Tadzjikistan, waar de verdachten van de aanslag in Moskou vandaan komen, is al jaren een broeinest van jihadisme
De vier hoofdverdachten van de aanslag op een concertzaal in Moskou komen uit Tadzjikistan. Rusland maakt zich al langer zorgen over terrorisme uit het Centraal-Aziatische land.
Hoewel de Russische autoriteiten de eigen bevolking willen laten geloven dat de aanslag bekokstoofd is door Oekraïne, lijken ze zich steeds meer zorgen te maken over de theorie waar wél aanwijzingen voor zijn: dat Rusland is getroffen door een aanslag van terreurbeweging Islamitische Staat (IS). IS eiste de aanslag op en is ook door westerse inlichtingendiensten gelinkt aan de aanslag. De vier gearresteerde hoofdverdachten komen uit Tadzjikistan, een land dat worstelt met extremisme.
Over de auteur
Tom Vennink is buitenlandredacteur van de Volkskrant en schrijft over Rusland, Oekraïne, Belarus, de Kaukasus en Centraal-Azië. Eerder was hij correspondent in Moskou.
De Russische president Vladimir Poetin erkende eerder deze week, tussen de verdachtmakingen aan Oekraïne door, dat de aanslagplegers ‘radicale islamisten’ zijn. Twee dagen na de aanslag belde Poetin met zijn bondgenoot Emomalii Rachmon, sinds 1994 president van Tadzjikistan. Ze spraken af om gezamenlijke antiterreurmaatregelen ‘te intensiveren’.
Het Kremlin is al jaren bezorgd dat jihadisten via Centraal-Azië naar Rusland oprukken. Punt van zorg is de lange grens (1.350 kilometer) tussen Tadzjikistan en Afghanistan. Na het Amerikaanse vertrek uit Afghanistan in 2021 en de daaropvolgende machtsovername door de Taliban, versterkte Rusland zijn legerbasis in Tadzjikistan en hield het militaire oefeningen in het grensgebied. Rusland assisteert Tadzjikistan ook bij de grensbewaking.
Repressief bewind
Zelf voert Tadzjikistan een repressief bewind tegen religieus extremisme sinds een vijfjarige burgeroorlog (1992-1997) tussen seculiere en islamistische groeperingen. Maar diepe armoede heeft het land kwetsbaar gemaakt voor pogingen van IS om leden te rekruteren onder de bevolking. Onderzoeken wijzen uit dat 1.300 tot 2.000 Tadzjieken in het vorige decennium naar Syrië en Irak zijn gereisd om voor het toenmalige IS-kalifaat te strijden. Daarmee behoorden de Tadzjieken tot een van de grootste groepen binnen IS, dat Rusland als vijand ziet vanwege Poetins militaire steun aan de Syrische president Assad.
Na de val van het kalifaat hebben Tadzjiekse terroristen met aanslagen duidelijk gemaakt dat ze niet zijn verslagen. In 2018 doodde een groep Tadzjieken vier westerse fietstoeristen in Tadzjikistan, onder wie een Nederlander. De groep zei te hebben gehandeld in naam van IS. Ook eiste IS de verantwoordelijkheid op voor verscheidene gevangenisrellen in Tadzjikistan, waarbij tientallen gevangenen en cipiers om het leven kwamen. In de gevangenissen zaten Tadzjiekse IS-strijders die bij terugkeer naar hun geboorteland tot celstraffen waren veroordeeld.
Gediscrimineerd in Rusland
De IS-tak ‘Khorasan’ rekruteert specifiek in Tadzjikistan en andere Centraal-Aziatische landen. Zo verspreidt de terreurgroep propaganda in het Tadzjieks en het Oezbeeks, stelt de Amerikaanse SITE Intelligence Group. Ook de miljoenen Tadzjiekse arbeidsmigranten in Rusland zijn soms kwetsbaar voor de IS-propaganda. Velen vinden in Rusland niet de baan die ze hoopten te vinden en krijgen te maken met slechte arbeidsomstandigheden en discriminatie.
Die discriminatie is alleen maar toegenomen sinds de aanslag van afgelopen vrijdag. Valentina Tsjoepik, een advocaat die migranten in Rusland bijstaat, ontving in de twee dagen na de aanslag 2,5 duizend meldingen van agressie tegen Centraal-Aziatische migranten. De Tadzjiekse ambassade in Moskou heeft Tadzjieken opgeroepen om drukke plekken te vermijden.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
