen de coronavaccinaties en het Rijksvaccinatieprogramma, dat veel goeds heeft gebracht. Maar helaas kiest de VVD nu weer voor dwang, met een plan om ongevaccineerde kinderen uit te sluiten op de kinderopvang.’

‘De coronaprikken hebben inderdaad niet bijgedragen aan de populariteit van de gewone vaccinaties’, zegt Laura Spijker uit Heiloo. Haar kinderen hebben de eerste ronde van basisvaccinaties wel gekregen, hoewel ze toen al twijfelde. ‘De oudste is 8. Nu komt de volgende ronde eraan en twijfel ik wederom. De uitbraak van mazelen zet me wel aan het denken.’

Ze benadrukt dat ze niet tegen vaccinaties is. ‘Maar waar ik het meest over val, is het standaardaanbod van de vaccinatiecocktails, waardoor je niet kunt kiezen tegen welke ziekten je je kind wel en niet wil beschermen.’

Verschillende werelden

Elf jaar geleden liet Britt Ditmar haar dochter nog vaccineren tegen de bekende infectieziekten. ‘Ik was jong en deed wat me werd verteld. Direct daarna werd mijn dochter ziek, ze kreeg het aan haar longen en was zeer benauwd. Dat was heel eng. Dokters zeiden dat het niet veel voorstelde. Maar een paar maanden later, bij nieuwe vaccinaties, gebeurde het wéér.’

Ze vond het vooral vreselijk dat de medische wereld ontkende dat de vaccinaties er iets mee te maken hadden. ‘Daarna heb ik de natuurlijke weg gekozen en mijn dochter en later mijn zoon nooit meer een prik gegeven. Ik ging me steeds meer inlezen en maakte de afweging: welk risico wil je lopen?’

Ditmar kwam tot de conclusie dat de kans dat haar kinderen ernstig ziek worden ‘verwaarloosbaar’ is. ‘Die ziekten gingen vooral rond in een tijd dat we nog met z’n twintigen in een huis woonden en geen schoon drinkwater hadden.’ Dat een hoge vaccinatiegraad ook bijdraagt aan het uitbannen van deze ziekten, gelooft ze niet.

Ze vertrouwt op het immuunsysteem van haar kinderen, zegt ze. ‘Iets ergers dan een koortsje hebben ze nooit gehad.’ En zelfs als het zou gebeuren dat haar kinderen ziek worden, is dat voor haar geen reden tot paniek. ‘De mazelen zijn heftig, maar een kind wordt er zo sterk van als het op een natuurlijke manier zo’n ziekte doorgaat.’

Dat er recent vier baby’s zijn overleden aan kinkhoest, vindt ze vreselijk, maar doet haar niet anders denken over het vaccin, dat volgens meerdere studies 90 procent bescherming biedt, maar waarvan zij de werking ‘onbewezen’ acht. Een groter probleem is dat mensen ongezond eten en leven, vindt ze. ‘Als ik het gemiddelde boodschappenkarretje zie, begrijp ik wel waarom kinderen zo’n last hebben van een ziekte als de mazelen.’