Tekort aan beroepskrachten: daar zijn slimme oplossingen voor

Het tekort aan beroepskrachten om scholieren en studenten te begeleiden gaat ten koste van de kwaliteit van hun opleiding in de praktijk. Daarvoor waarschuwt de Onderwijsraad in een advies dat deze donderdag verschijnt. Zo zijn er in sommige sectoren te weinig opleidings- en stageplaatsen. Waar wel plaats is voor stagiairs, worden zij niet altijd voldoende begeleid. Soms moeten ze door de personeelsschaarste zelfs het werk doen van een gediplomeerde kracht, bijvoorbeeld in het onderwijs.

Het tekort aan praktijkbegeleiders speelt op alle onderwijsniveaus, van praktijkonderwijs tot mbo, hbo en universiteit, en niet alleen in de zorg en het onderwijs, maar ook in bijvoorbeeld de techniek en ICT. Het zorgt ervoor dat sectoren die nu al om personeel staan te springen, later mogelijk nóg moeilijker aan goede vakkrachten komen.

‘Op de lange termijn dreigt de instroom op te drogen’

Dat studenten het werk van vakkrachten doen, ziet de raad als stagemisbruik. “Het kan leiden tot studieuitval”, waarschuwt voorzitter Edith Hooge. “Op korte termijn ledig je misschien de nood, maar op de lange termijn droogt je instroom van goede arbeidskrachten op.”

De raad – de belangrijkste adviseur van de regering op onderwijsgebied – vindt daarom dat de schaarse praktijkplaatsen tijdens de opleiding ‘doelbewust en spaarzaam’ moeten worden ingezet. Opleidingen moeten nadenken over goede alternatieven. Dat kunnen bijvoorbeeld praktijksimulaties zijn. “Die worden bijvoorbeeld in de zorg en in de scheepvaart gebruikt”, zegt Hooge.

Ook zijn er opleidingen die een deel van het schoolgebouw als praktijkruimte gebruiken. Zo opende de opleiding tandheelkunde in Amsterdam een eigen tandartspraktijk. Beroepsopleidingen kunnen studenten op school laten werken aan opdrachten van bedrijven. Ook het werken met meerdere studenten per begeleider is een optie. Soms kunnen studenten van verschillende niveaus elkaar helpen onder leiding van een coach, zoals in het Spaarne Gasthuis in Hoofddorp gebeurt.

Volgens de Onderwijsraad hoeven dat soort ingrepen niet te leiden tot slechter onderwijs, als ze maar goed doordacht worden ingezet. Na oefenen in een simulatie komt een student beter beslagen ten ijs als hij het vervolgens op de werkvloer gaat proberen. En ook in groepen kun je heel goed leren, zegt Hooge.

Begeleiders hebben te weinig tijd voor contact met scholen

Juist dat leren schiet er nu al op sommige praktijkplekken bij in. Begeleiders hebben te weinig tijd om zichzelf didactisch te bekwamen, of om contact te onderhouden met de scholen. En studenten krijgen van hun stageplek te weinig tijd om te werken aan de doelen die ze van school hebben meegekregen. Het werkveld en de scholen moeten daarover betere afspraken maken, vindt de Onderwijsraad.

En het tekort aan begeleiders? Dat kan volgens de raad worden verminderd doordat bijvoorbeeld mbo-leraren (met name bij vakken waarin geen lerarentekort is) ook op de praktijkplek een deel van de begeleiding voor hun rekening nemen. In de techniek huren bedrijven vaak externe begeleiders voor het didactische deel. Juist die blijken op de krappe arbeidsmarkt nog wel te krijgen.

Nederland leidt in vergelijking met andere landen relatief veel op in de beroepspraktijk, stelt de Onderwijsraad. Driekwart van de Nederlandse studenten wordt deels in de praktijk opgeleid. Daardoor passen de vakmensen die de arbeidsmarkt opkomen goed bij de behoefte van werkgevers, stelt de raad, en dat moeten we koesteren. Maar scholen en werkveld moeten wel op zoek naar slimme manieren om dat systeem overeind te houden.

Lees ook:

Te weinig begeleiders? In het Spaarne Gasthuis helpen stagiairs ook elkaar

Door het tekort aan personeel dreigt een tekort aan stageplaatsen. In het Spaarne Gasthuis is daar wat op bedacht: leercoach Jeanine Bruijn begeleidt meerdere stagiairs, die ook leren van elkaar.